Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň taý­syz ta­gal­la­sy bi­len dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän hem-de dür­li ugur­lar­da öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gyň ber­ki­dil­me­gi­ne gö­nük­di­ri­len hal­ka­ra baş­lan­gyç­lar se­bit hyz­mat­daş­ly­gy üçin uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň ýan­gyç-ener­ge­ti­ka, ulag-ara­gat­na­şyk hem-de dur­muş ugur­la­ry­ny öz içi­ne al­ýan hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry esa­syn­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän tas­la­ma­lar dul­deş­gir goň­şu­myz Ow­ga­nys­tan Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­nyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ni di­kelt­mek üçin wa­jyp bo­lup dur­ýar. Şeý­le tas­la­ma­la­ryň ha­ta­ryn­da il­kin­ji no­bat­da Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Pa­kis­tan-Hin­dis­tan (TOPH) trans­mil­li gaz ge­çi­ri­ji­si­dir.
Mä­lim bol­şy ýa­ly, 2015-nji ýy­lyň de­kab­ryn­da TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si­niň türk­men bö­le­gin­dä­ki gur­lu­şy­gy­na ba­dal­ga be­ril­di. Bu gaz ge­çi­ri­ji­niň umu­my uzyn­ly­gy, tak­my­nan, 1814 ki­lo­met­re deň bo­lup, onuň 214 ki­lo­met­ri Türk­me­nis­ta­nyň, 744 ki­lo­met­ri Ow­ga­nys­ta­nyň, 826 ki­lo­met­ri bol­sa, Pa­kis­ta­nyň çä­gin­den ge­çip, ol Hin­dis­ta­nyň Fa­zil­ka at­ly ilat­ly no­ka­dy­na ýe­ti­ri­ler. Gaz ge­çi­ri­ji­niň kuw­wa­ty ýyl­da 33 mil­liard kub­metr te­bi­gy ga­za deň bo­lar.
Bu trans­mil­li gaz ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy bel­le­nen ter­tip­de do­wam et­di­ril­ýär. Hä­zir­ki wagt­da bu tas­la­ma­nyň iler­le­dil­me­gi hem-de Ow­ga­nys­tan Ys­lam Res­pub­li­ka­syn­da­ky hem-de Pa­kis­tan Ys­lam Res­pub­li­ka­syn­da­ky bö­lek­le­ri­niň gur­lu­şy­gy­na gi­riş­mek ba­bat­da köp iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.
Mil­li Li­de­ri­mi­ziň he­mi­şe üns mer­ke­zin­de bo­lan bu tas­la­ma şu ýy­lyň do­wa­myn­da ýur­du­my­zyň ak mer­me­re bes­le­nen paý­tag­ty Aş­ga­bat­da ge­çi­ri­len köp san­ly hal­ka­ra de­re­je­sin­dä­ki mas­la­hat­lar­da ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Ola­ryň ha­ta­ryn­da Ow­ga­nys­tan bo­ýun­ça 7-nji se­bit­le­ýin yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk mas­la­ha­ty­ny (RECCA) hem-de Türk­me­nis­ta­nyň baş­lyk­lyk et­me­gin­de Ener­ge­ti­ka Har­ti­ýa­sy Kon­fe­ren­si­ýa­sy­nyň 28-nji mej­li­sin­de giň­den ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy.
Bu iri fo­rum­lar­da edi­len çy­kyş­lar­da ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­niň baý gor­la­ry­na eýe bo­lan Türk­me­nis­ta­nyň ne­bi­ti we ga­zy çy­kar­ma­gyň, gaý­ta­dan iş­le­me­giň, şeý­le hem ener­gi­ýa se­riş­de­le­riň eks­por­tu­nyň möç­ber­le­ri­ni art­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len giň möç­ber­li ener­ge­ti­ka sy­ýa­sa­ty­ny dur­mu­şa ge­çir­ýän­di­gi bel­le­nip ge­çil­di. Türk­me­nis­tan ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni hal­ka­ra ba­zar­la­ry­na yg­ty­bar­ly ug­rat­ma­gy dur­nuk­ly ösü­şiň mö­hüm şer­ti hök­mün­de gör­ýär. Hut şo­nuň üçin hem Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Pa­kis­tan-Hin­dis­tan hal­ka­ra gaz ge­çi­ri­ji­si­niň tas­la­ma­sy­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy­na aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär. Bu tas­la­ma oňa gat­na­şy­jy ýurt­la­ryň yk­dy­sa­dy taý­dan ösü­şi­ne kuw­wat­ly iter­gi be­rer we pa­ra­hat­çy­ly­gyň, dur­nuk­ly­ly­gyň ber­ki­dil­me­gi­ni şert­len­di­rer. Bu tas­la­ma­nyň ýa­ny bi­len kuw­wa­ty 500 kWt bo­lan Türk­me­nis­tan – Ow­ga­nys­tan – Pa­kis­tan elekt­rik ge­çi­ri­ji­si­niň we op­ti­ki sü­ýüm­li ara­gat­na­şyk ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy al­nyp bar­lar. Bu iri tas­la­ma­lar Ow­ga­nys­ta­nyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ni di­kelt­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem köp san­ly bäh­bit­li ta­rap­la­ry hem öz içi­ne al­ýar. Bi­ler­men­le­riň des­lap­ky kä­bir mag­lu­mat­la­ryna gö­rä, TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si her ýyl Ow­ga­nys­ta­nyň döw­let býu­je­ti­ne te­bi­gy ga­zy üs­ta­şyr ge­çir­ýän­di­gi üçin bir mil­liard dol­lar gir­de­ji ga­zan­ma­gy­na hem-de ow­gan hal­ky üçin 12 müň­den gow­rak tä­ze iş or­nu­nyň dö­re­dil­me­gi­ne go­şant go­şar.
TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy­ny ma­li­ýe­leş­dir­mä­ge Azi­ýa ösüş ban­ky­nyň, Ýew­ro­pa abat­la­ýyş we ösüş ban­ky­nyň, Ys­lam ösüş ban­ky­nyň, Sa­ud ösüş gaz­na­sy­nyň hem-de Ýa­po­ni­ýa­nyň Hö­kü­me­ti­niň we­kil­le­riniň gy­zyk­lan­ma bil­dir­me­gi tas­la­ma­nyň äh­mi­ýe­ti­niň ulu­dy­gy­ny gör­kez­ýär.
Hal­ka­ra ener­ge­ti­ka gi­ňiş­li­gin­de ýa­kyn ýyl­lar­da öz my­na­syp or­nu­ny eýe­le­jek bu gaz ge­çi­ri­ji­si di­ňe bir yk­dy­sa­dy taý­dan däl, sy­ýa­sy taý­dan hem bäh­bit­le­riň ut­gaş­ýan ýe­ri­dir. Şo­nuň üçin tas­la­ma gat­naş­ýan ýurt­lar ta­ra­pyn­dan bu tas­la­ma aý­ra­tyn uly gy­zyk­lan­ma bil­di­ril­me­gi öz-özün­den düş­nük­li­dir.

Ah­met Ymam­ku­liýew,
Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň
ýa­nyn­da­ky Döw­let gul­lugy
aka­de­mi­ýa­sy­nyň diň­leý­ji­si.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА