Dil­çi­ler dün­ýä­niň iň kyn we tä­sin dil­le­ri­niň tä­ze sa­na­wy­ny dü­z­dü­ler. Dün­ýä­de 7 mü­ňe go­laý dil bo­lup, ola­ryň bir­nä­çe­si şol bir dil­ler maş­ga­la­sy­na de­giş­li. Kä­bir di­liň go­şul­ma­la­ry sö­züň ahy­ry­na go­şul­ýan bol­sa, kä­si­niň­ki öňü­ne, kä­bi­ri bolsa, has baş­ga­ça gur­lu­şly bol­ýar. Dün­ýä­niň iň köp gep­le­şil­ýän di­li bo­lan iň­lis di­li hem bu sa­na­wa gi­ri­zi­lip­dir. Di­liň ta­ry­hy ösü­şi­ni hem öw­re­nen dil­çi­ler bu mag­lu­mat­la­ry Dün­ýä dil gur­luş­la­ry at­la­sy (WALS) at­ly mag­lu­mat ba­za­sy üçin top­la­dylar. Di­li öw­re­ni­ji­ler je­mi 239 dil ba­ra­da mag­lu­mat taý­ýar­lap­dyr­lar. Sa­na­wyň ba­şyn­da çal­ka­ton­go miks­tek di­li bo­lup, bu dil­de gep­leş­ýän­le­riň sa­ny 6 müň tö­we­re­gi. Adat­ça, bir dil­de, 25-30 ses bol­ýar. Bra­zi­li­ýa­da Ama­zon to­kaý­la­ryn­da ýa­şa­ýan taý­pa­nyň gür­leş­ýän pi­ra­ha di­lin­de bol­sa, 8 çekimsiz we 3 çekimli harp bar. Taa at­ly dil­de bol­sa, 100-den gow­rak ses bar. Sa­naw­da 33-nji bo­lan iň­lis di­lin­de 26 harp bo­lup, di­liň şi­we­le­ri hem ha­sa­ba al­nan­da, je­mi 44 ses bar. Di­liň üst­ki kent­le­wü­ge deg­me­gi bi­len çyk­ýan “th” se­si bol­sa, dün­ýä dil­le­ri­niň 10 gö­te­ri­min­de bar. Dil­ler gur­luş taý­dan to­par­la­ra bö­lü­nip, kä­bir dil­de söz­ler asyl düýp söz we go­şul­ma­la­ra bö­lün­män, onuň söz­lem için­dä­ki ter­ti­bi gram­ma­tik ma­ny­ny ber­ýär. Kä­bir dilde bol­sa, söz üýt­geý­şi­niň ösen ul­ga­my bol­ýar. Dün­ýä ila­ty­nyň az san­ly­sy­nyň gep­le­şýän kä­bir dil­lerin­de bol­sa, söz­lem söz­le­riň go­şul­ma­gy bi­len ýa­sal­ýar. Ýag­ny bir­nä­çe söz­den yba­rat bo­lan goş­ma söz gu­tar­nyk­ly ma­ny­ny aň­lad­ýar.

Aý­na Ber­diÝe­wa, Türk­men döw­let
ma­li­ýe ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА