In­no­wa­si­ýa teh­ni­ka­la­ry, teh­no­lo­gi­ýa­la­ry, öň­de­ba­ry­jy usul­la­ry we tej­ri­be­le­ri önüm­çi­li­ge giň­den or­naş­dyr­ma­gyň, ylym we teh­no­lo­gi­ýa­lar ba­bat­da tä­ze usul­lar­dan we in­no­wa­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­lar­dan baş çy­ka­ryp bil­ýän ýaş hünärmenleri taý­ýar­la­mak­ly­gyň ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny yzy­gi­der­li ös­dür­mek­de mö­hüm äh­mi­ýe­ti­niň bar­dy­gy­nyň su­but­na­ma­sy­dyr. Teh­no­lo­gi­ýa döw­re­bap yk­dy­sa­dy­ýe­ti ke­ma­la ge­tir­mek­de tä­sir edi­ji esa­sy gu­ral bol­jak bol­sa, eý­sem, “teh­no­lo­gi­ýa” dü­şün­je­si nä­me?
Teh­no­lo­gi­ýa – adam­zat dö­rä­nin­den bu gü­ne çen­li ýyg­na­lan mag­lu­mat­la­ryň amal edil­me­si­dir. Baş­ga­ça aý­da­ny­myz­da, bi­li­miň we tej­ri­bä­niň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­dir. Kä­mil­leş­mä­niň do­wa­myn­da ta­ryh­da ul­la­kan yz­lar gal­dy­ryl­dy. Olar te­ke­riň, bug ma­şyn­la­ry­nyň, mik­ro­çi­piň oý­la­nyp ta­pyl­ma­gy, hi­mi­ki ele­ment­le­riň açy­lyp öw­re­nil­me­gi, kos­mos­da pla­ne­ta­la­ryň öw­re­nil­me­gi we şu­ňa meň­zeş açyş­la­ryň bir­nä­çe­sin­den yba­rat­dyr.
Teh­no­lo­gi­ýa kä­mil­leş­di­gi­çe adam­la­ryň ýa­şaý­şy­na öz tä­sir­le­ri­ni ýe­tir­ýär. Ta­ry­ha ser sal­sak, il­ki bi­len adam­lar oba ho­ja­ly­gy­na uý­gun­la­şan döw­rün­de dür­li teh­no­lo­gi­ki gu­ral­la­ryň kö­me­gi bi­len köp ýe­ri gys­ga möh­let­de be­je­rip ha­syl­ly­ly­gy ýo­ka­r­lan­dy­ryp­dyr­lar. El zäh­me­tin­den me­ha­ni­ki ma­şyn­la­ra ge­çil­me­gi, adam­la­ryň iş­le­ri­ni has hem ýe­ňil­leş­di­rip köp ha­ryt ön­dü­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de ha­ryt­la­ryň ba­ha­sy­nyň el­ýe­ter­li bol­ma­gy­na ge­tir­di. Mag­lu­mat­lar döw­rün­de bol­sa teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň kä­mil­leş­me­gi ne­ti­je­sin­de “Komp­ýu­ter” di­ýip at­lan­dy­ryl­ýan en­jam has köp mag­lu­mat­la­ry iş­läp taý­ýar­lap “San­ly yk­dy­sa­dy­ýe­tiň” eme­le gel­me­gi­ne ge­tir­di. Döw­rü­miz­de eme­le ge­len uly göw­rüm­li mag­lu­mat­la­ry has çalt iş­le­ýän “Quan­tum” komp­ýu­ter­ler dö­re­dil­di.
Çalt kä­mil­leş­ýän teh­no­lo­gi­ýa­lar: yk­dy­sa­dy­ýe­te, ba­za­ra, ön­dü­ri­jä, sarp edi­jä öz tä­si­ri­ni nä­hi­li ýe­tir­ýär? Il­ki baş­da di­ňe adam güý­ji we bir­nä­çe gu­ral­lar bi­len be­jer­gi edil­ýän top­rak­lar soň-soň­lar el­de­ki­leş­di­ri­len haý­wan­lar we ola­ra ça­tyl­ýan gu­ral­lar bi­len top­ra­gy be­je­rip­dir­ler. Şeý­le­lik bi­len, top­ra­gyň ha­syl­ly­ly­gy­ny ýo­kar­­lan­dy­ryp­dyr­lar. Me­ha­ni­ki ma­şyn­la­ryň döw­ri baş­lan­ma­gy bi­len oý­la­nyp ta­py­lan trak­tor­la­ryň we ola­ra ça­tyl­ýan en­jam­la­ryň kö­me­gi bi­len bu iş­le­riň äh­li­si has hem aň­sat­lyk bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­ri­lip­dir.
Me­ha­ni­ki ma­şyn­la­ryň döw­rün­de bol­sa bug ma­şyn­la­ry her nä­çe köp kö­mür ta­lap et­se-­de gys­ga wag­tyň do­wa­myn­da Ýew­ro­pa­da ot­lu­lar­da, fab­rik­ler­de we bir­nä­çe pu­dak­lar­da or­naş­dy­ry­lyp­dyr. Elekt­rik to­gu­nyň we elekt­rik mo­tor­la­ry­nyň ula­nyl­ma­ga baş­lan­ma­gy bi­len çyk­da­jy­lar azal­ma­ga baş­lap­dyr. Bu teh­no­lo­gi­ýa­nyň agyr se­na­ga­ta or­naş­dy­ryl­ma­gy bi­len adam­la­ryň iş­le­ri­ni en­jam­lar ýe­ri­ne ýe­ti­rip­dir. Soň­ra köp pu­dak­lar­da elekt­rik bi­len iş­le­ýän en­jam­lar, önüm­ler kä­mil­leş­di­ri­lip­dir we ula­ny­ly­şy has hem ýaý­baň­la­şyp­dyr.
Mag­lu­mat döw­rün­de bol­sa iň uly ma­ýa go­ýum­lar mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­na go­ýul­dy. Kä­mil­leş­di­ri­len mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň äh­li pu­dak­la­ra or­naş­dy­ryl­ma­gy ne­ti­je­sin­de has ne­ti­je­li önüm­çi­lik ýo­la go­ýul­dy.
Ma­ha­bat­lan­dyr­ma­nyň ös­me­gi bi­len sarp edi­ji­le­riň is­leg­le­ri hem ös­di. Şo­nuň üçin, hä­zir­ki wagt­da sarp edi­ji­le­riň is­leg­le­ri­ni ka­na­gat­lan­dyr­mak esa­sy üns mer­ke­zin­de sak­lan­ýan me­se­le bo­lup, bu ýag­daý ön­dü­ri­ji­le­riň he­mi­şe tä­ze ha­ryt­la­ry ön­dür­mä­ge we önüm­çi­li­ge in­no­wa­si­ýa­la­ry or­naş­dyr­ma­ga bo­lan ze­rur­lyk­la­ry­ny art­dyr­ýar.
Umu­man, teh­no­lo­gi­ýa­lar mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň hil taý­dan ýo­ka­ry ösüş dep­gi­ni­ni üp­jün et­mä­ge, şo­nuň ýa­ly-da onuň ylym-bi­lim ul­ga­my­nyň mä­käm bin­ýa­dy­ny tut­ma­ga ýar­dam ber­ýän güýç­li döw­le­te öw­rül­me­gi hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ta­ra­pyn­dan dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän düýp­li oý­la­ny­şyk­ly, yl­my taý­dan esas­lan­dy­ry­lan dur­muş-yk­dy­sa­dy stra­te­gi­ýa­sy­nyň ne­ti­je­si­dir.

Leý­li Aşy­ro­wa,
Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we
do­lan­dy­ryş ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.
Döw­ran Hüm­me­dow,
ta­ly­p.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА