Bi­ler­men­le­riň ara alyp mas­la­hat­la­şan esa­sy mow­zuk­la­ry­nyň ha­ta­ry­na Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Pa­kis­tan-Hin­dis­tan trans­mil­li gaz ge­çi­ri­ji­si­niň tas­la­ma­sy hem-de ýur­du­myz­da­ky dur­nuk­ly yk­dy­sa­dy we sy­ýa­sy ýag­da­ýa hem-de de­giş­li ka­nun­çy­lyk bin­ýa­da esas­la­nan türk­men ug­le­wo­do­rod ul­ga­my­nyň ma­ýa go­ýum müm­kin­çi­li­gi gi­ri­zil­di.
Mej­lis­ler­de çy­kyş eden öň­de­ba­ry­jy hal­ka­ra ne­bit­gaz kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň we­kil­le­ri ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz top­lu­myn­da öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­ga hem-de TOPH trans­mil­li gaz ge­çi­ri­ji­si­niň tas­la­ma­sy­na gat­naş­ma­ga gy­zyk­lan­ma bil­dir­di­ler. Du­baý­da­ky hal­ka­ra çä­re­de ga­ra­lan öza­ra gat­na­şyk­la­ryň gel­je­gi uly ugur­la­ry­nyň ha­ta­ryn­da agyr iş­le­nil­ýän kän­le­ri öz­leş­dir­mek­de, gaz­hi­mi­ýa tas­la­ma­la­ry­na, TOPH trans­mil­li gaz ge­çi­ri­ji­si­ni te­bi­gy gaz bi­len üp­jün et­mek üçin ägirt uly “Gal­ky­nyş” kä­ni­ni se­na­gat taý­dan iş­le­me­giň no­bat­da­ky tap­gy­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mä­ge ma­ýa go­ýum­la­ry çek­mek me­se­le­si bol­dy.
Fo­ru­myň çäk­le­rin­de ge­çi­ri­len “TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si pa­ra­hat­çy­ly­gyň we hyz­mat­daş­ly­gyň gaz ge­çi­ri­ji­si­dir” di­ýen “te­ge­lek stol” hem-de hu­kuk we sal­gyt ugur­la­ry­na de­giş­li okuw mas­la­ha­ty Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz pu­da­gy­nyň ýol­baş­çy­la­ry­nyň bü­tin dün­ýä bel­li kom­pa­ni­ýa­la­ryň bir­nä­çe­si­niň esa­sy me­ne­jer­le­ri bi­len bo­lan gep­le­şik­le­rin­de ara al­nyp mas­la­hat­la­şy­lan me­se­lä öw­rül­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Pa­kis­tan-Hin­dis­tan gaz ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy ha­ky­ky ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy­dygy bellenildi.

Ka­nun­çy­lyk taý­dan ke­pil­lik­ler, döw­let ta­ra­pyn­dan be­ril­ýän gol­daw hem-de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň TOPH-nyň gur­lu­şy­gy­ny şah­sy gö­zeg­çi­li­gin­de sak­la­ma­gy bu tas­la­ma­nyň özü­ne çe­ki­ji­li­gi­ni bar­ha art­dyr­ýan ýag­daý­lar bo­lup çy­kyş ed­ýär.
Du­baý­da­ky fo­rum­da da­şa­ry ýurt­ly bi­ler­men­ler baý te­bi­gy se­riş­de­le­ri­ni se­bit­de we dün­ýä­de pa­ra­hat­çy­ly­ga, dur­nuk­ly­ly­ga hem-de gül­läp ösü­şe ýar­dam ber­mek üçin peý­da­lan­ýan Türk­me­nis­ta­nyň Bi­ta­rap­lyk sy­ýa­sa­ty­nyň äh­mi­ýe­ti ba­ra­da-da pi­kir­le­ri­ni aýt­dy­lar. Şun­da Ow­ga­nys­ta­na be­ril­ýän gol­daw my­sal hök­mün­de ge­ti­ril­di. TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si­niň, TOP elekt­roe­ner­ge­ti­ki we op­ti­ki-sü­ýüm­li ara­gat­na­şyk ul­ga­my­nyň gur­lu­şy­gy hem-de mil­li Li­de­ri­mi­ziň öňe sü­ren ulag hem-de yn­san­per­wer ul­ga­myn­da­ky tas­la­ma­la­ry şol gol­da­wyň kä­bir gör­nüş­le­ri­dir.
Bu hal­ka­ra çä­rä­niň do­wa­myn­da da­şa­ry ýurt­la­ryň bir­nä­çe kom­pa­ni­ýa­la­ry ne­bit­gaz, ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän hem-de hi­mi­ýa önüm­çi­lik­le­rin­de kö­mür­tur­şy ga­zy­nyň (СO2) ho­wa bö­lü­nip çy­ka­ryl­ma­gy­ny azalt­mak bi­len bag­la­ny­şyk­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny gör­kez­di­ler. Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gi­niň de­ňiz top­lum­la­ry­ny iş­le­mä­ge ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mek ba­ra­da­ky me­se­le aý­ra­tyn gy­zyk­lan­ma dö­ret­di. Hä­zir­ki wagt­da bu ul­gam 32 sa­ny yg­ty­ýar­lan­dy­ry­lan top­lu­ma bö­lü­nen­dir. Şo­la­ryň 5-sin­de da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry ta­ra­pyn­dan geo­lo­gi­ýa-göz­leg iş­le­ri hem-de kän­le­riň öz­leş­di­ril­me­gi al­nyp ba­ryl­ýar.
Du­baý­da­ky hal­ka­ra çä­rä­niň umu­my mej­lis­le­rin­de, şeý­le hem ulan­mak müm­kin­çi­li­gi bo­lan kän­le­ri iş­jeň­leş­dir­mek, ýe­riň jüm­mü­şin­dä­ki ne­bit kän­le­ri­niň ga­zy­lyp al­ny­şy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak ba­ra­da­ky tas­la­ma­la­ra ga­ral­dy, ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ryn­da hyz­mat­daş­lyk et­me­giň tä­ze gu­ral­la­ry ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy.
Hal­ka­ra göç­me fo­ru­myň işi bi­len bir­lik­de, we­ki­li­ýe­ti­mi­ziň ag­za­la­ry ta­ra­pyn­dan da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň ýol­baş­çy­la­ry bi­len du­şu­şyk­lar ge­çi­ril­di hem-de ýan­gyç-ener­ge­ti­ka ul­ga­myn­da Türk­me­nis­tan bi­len gat­na­şyk et­mä­ge gy­zyk­lan­ma bil­di­ren da­şa­ry ýurt­ly hyz­mat­daş­la­ryň anyk tek­lip­le­ri ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Türk­me­nis­ta­nyň ener­ge­ti­ka we gaz­hi­mi­ýa tas­la­ma­la­ry­na gat­naş­ma­ga ym­tyl­ýan­dy­gy­ny bil­di­ren kom­pa­ni­ýa­la­ryň ara­syn­da Fran­si­ýa­nyň “To­tal” we “TechnipFMC”, Ita­li­ýa­nyň “Ma­rie Teсhni­mont” kom­pa­ni­ýa­la­ry, şol san­da ma­li­ýe ins­ti­tut­la­ry­nyň se­riş­de­le­ri­ni çek­mek ar­ka­ly, Ita­li­ýa­dan – SAСE, Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­dan “UK Fi­nanсe” we Ger­ma­ni­ýa­dan “De­utсhe Bank” bar. BAE-niň “Ho­ri­zon Ener­gy” we “Trans­pet­rol”, Ru­my­ni­ýa­nyň “Ko­met Group” kom­pa­ni­ýa­la­ry tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň we usul­la­ryň esa­syn­da öň­den bä­ri ula­ny­lyp ge­lin­ýän ne­bit kän­le­ri­niň önüm­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça tas­la­ma­la­ra gat­naş­ma­ga tek­lip­le­ri­ni be­ýan et­di­ler. Ita­li­ýa­nyň “Sai­pem” we “Pi­et­ro Fio­ren­ti­ni” hem-de “Da­na Group” arap kom­pa­ni­ýa­la­ry Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz pu­da­gyn­da­ky tas­la­ma­la­ra gat­naş­ma­ga gy­zyk­lan­ma bil­dir­di­ler.
Türk­me­nis­tan­da we dün­ýä­de örän meş­hur bo­lan Bri­ta­ni­ýa­nyň “Gaff­ney Сli­ne As­soсia­ted” kon­sal­ting kom­pa­ni­ýa­sy­nyň we­ki­li hä­zir­ki wagt­da Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gi bo­ýun­ça tä­ze geo­fi­zi­ki mag­lu­mat­la­ryň sel­jer­me­si­niň al­nyp ba­ryl­ýan­dy­gy ba­ra­da, mu­nuň ma­ýa go­ýum hyz­mat­daş­ly­gy­ny gi­ňelt­mek bo­ýun­ça tek­lip­le­riň top­lu­my­ny taý­ýar­la­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­jek­di­gi ba­ra­da ha­bar ber­di.

Ogulsuraý GÖDEKOWA,
S. A. Nyýazow adyndaky TOHU-nyň uly mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА