Ilatyň baş saglygy ýurduň abadançylygynyň, ýaşaýyş-durmuş derejesiniň iň esasy görkezijileriniň biridir. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň il-günümiziň saglygy ugrundaky ýadawsyz aladalarynyň esasy ugurlary “Saglyk” döwlet maksatnamasynda aýdyň beýanyny tapdy. Ýurdumyzyň ilatynyň saglygyny goramak ugrunda işleýän edaralaryň maddy-tehniki binýadyny pugtalandyrmakda, bejerişiň hilini gowulandyrmakda, hyzmatlaryň görnüşlerini köpeltmekde, oňyn netijeler gazanyldy.
Ajaýyp döwrümizde sagdyn jemgyýeti kemala getirmek babatda milli Liderimiziň alyp barýan nusgalyk işleriniň netijesinde, ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamy halkara derejesinde ykrar edilen ulgama öwrüldi. Ýurdumyzyň dürli künjeklerinde sagaldyş we dynç alyş merkezleri, saglyk öýleri, hassahanalar, “Ene mähri” merkezleri, sport, syýahatçylyk we sagaldyş desgalary, şypahanalar yzygiderli gurulýar. Sahawatly türkmen topragynyň ynsan saglygy üçin bejerijilik häsiýetine eýe bolan köllere, dermanlyk ösümliklere baý künjekleri hasaplanýan Mollagara, Arçman, Ýylysuw, Baýramaly, Farap, Daşoguz şypahanalary tebigy aýratynlyklary bilen dürli dertlere melhem bolup, diňe bir öz ilimiziň arasynda däl, eýsem, tutuş Aziýa sebitinde giň meşhurlyk gazandy. Täze gurlan saglyk desgalarynda we durky täzelenen merkezlerde dünýäniň öňdebaryjy ösen döwletleri bolan ABŞ-da, Germaniýada, Fransiýada, Ýaponiýada öndürilen saglyk ulgamyna degişli häzirki zamanyň öňdebaryjy tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy saglygy dikeldiş hyzmatlaryny alyp barmakda uly ähmiýete eýe boldy.
Ýurdumyzda ynsan ömrüniň ortaça ýaş dowamlylygyny artdyrmak, keselleri wagtynda anyklap, öňüni almak, netijeli bejermek üçin ähli oňaýly şertleriň döredilmegi ýaly wajyp işler bilen bir hatarda, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginde elektron resminamalar dolanyşygy ulgamyny ýaýbaňlandyrmak işi hem kämil häsiýete eýe bolýar.
Häzirki döwürde ösen ýurduň talabyna laýyklykda, ýurdumyzda statistika ulgamyny halkara ülňülerine laýyk getirmek maksady bilen döredilen elektron resminamalar ilaty ilkinji, hassahana, şypahana, saglygy goraýyş kömekleri bilen üpjün edýän ähli derejedäki edaralarda, şol sanda dermanhanalarda dolandyryş bölümleriniň arasyndaky maglumat aragatnaşygyny sazlaşdyrar. Saglyk öýleri we hassahanalarda näsaglaryň ýüztutmalaryny, gatnawyny, keselçiligi we bejergi alan näsaglaryň hasabatyny, yzygiderli dispanser gözegçiliginde duran hronik we aýratyn ýiti keselli näsaglaryň hasabatyny ýöretmäge, lukmanyň meýilleşdirilen iş agramlylygyny hasaplamaga, Döwlet hasabat görnüşlerini döretmekligi üpjün etmäge we hasabat görnüşlerini taýýarlamaga ýardam edýär.
Elektron maglumat ulgamynyň çalt hereketi kompýuterleriň, printerleriň we anyklaýyş-barlaghana enjamlaryna birikdirilen kompýuterleriň kömegi bilen saglygy goraýşyň guralyşynyň “muşdak-serwer” gurşawynyň ojaklaýyn hasaplaýyş torunyň çäklerinde ýerine ýetirilýär. Bu ilata berilýän ýokary derejeli bejeriş-anyklaýyş kömeginiň hilini we netijeliligi ýokarlandyrmaga, bejeriş-anyklaýyş hyzmatlarynyň usullaryny we görnüşlerini kämilleşdirmäge, ilatyň saglyk ýagdaýy we olara berilýän saglygy goraýyş kömekleri barada takyk hasabat maglumaty hem-de lukmançylyk maglumatlary toplamaga, seljermäge mümkinçilik berýär. Bu ulgam arkaly keseli anyklamakda, bejermekde zerur bolan ýagdaýda uzak aralykdaky näsaglara zerur bolan maslahatlary we teklipleri bermegi ýola goýmaga şert döredýär. Elektron maglumat ulgamy saglygy goraýyş edaralarynda näsaglary gatnaw we ýatymlaýyn şertlerde barlamak, bejermek netijesinde alynýan maglumatlar akymyny dolandyrmak arkaly keselleriň ýaýrawlylygyny seljermek işlerine goldaw berýär. Bi işde lukman bejeriş-öňüni alyş we bejeriş-anyklaýyş işlerini meýilleşdirip, gatnaw we ýatymlaýyn şertlerde bejergi alýan näsagyň lukmançylyk kartasynyň elektron görnüşini girizýär we maglumatlaryň döreýän ýerinde anyklaýyş şekilleriň ýeke-täk toplumyny döredýär. Munuň özi lukmançylyk maglumatlarynyň deslapky elýeterliligini, daşky we içki wirtual görnüşdäki lukmançylyk maslahatlary resminamalarynyň ýeke-täk nusgada ýöredilmegine ýardam berer.
Hormatly Prezidentimiz: “Biz “Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011-2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasynyň” çäklerinde saglygy goraýyş we derman senagaty pudagyny mundan beýläk-de özgertmegi we kämilleşdirmegi göz öňünde tutýarys. Öňde duran wezipelere laýyklykda, geljekde bejeriş-öňüni alyş işleri has-da kämilleşdiriler, lukmançylyk ylmy we bilimi, derman senagaty ösdüriler, täze saglyk binalary, derman serişdelerini öndürýän kärhanalar gurlar, olaryň binýady döwrebap enjamlaryň hasabyna yzygiderli berkidiler” diýmek bilen, saglygy goraýyş ulgamynyň geljekde has-da öňe ilerlejekdigini beýan edýär.
21-nji iýulda – Saglygy goraýyş we derman senagaty işgärleriniň gününde milli Liderimiziň gatnaşmagynda Halkara Saglyk merkeziniň müdirliginiň Halkara newrologiýa merkeziniň, Morfologiýa merkeziniň, Döwlet arassaçylyk we keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmek gullugynyň jemgyýetçilik saglygy we iýmit merkeziniň hem-de Aýratyn howply ýokanç keselleriň öňüni alyş merkeziniň açylmagy Berkarar döwletimiziň bu ulgamynyň barha rowaçlanýandygyna şaýatlyk edýändir.
Biz ýurdumyzda saglygy goraýyş ulgamyny netijeli dolandyrmaga, lukmançylyk ulgamynda habarnamalary we maglumatlary toplamakda ýokary tehnologiýaly tilsimatlary ornaşdyrmaga, bejerilişiň we bilim almaklygyň disstansion görnüşlerinden peýdalanmaga täze mümkinçilikleri açýan mähriban Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak, tutumly işleriniň hemişe rowaç bolmagyny arzuw edýäris!
Çary KOKANOW,
Mary welaýat Diş merkeziniň lukmany.
