Ýy­lyň do­wa­myn­da has köp ýa­gyş ýag­ýan ýer­ler­dä­ki tro­pik to­kaý­lyk­lar özü­niň haý­wa­nat we ösüm­lik dün­ýä­si­ne baý bol­ma­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Bu to­kaý­lyk­la­r gu­ry ýer­dä­ki ýa­şyl um­ma­na meň­zeýär. Ola­ra guş uçar be­lent­lik­den se­re­di­len­de, aňyr­sy-bär­si gö­rün­me­ýän ýa­şyl meý­da­ny gör­mek bol­ýar. Bu to­kaý­la­ryň için­dä­ki der­ýa­dyr beý­le­ki akar suw­la­ry hem ýo­kar­dan gö­rüp bol­ma­ýar. Se­bä­bi ola­ryň ýü­zü­ni dür­li agaç­lar­dyr beý­le­ki ösüm­lik­ler ör­týär. Em­ma has uly der­ýa­la­ry ýo­kar­dan gö­rüp bol­ýar. Tro­pik to­kaý­lar­da­ky haý­wan­lar we ösüm­lik­ler san we gör­nüş ba­bat­da de­ňiz­ler­dä­ki­den az däl. Bir ine­dör­dül meý­dan­da müň­ler­çe ösüm­lik bar. Ýer ýü­zü­niň ýy­ly ho­wa­ly ýer­le­rin­de bol­sa, bir ine­dör­dül metr ýer­de 20 tö­we­re­gi jan­dar ýa­şa­ýar. Tro­pik to­ka­ýyň için­de daş-tö­we­re­gi­mi­ze se­re­de­ni­miz­de, il­kin­ji no­bat­da, ösüm­lik­le­riň we haý­wan­la­ryň köp­dür­lüli­gi­ne gö­züň düş­ýär. Şeý­le ýer­le­riň ho­wa­sy he­mi­şe di­ýen ýa­ly to­mus pas­ly­ny ýa­da sal­ýar. Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi di­ňe ýag­şyň az ýa-da köp ýag­ma­gy bi­len bag­ly bol­ýar. Gü­ne­şiň nu­ry hem-de çy­gyň tä­si­ri bi­len bu to­kaý­lar­da­ky ösüm­lik­ler has çalt ös­ýär­ler. Ola­ryň bo­ýy hem has uzyn bol­ýar. Bu ýer­de bit­ýän ot­la­ryň kä­bir­le­ri­niň uzyn­ly­gy agaç­la­ryň­ka ba­ra­bar. Gül­le­riň açyl­ýan ýa-da agaç­la­ryň mi­we ber­ýän döw­ri bol­ma­ýar. Ola­ryň ýap­rak­la­ry sol­ma­ýar we düş­me­ýär. He­mi­şe gök öw­süp otur­ýar. Ir-iý­miş­ler­dir mi­we­ler ýy­lyň is­len­dik pas­lyn­da di­ýen ýa­ly ýe­tiş­ýär. Bu ýer­de bit­ýän ot­lar­dyr agaç­lar haý­wan­la­ryň iý­mit çeş­me­si bo­lup hyz­mat ed­ýär.
Tro­pik to­kaý­lar adam­la­ryň ýa­şa­ma­gy üçin o di­ýen amat­ly ha­sap­lan­ma­ýar. Se­bä­bi bu ýer­dä­ki ho­wa­nyň çyg­ly­ we ys­sy bolmagy ýa­şa­mak üçin oňaý­ly ha­sap­lan­ma­ýar. Şeý­le hem to­kaý­da adam­lar üçin baş­ga howp­lar hem az däl.
Mu­ňa ga­ra­maz­dan, az hem bol­sa, tro­pik to­kaý­lar­da ýa­şa­ýan ilat bar.
Şeý­le to­kaý­lyk­lar Kon­go­da, Gwi­ne­ýa aý­la­gy­nyň ke­nar­la­ryn­da, Ma­da­gas­kar ada­sy­nyň gün­do­ga­ryn­da, Ama­zon­ka se­bi­tin­de, In­do­ne­zi­ýa­da, Hin­dis­ta­nyň gün­ba­ta­ryn­da, Pa­kis­tan­da, Hy­taý­da, Awst­ra­li­ýa­nyň de­mir­ga­zy­gyn­da bar. Kon­go­da ho­wa­nyň tem­pe­ra­tu­ra­sy, or­ta­ça, 26-28 de­re­je bol­ýar. Ýy­lyň al­ty aýyn­da yzy­gi­der­li ýa­gyş ýag­ýar. Ho­wa­nyň gyz­gyn­ly­gy­nyň pe­se gaç­ma­ýan­ly­gy we yzy­gi­der­li ýa­gşyň ýag­ma­gy bu ýe­riň esa­sy aý­ra­tyn­ly­gy ha­sap­lan­ýar. Bu ýer­de Uban­gi der­ýa­sy­nyň ke­na­ryn­da­ky to­kaý­lyk­lar de­mir­ga­zy­ga gi­dil­di­gi­çe, has seý­rek­leş­ýär. Ma­da­gas­ka­ryň has köp ygal düş­ýän gün­do­gar bö­le­gin­dä­ki to­kaý­lar pal­ma we beý­le­ki agaç­lar­dan eme­le ge­lip­dir. Äh­li ýe­ri di­ýen ýa­ly ösüm­lik­ler bi­len ör­tü­len Ama­zon­ka se­bi­tin­de Ama­zon­ka der­ýa­sy ýe­ke-täk gat­naw ýo­ly ha­sap­lan­ýar. Bu der­ýa XIX asy­ryň ahyr­la­ryn­dan baş­lap, gat­naw üçin peý­da­la­ny­lyp baş­la­nyp­dyr.
Hin­dis­tan­da­ky tro­pik to­kaý­lar bol­sa, Ma­la­bar der­ýa­sy­nyň ke­nar­la­ry bi­len Gi­ma­laý dag­la­ry­nyň gü­nor­ta-gün­do­gar etek­le­rin­de bar. Tro­pik to­kaý­lyk­la­ryn­da­ky agaç­la­ryň bo­ýy 75 met­re çen­li ýet­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА