Daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak – esa­sy we­zi­pä­miz

5-nji iýunda bütin dünýäde
bolşy ýaly, ýurdumyzda hem Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni giňden bellenildi. Eziz Watanymyzyň tebigy baýlyklaryny we gözelligini goramak, bu gymmatly baýlygy geljekki nesillere ýetirmek hormatly Prezidentimiziň döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Bu möhüm günde ýurdumyzda dürli çäreler geçirilip, şolaryň hatarynda “Türkmenistanyň hormatly Prezidentiniň ýurdumyzda daşky gurşawy goramak we ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek boýunça döwlet syýasaty: ýetilen sepgitler we wezipeler” atly ylmy-amaly maslahat geçirildi.

BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­ ta­ra­pyn­dan 1972-nji ýyl­da Daş­ky gur­şa­wy go­ra­ma­gyň bü­tin­dün­ýä gü­ni esas­lan­dy­ry­ldy. Bu ba­bat­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň äh­lu­mu­my eko­lo­gi­ýa aba­dan­çy­ly­gy ba­bat­da öňe sür­ýän hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry­nyň äh­mi­ýe­ti uludyr. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň mas­la­hat­la­ryn­da, Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň dur­nuk­ly ösüş bo­ýun­ça “Rio+20” mas­la­ha­tyn­da we beý­le­ki iri hal­ka­ra mas­la­hat­la­ryn­da be­ýan eden ne­ti­je­li baş­lan­gyç­la­ry dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň giň gol­da­wy­na eýe bol­dy. Ola­ryň ha­ta­ryn­da paý­tag­ty­myz Aş­ga­bat­da Mer­ke­zi Azi­ýa­da we Ha­zar se­bi­tin­de ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi bi­len bag­ly bo­lan Teh­no­lo­gi­ýa­lar bo­ýun­ça se­bit mer­ke­zi­ni aç­mak, BMG-niň Ara­ly ha­las et­mek bo­ýun­ça ýö­ri­te Mak­sat­na­ma­sy­ny iş­läp taý­ýar­la­mak, şeý­le hem hyz­mat­daş­ly­gyň tä­ze usu­ly­ny – Ha­zar bo­ýun­ça hal­ka­ra eko­lo­gi­ýa dia­lo­gy­ny dö­ret­mek ha­kyn­da tek­lip­ler bar.
Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, te­bi­ga­ty ne­ti­je­li ulan­mak, bio­köp­dür­lü­li­gi go­ra­mak we art­dyr­mak ýur­du­my­zyň döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. “Ýa­şyl ösü­şiň stra­te­gi­ýa­sy” hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­zy yk­dy­sa­dy we dur­muş taý­dan dur­nuk­ly ös­dür­me­giň gu­ral­la­ry­nyň bi­ri hök­mün­de bel­le­nil­di. Bu ugur­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­na hem giň orun be­ril­ýär. BMG-niň te­bi­ga­ty go­ra­mak ba­ra­da­ky esa­sy yla­la­şyk­la­ry­ny, şol san­da Bio­lo­gik köp­dür­lü­lik ha­kyn­da, Ozon gat­la­gy­ny go­ra­mak ha­kyn­da, Ser­he­tüs­ti suw akym­la­ry­ny we hal­ka­ra köl­le­ri go­ra­mak we peý­da­lan­mak ba­ra­da­ky Kon­wen­si­ýa­la­ry, Suw-bat­ga­lyk ýer­ler ha­kyn­da Ram­sar Kon­wen­si­ýa­sy­ny, Çöl­leş­mä gar­şy gö­reş­mek bo­ýun­ça Kon­wen­si­ýa­ny, ÝU­NES­KO-nyň Bü­tin­dün­ýä me­de­ni we te­bi­gy mi­ra­sy go­ra­mak ha­kyn­da Kon­wen­si­ýa­sy­ny we beý­le­ki­le­ri tas­syk­la­mak bi­len, ýur­du­myz öz üs­tü­ne alan borç­na­ma­la­ry­ny yzy­gi­der­li ber­jaý ed­ýär. BMG-niň Ösüş mak­sat­na­ma­sy, BMG-niň Daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak ba­ra­da­ky mak­sat­na­ma­sy, Äh­lu­mu­my Eko­lo­gi­ýa Gaz­na­sy hem-de Mil­li we se­bit de­re­je­le­rin­dä­ki beý­le­ki ab­raý­ly hal­ka­ra dü­züm­ler bi­len bi­le­lik­de eko­lo­gi­ýa mak­sat­na­ma­la­ry­nyň we tas­la­ma­la­ry­nyň köp san­ly­sy yzy­gi­der­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.
Hä­zir Türk­me­nis­ta­nyň te­bi­ga­ty go­ra­mak ba­bat­da top­lan tej­ri­be­si dün­ýä­niň aý­ra­tyn gy­zyk­lan­ma­sy­na eýe bol­dy. Mu­nuň şeý­le­di­gi­ni ýur­du­my­zyň iri eko­lo­gi­ýa fo­rum­la­ry­nyň, mas­la­hat­la­ry­nyň we se­mi­nar­la­ry­nyň ge­çi­ril­ýän ýe­ri hök­mün­de saý­la­nyp alyn­ma­gy hem tas­syk­la­ýar. 2017-2019-njy ýyl­lar­da Türk­me­nis­ta­nyň Ara­ly ha­las et­me­giň Hal­ka­ra Gaz­na­sy­na baş­lyk­lyk eden­di­gi­ni bel­le­mek ge­rek.
Hal­ka­ra ka­da­la­ry­na la­ýyk gel­ýän “Ozon gat­la­gy­ny go­ra­mak ha­kyn­da”, “Ba­lyk tut­mak we su­wuň bio­lo­gik se­riş­de­le­ri­ni go­rap sak­la­mak ha­kyn­da”, “Aý­ra­tyn go­ral­ýan te­bi­gy ýer­ler ha­kyn­da”, “Ösüm­lik dün­ýä­si ha­kyn­da”, “Haý­wa­nat dün­ýä­si ha­kyn­da”, “Te­bi­ga­ty go­ra­mak ha­kyn­da”, “Eko­lo­gi­ýa sel­jer­me­si ha­kyn­da”, “At­mos­fe­ra ho­wa­sy­ny go­ra­mak ha­kyn­da”, “Eko­lo­gi­ýa howp­suz­ly­gy ha­kyn­da” Türk­me­nis­ta­nyň ka­nun­la­ry, “To­kaý ko­dek­si” döw­le­ti­miz­de eko­lo­gik ul­gam­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň hu­kuk bin­ýa­dy­ny kä­mil­leş­dir­ýär hem ber­kid­ýär.
Tu­tuş ýur­du­myz bo­ýun­ça ama­la aşy­ryl­ýan giň ge­rim­li bag ek­mek mak­sat­na­ma­sy ýur­du­my­zyň tu­tuş dün­ýä­niň suw se­riş­de­le­ri­ni aýaw­ly sak­la­mak işi­ne uly go­şan­dy­dyr. Bu ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­niň ýa­ra­maz tä­si­ri­ne gar­şy gö­reş­mek bo­lup, onuň çäk­le­rin­de şä­her­le­riň, her bir ilat­ly ýe­riň, aw­to­mo­bil we de­mir ýol­la­ry­nyň ug­run­da tä­ze to­kaý zo­lak­la­ry dö­re­dil­ýär. Di­ýa­ry­my­zyň dür­li kün­jek­le­rin­de, aý­ra­tyn-da, paý­tag­ty­my­zyň go­la­ýyn­da­ky dag etek­le­rin­de müň­ler­çe gek­ta­ra uza­ýan to­kaý zo­lak­la­ry ke­ma­la gel­di. Ozal boş ýa­tan ba­ýyr­lar amat­ly ho­wa gur­şa­wy­ny eme­le ge­ti­ren ba­gy-bos­san­lyk­la­ra bü­ren­di. Eki­len bag na­hal­la­ry­nyň sa­ny on­lar­ça mil­lio­na ýet­di. Şeý­le hem ýur­du­my­zyň çä­gin­de der­ýa­la­ryň, aka­ba­la­ryň, “Awa­za” mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy­nyň ýer­leş­ýän ýe­ri bo­lan Ha­zar deň­zi­niň ke­nar ýa­ka­la­ryn­da gök zo­lak­lar dö­re­dil­di, Mer­ke­zi Ga­ra­gum­da­ky “Al­tyn asyr” Türk­men kö­lü­niň tö­we­rek­le­rin­de to­kaý zo­lak­la­ry dö­re­dil­ýär. Bu­la­ryň äh­li­si ýur­du­myz­da eko­lo­gi­ýa aba­dan­çy­ly­gy­nyň üp­jün edil­me­gi­ne gö­nük­di­ri­len­dir.

Ogul­şat ŞA­PY­ÝE­WA,
Aş­ga­bat şä­he­rin­dä­ki Ag­ro­se­na­gat or­ta hü­när okuw mek­de­bi­niň mu­gal­ly­my.