“Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019-2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” halkara ülňülere laýyk gelýän döwrebap maglumat aragatnaşyk tehnologiýalaryna esaslanýan sanly ykdysadyýeti yzygiderli ornaşdyrmagyň hasabyna milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak boýunça giň gerimli çäreler göz öňünde tutulandyr.Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak we ony ösdürmek bilen bagly wezipeler tapgyrma-tapgyr durmuşa ornaşdyrylýar.

Ýur­du­myz­da mi­nistr­lik­ler, pu­dak­la­ýyn do­lan­dy­ryş eda­ra­la­ry, we­la­ýat­la­ryň we Aş­ga­bat şä­he­ri­niň hä­kim­lik­le­ri, eýe­çi­li­gi­niň gör­nü­şi­ne ga­ra­maz­dan, eda­ra­lar, kär­ha­na­lar, gu­ra­ma­lar hem-de hu­su­sy te­le­ke­çi­ler ta­ra­pyn­dan san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti or­naş­dyr­mak bo­ýun­ça giň ge­rim­li iş­le­r ama­la aşyryl­ýar. Ýur­du­myz hal­ka­ra in­ter­net to­ru­na giň­den ara­la­şyp, san­ly ul­ga­myň çäk­siz müm­kin­çi­lik­le­rin­den ýer­lik­li hem-de ne­ti­je­li peý­da­lanyl­ma­ga giň ge­rim be­ril­di. Ýur­du­my­zyň mi­nistr­lik­le­ri, pu­dak­la­ýyn eda­ra­la­ry, eýe­çi­li­gi­niň gör­nü­şi­ne ga­ra­maz­dan, eda­ra­lar, kär­ha­na­lar, gu­ra­ma­lar hem-de hu­su­sy te­le­ke­çi­ler öz­le­ri­niň ýö­ri­te web-saýt­la­ryny dö­re­dip, mag­lu­mat to­ru­na iş­jeň go­şul­ýar­lar. Bu hem äh­li ugur­lar­da­ky iş­le­riň ne­ti­je­li we çalt ama­la aş­yrylma­gy­na müm­kin­çi­lik ber­ýär. Ka­gyz do­la­ny­şy­gy­ ara­dan aý­rylyp, elektron do­la­ny­şyk ar­ka­ly iş­le­riň göw­ne­jaý hem-de ta­la­ba­la­ýy­k de­re­je­de çalt dep­gin­ler­de dur­mu­şa or­naş­ma­gy­na äh­li şert­le­r dö­red­ilýär.
Ýur­du­myz­da söw­da hem-de ulag-ara­gat­na­şyk ul­ga­m­la­ryn­da, ylym-bi­lim, köp­çü­lik­le­ýin ha­bar be­riş serişdelerinde hem bu ugur­da de­giş­li işler geçirilýär. Ulag-ara­gatna­şyk ul­ga­my ba­bat­da ra­ýat­lar, ýo­lag­çy­lar uçar hem-de de­mir­ýol pe­tek­le­ri­ni elekt­ron gör­nüş­de sa­tyn alyp bil­ýär­ler. Bu ýag­daý ýo­lag­çy­la­ryň pe­tek al­mak üçin ýol sö­küp, de­mir­ýol we ho­wa gat­naw­la­ry gul­luk­la­ry­na git­megi­ne ze­rur­ly­gy ara­dan aý­ryp, ola­ryň wag­ty­ny tyg­şyt­la­ma­ga giň müm­kin­çi­lik­leri dö­ret­di.
Şeý­le hem söw­da we ma­li­ýe ul­ga­myn­da tä­ze­çil teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň giň­den or­naş­ma­gy bi­len elekt­ron söw­da giň­den ös­dü­ril­ýär. Bu ýag­daý ýur­du­my­zyň bank eda­ra­la­rynyň hö­dür­le­ýän ýo­ka­ry hil­li hyz­mat­la­ry bi­len berk bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ýur­du­myz­da mag­lu­mat-kom­mu­ni­ka­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­sy­ny ös­dür­mek üçin döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ta­gal­la­sy ne­ti­je­sin­de bank eda­ra­la­ry ta­ra­pyn­dan mil­li tö­leg ul­ga­my ar­ka­ly in­ter­net-dü­kan­la­ryn­da ha­ryt­la­ry sa­tyn al­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän ýö­ri­te bin­ýat­lar taý­ýar­la­nyl­dy. Şeý­le­lik­de, ýur­du­my­zyň te­le­ke­çi­le­ri­niň dö­re­den ul­ga­my ar­ka­ly dür­li gör­nüş­li ha­ryt­la­ry san­ly­ja wag­tyň için­de sa­tyn al­mak müm­kin­çi­li­gi eme­le gel­di. Şu­nuň ýa­ly kä­mil usul yk­jam te­le­fon­la­ry­ň äh­mi­ýe­ti­ni art­dyr­dy. Ol bank amal­la­ry we tö­le­gi bi­len bag­la­ny­şyk­ly beý­le­ki iş­le­ri ge­çir­mek­de ýe­ňil­lik­le­ri üp­jün ed­ýär. Bu ul­gam hä­zir­ki dö­wür­de dün­ýä­niň en­çe­me ýurt­la­ryn­da giň­den ula­nyl­ýar.
Ýur­du­myz­da san­ly ul­gam bo­ýun­ça iş­le­ýän hu­su­sy­ýet­çi­le­riň sa­ny hem bar­ha kö­pel­ýär. “IT-Park” ýa­pyk gör­nüş­li paý­dar­lar jem­gy­ýe­ti, “San­ly ul­gam”, “Türk­men-tran­zit”, “San­ly teh­no­lo­gi­ýa mer­ke­zi”, “Im­dat Elekt­ro­nik” hu­su­sy kär­ha­na­sy ýa­ly hu­su­sy pu­da­gyň we­kil­le­ri­niň bu ugur­da top­lan tej­ri­be­si işe­wür­li­giň in­no­wa­si­on esas­da ös­dü­ril­me­gi­ne giň müm­kin­çi­lik­leri dö­red­ýär.
Türk­me­nis­ta­nyň Söw­da we da­şa­ry yk­dy­sa­dy aragat­na­şyk­lar mi­nistr­li­gi­niň Teh­no­lo­gi­ýa­lar mer­ke­zi we “Ag­zy­bir­lik Til­si­ma­ty” bi­le­lik­dä­ki kär­ha­na­sy elekt­ron önüm­çi­li­giň giň ge­rim­de ös­dü­ril­me­gi­ne my­na­syp go­şant goş­ýarlar. Bu de­giş­li eda­ra­lar ta­ra­pyn­dan sen­sor ek­ran­ly komp­ýu­ter­ler, çek-prin­ter­ler, ştrih-kod prin­ter­le­ri we ska­ner­le­ri taý­ýar­lan­ýar. Bu teh­no­lo­gik en­jam­lar halk ho­ja­ly­gyn­da giň­den ula­nyl­ýar. Şeý­le hem “Ag­zy­bir­lik Til­si­ma­ty” bi­le­lik­dä­ki kär­ha­na­sy hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ta­ra­pyn­dan bi­rin­ji syn­pyň ýaş mek­dep ok­uw­çy­la­ryna sowgat berilýän komp­ýuter önüm­çi­li­gini giň­den ýo­la go­ý­dy. Bu kär­ha­na­nyň taý­ýar­la­ýan komp­ýu­ter­le­ri güýç­li pro­ses­sor­lar, gi­ňel­di­len RAM bi­len en­jam­laş­dy­ry­lyp, has köp ula­nyş müm­kin­çi­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. 2019-njy ýyl­da bu kär­ha­na ta­ra­pyn­dan kör­pe ne­sil­ler üçin 153 müň­den gow­rak komp­ýu­ter taý­ýar­lan­dy.
Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­miz üçin hil taý­dan tä­ze tap­gy­ra geç­mek döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ýur­du­my­zyň se­na­gat top­lu­my­nyň bäs­deş­li­ge ukyp­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len sy­ýa­sa­ty­nyň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de ama­la aşy­ryl­ýar. San­lylaş­dyr­mak iş­le­ri, hu­su­san-da, ýan­gyç-ener­ge­ti­ka we oba­se­na­gat top­lum­la­ryn­da hem-de beý­le­ki pu­dak­lar­da has-da iş­jeň do­wam ed­ýär.

Ba­har ARY­KO­WA,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.