Ha­za­ryň türk­men ke­na­ry – gül­läp ösüş­le­riň, öz­gert­me­le­riň hem-de ro­waç­lykla­ryň ke­na­ry. Ol Ha­za­ryň mer­je­ni hö­k­mün­de bü­tin dün­ýä­de bar­ha meş­hur­ly­ga eýe bol­ýar. Şy­pa­ly deň­ziň ke­na­ryn­da mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy­ny dö­ret­mek bo­ýun­ça türk­men tej­ri­be­si beý­le­ki Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­rin­de uly gy­zyk­lan­ma dö­red­ýär. Awa­za he­mi­şe ösüş­de. Onuň gur­lu­şyk, abat­la­ýyş iş­le­ri bar­ha giň ge­ri­me eýe bol­ýar. Her ge­zek Awa­za ba­ra­nyň­da, tä­ze­lik­le­re, iş­le­riň ýo­ka­ry dep­gi­ni­ne hem-de gu­wan­dy­ry­jy ne­ti­je­le­re gö­züň düş­ýär. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gol çe­ken res­mi­na­ma­la­ry esasynda bu ýer­de giň gerimli işler üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.
Türk­men­ba­şy şä­he­rin­den 12 ki­lo­metr uzak­lyk­da go­ja Ha­za­ryň su­wy, ja­na şy­pa­ly ke­na­ry baş­lan­ýar. Awaza de­ňiz gö­zel­li­gi, tol­kun­la­ryň owa­zy, şy­pa­ly­ly­gy bi­len he­mi­şe adam­la­ry özü­ne çek­ýär. De­ňiz ke­na­ryn­da otur­mak, ony uzak wagt­lap syn­la­mak hem ada­my ra­hat­lan­dyr­ýar, sag­ly­gy­na go­wy tä­sir ed­ýär. Bu ýer­de dem al­mak hem adat­da­ky­lar­dan has ýe­ňil, se­bä­bi de­ňiz ho­wa­sy dem al­şy ýe­ňil­leş­dir­ýär, dem alyş ýol­la­ry­ny aras­sa­la­ýar hem-de mi­ne­ral mad­da­lar bi­len be­de­ni iý­mit­len­dir­ýär. Şo­nuň üçin de­ňiz ke­na­ry dynç al­mak üçin iň go­wy ýer­le­riň bi­ri ha­sap­la­nyl­ýar. Awa­za­nyň de­ňiz ho­wa­sy­nyň ba­sy­şy, aras­sa­ly­gy, der­de der­man de­ňiz su­wy, sal­kyn şe­ma­ly, gün şöh­le­si bu ýer­de dynç al­ma­ga gel­ýän­le­riň ýa­daw­ly­gy­ny des­si­ne aýyr­ýar. Bu ýer­ler­dä­ki şert­ler is­len­dik ýaş­da­ky adam­lar üçin peý­da­ly. De­ňiz­de yzy­gi­der­li dynç al­ýan ýa­şu­ly nes­liň we­kil­le­ri hem tap­la­nyp, ju­wan keş­be eýe bol­ýar­lar. Şun­dan ugur al­nyp, Awa­za­da ça­ga­lar üçin hem, ulu­lar üçin hem dynç al­ma­ga oňaý­ly şert­ler dö­re­dil­di. Awa­za­nyň ho­wa­sy we su­wy en­dok­rin, ýü­rek-gan da­mar, da­ýanç-he­re­ket ediş ul­ga­my­nyň, dem alyş ýol­la­ry­nyň ke­sel­le­ri­ni be­jer­mek­de, ola­ryň öňü­ni al­mak­da örän peý­da­ly­dyr.
De­ňiz su­wu­na düş­mek be­de­ni ber­kid­ýär, onuň ke­se­le gar­şy gö­re­şi­ji­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­ýar hem-de mad­da alyş-ça­lyş iş­jeň­li­gi­ni saz­la­ýar. Yl­my bar­lag­lar de­ňiz su­wu­nyň dü­zü­mi­niň adam be­de­nin­dä­ki ga­nyň plaz­ma­sy bi­len örän ça­lym­daş­dy­gy­ny gör­kez­ýär. Adam be­de­ni de­ňiz su­wun­dan özü­ne ge­rek­li, peý­da­ly mik­roe­le­ment­le­ri alyp, has kuw­wat­lan­ýar. Umu­man, de­ňiz su­wy te­bi­ga­tyň gym­mat­ly baý­ly­gy­dyr. Onuň dü­zü­min­de ka­liý, kal­siý, kis­lo­rod, wo­do­rod, ug­le­rod, mag­niý, ýod, hlor, ftor, brom, kü­kürt, nat­riý, krem­niý ýa­ly ze­rur ele­ment­le­riň bol­ma­gy hem mu­ny tas­syk­la­ýar.
Awa­za­nyň “uçup ýö­ren wi­ta­min­le­ri“ hem sag­ly­gyň ta­pyl­gy­syz der­ma­ny.Onuň ho­wa­syn­da­ky fi­to­sind­ler – bio­lo­gi­ki iş­jeň mad­da­lar dür­li bak­te­ri­ýa­la­ryň, kö­me­lek­le­riň we şo­ňa meň­zeş ke­sel dö­re­di­ji­le­riň ös­me­gi­niň, kö­pel­me­gi­niň öňü­ni al­ýar. Be­de­niň ke­sel­le­re dur­nuk­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­ýar. Şeý­le ja­dy­ly ke­na­ryň goý­nun­da dynç alan­lar uzak wagt­lap onuň tä­si­rin­den çy­kyp bil­me­ýär­ler. Iş­le­mä­ge, dö­ret­mä­ge uly güýç top­lap, bag­ty­ýar ýa­şa­ýar­lar.
Ha­za­ryň türk­men ke­na­ry – al­tyn ke­nar. Goý­nun­da gym­mat­ly ha­zy­na­lar gö­mü­len ýa­ly al­tyn çä­gä­niň üs­ti bi­len ke­nar bo­ýy ýö­räp bar­ýar­kaň, her ädim­de tä­ze gö­zel­lik, tä­ze gör­nüş açyl­ýar. Tol­kun atyp du­ran çä­ge­li ke­nar, de­ňiz ba­lyk­gu­lak­la­ry ýa­zy­lyp ýa­tan ak ke­nar, ga­dym­dan ga­lan yz­lar­dan na­gyş­la­nan de­ňiz daş­la­ry bi­len te­bi­gy be­ze­len ke­nar göw­nü­ňi gö­ter­ýär. De­ňiz ýal­pak­ly­gy hem su­wa düş­mä­ge örän amat­ly, onuň aras­sa­ly­gy ba­ra­da aýt­sak, du­ry wag­ty suw as­tyn­da­ky ba­lyk­gu­lak­la­ry sa­na­ber­me­li.
Dö­re­di­len ýüz­ler­çe gek­tar to­kaý zo­lak­la­ry, tä­ze ekil­ýän bag­la­ry, ba­gy-bos­san se­ýil­gäh­le­ri bi­len Awa­za ýa­şyl ke­na­ra öw­rül­ýär. De­ňiz ke­na­ryn­da süý­ji su­wuň gyt şert­le­rin­de – çä­ge­de gür bag­ly­gy dö­ret­mek – yl­myň işi. Türk­men alym­la­ry bu se­bi­tiň te­bi­gy şert­le­ri­ni düýp­li öw­re­nip, şo­ňa la­ýyk­lyk­da, bag­la­ry ýe­tiş­dir­me­giň yl­my esas­la­ry­ny kes­git­le­di­ler.
Awa­za­da su­wuň bio­lo­gi­k usul­da aras­sa­la­nyl­ma­gy hem-de bag­la­ry su­war­mak üçin ula­nyl­ma­ga be­ril­ýän­li­gi bu ýer­de eko­lo­gi­k howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de uly rol oý­na­ýar. Bu oňyn ýag­daý ke­nar­da “ýa­şyl“ teh­no­lo­gi­ýa­lar­dan ne­ti­je­li peý­da­la­nyl­ýan­dy­gy­ny, iş­le­re döw­re­bap çe­me­le­şil­ýän­di­gi­ni gör­kez­ýär.
Hä­zir­ki za­man luk­man­çy­ly­gyn­da ae­roio­no­te­ra­pi­ýa, ýag­ny dür­li ke­sel­le­ri ion­ly ho­wa bi­len be­jer­mä­ge uly üns be­ril­ýär. Eme­li usul­da ae­roion­lar bi­len baý­laş­dy­ry­lan ho­wa­nyň tä­si­rin­de ke­sel­le­ri be­jer­ýär­ler. Te­bi­gy usul­da bol­sa, gök ot­luk, bag-bak­ja­lyk ýer­ler­de, dag­da, şag­la­wuk­la­ryň go­la­ýyn­da, geý­zer­le­riň ýa­nyn­da hem-de de­ňiz ke­na­ryn­da ae­roion­lar sag­ly­ga oňaý­ly tä­sir ed­ýär. Awa­za­nyň de­ňiz ke­na­ryn­da gür bag­la­ryň dö­re­dil­me­gi kis­lo­ro­dyň kö­pel­me­gi­ne, ho­wa ýag­da­ýy­na düýp­li tä­sir ed­ýär. Ne­ti­je­de, bu ýer­de ae­roio­no­te­ra­pi­ýa­ny we luk­man­çy­ly­gyň baş­ga-da bir­nä­çe ugur­la­ry­ny ös­dür­mek­dä­ki äh­mi­ýe­ti has-da art­ýar.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň bel­leý­şi ýa­ly, gel­jek­de Awa­za gür bag­ly şä­her hök­mün­de uly ab­ra­ýa eýe bo­lar. Sag­ly­gy, sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si­ne eýer­me­gi hal­ky­myz bag­ty­ýar­lyk ha­sap­la­ýar. Awa­za gel­ýän­le­riň sport bi­len meş­gul­lan­ma­gy, bu ýer­de iri sport ýa­ryş­la­ry­ny ge­çir­mä­ge şert dö­ret­mek üçin döw­re­bap, köp ugur­ly sport top­lum­la­ry ula­nyl­ma­ga be­ril­di, tä­ze­le­ri­niň gur­lu­şy­gy do­wam et­di­ril­ýär. Ola­ryň en­çe­me­si­niň ula­nyl­ma­ga be­ril­jek gün­le­ri daş­da däl.
Awa­za Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň paý­ha­syn­dan gül­le­ýän, Wa­ta­ny­na, hal­ky­na söý­gü­sin­den nur­lan­ýan sag­dyn­ly­gyň, nu­ra­na­ly­gyň, owa­dan­ly­gyň, gö­zel­li­giň me­ka­ny­na öw­rül­di.
Awa­za­da dynç alyp, dert­le­ri­ne şy­pa ta­pýan bag­ty­ýar ra­ýat­la­ry­my­zyň aý­dy­şy ýa­ly, go­ja deň­ziň çyr­pyn­ýan tol­kun­la­ryn­da eziz Ar­ka­da­gy­my­zyň ady­na al­kyş­la­ryň şi­rin owa­zy bar!

Ogul­gel­di An­na­ýe­wa,
TDLU-nyň Pa­to­lo­gik fi­zio­lo­gi­ýa
ka­fed­ra­sy­nyň mü­di­ri.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА