Halkymyzyň arasynda köpri gurmak sogap iş hasaplanýar. Sebäbi birek-birek bilen gatnaşykda, uzak ýollaryň ýakynlaşmagynda, haýyr-sahawatly işleriň amala aşyrylmagynda köprüleriň möhüm ähmiýeti bardyr. Biz hem Amyderýanyň üstünden gurlan köprüleriň taryhyny we şu gününi beýan edýän ýazgylary size ýetirmegi makul bildik.

Jeý­hu­nyň üs­tün­den de­mir ýol köp­rü­si­ni gur­ma­gyň ta­ry­hy tej­ri­be­si öz göz­ba­şy­ny XIX asy­ryň II ýa­ry­myn­dan alyp gaýd­ýar. 1880-nji ýyl­da Za­kas­piý har­by de­mir ýo­lu­nyň gur­lu­şy­gy­na baş­lan­ýar. Gur­lu­şy­gyň bar­şyn­da de­mir ýo­luň ug­run­da köp san­ly tä­ze ilat­ly ýer­le­riň düý­bi tu­tul­ýar. 1886-njy ýy­lyň 29-njy no­ýabr gi­je­si Çar­ju­ýa (Türk­me­na­ba­da) il­kin­ji ot­ly gel­ýär. Amy­der­ýa­dan Bu­ha­ra çen­li, on­da­nam Sa­mar­kan­da çen­li do­wam ed­ýän de­mir ýol gur­lu­şy­gy üçin ge­rek­li ýük­le­riň köp muk­dar­da gä­mi­ler­de da­şal­ma­gy amat­syz bo­lup­dyr. Şo­nuň üçin Sa­mar­kan­da çen­li de­mir ýol gur­lu­şy­gy­nyň do­wam et­me­gi üçin Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den wagt­la­ýyn bol­sa-da de­mir ýol köp­rü­si­ni gur­mak ze­rur­ly­gy ýü­ze çy­kyp­dyr. Baş­da Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den as­ma köp­ri­ni gur­mak ba­ra­da­ky pi­kir öňe sür­lüp­dir. Em­ma onuň ynam­ly däl­di­gi se­bäp­li bu pi­kir ma­kul­lan­man­dyr. Ar­hi­tek­tor I.W.Ba­çins­ki­niň agaç köp­ri­ni gur­mak ba­ra­da­ky tas­la­ma­sy tas­syk­la­nyp, 1887-nji ýy­lyň 1-nji sent­ýab­ryn­da wagt­la­ýyn agaç köp­ri­niň gur­lu­şy­gy­na baş­la­nyp­dyr. Mu­nuň özi Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den gur­lan il­kin­ji köp­ri bo­lup­dyr. Wagt­la­ýyn köp­ri ge­ne­ral M. N. An­nen­ko­wyň baş­lan­gy­jy bi­len we onuň ýol­baş­çy­ly­gyn­da gur­lup, ony şol dö­wür­de “An­nen­ko­wyň eder­men­li­gi” di­ýip hem hä­si­ýet­len­di­rip­dir­ler. Ne­ti­je­de, 1888-nji ýy­lyň 6-njy ýan­wa­ryn­da köp­ri­niň gur­lu­şy­gy ta­mam­la­nyp, on­dan il­kin­ji ot­ly ge­çi­ril­ýär. Des­ga ara­la­ry ýe­re ber­ki­dil­ýän 4 sa­ny aý­ra­tyn köp­rü­den yba­rat edi­lip gur­lup­dyr. 128 gün­de gur­lu­şy­gy ama­la aşy­ry­lan agaç köp­ri 13 ýyl­dan gow­rak wagt­lap hal­ka hyz­mat edip­dir. Şol döw­rüň için­de köp­rü­de 6 ge­zek gat­naw ýa­ty­ry­lyp, kä­wagt­lar gat­naw iki aýyň do­wa­myn­da hem ýo­la go­ýul­man­dyr. 1900-nji ýy­lyň ahy­ryn­da der­ýa do­ňup, bir­nä­çe ton­na me­tal önüm­le­ri bu­zuň aşa­gyn­da gal­ýar. Ýyl-ýyl­dan köp­rü­dä­ki jaý­ryk­la­ryň sa­ny­nyň art­ma­gy ot­ly gat­naw­la­ry­ny tog­ta­dyp­dyr. Köp­ri­niň işi­niň tog­ta­dyl­ma­gy bol­sa işi bök­däp­dir. Şo­ňa gö­rä-de, Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den has berk köp­ri­ni gur­mak ze­rur­ly­gy ýü­ze çy­kyp­dyr.
1895-nji ýyl­da Çar­juý şä­he­ri­ne meş­hur rus köp­ri gu­ru­jy­sy, pro­fes­sor N. A. Be­lel­ýubs­kiý gel­ýär. Ol Amy­der­ýa­nyň or­ta aky­my­nyň geo­fi­zi­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ry­ny ýe­rin­de öw­re­nip, taý­ýar­la­nan bir­nä­çe tas­la­ma­lar­dan has amat­ly­sy­ny saý­lap al­ýar we öň­ki agaç köp­ri­niň ýa­nyn­dan, şeý­le-de öň­den bä­ri ge­çel­ge bo­lup hyz­mat eden ýer­den tä­ze köp­ri­ni gur­mak ba­ra­da ka­ra­ra gel­ýär. Amy­der­ýa ýa­ly gy­ňyr, iki ke­na­ry­ny, ke­nar ýa­ka­la­ry­ny oýup-opu­ryp bar­ýan ga­zap­ly der­ýa­nyň üs­tün­den şeý­le uzyn­lyk­da köp­ri gur­mak ba­ba­tyn­da şol wagt­lar Ýew­ro­pa­da hem, Ame­ri­ka­da hem hiç-hi­li tej­ri­bä­niň ýok­du­gy bu mö­hüm we­zi­pä­ni has-da kyn­laş­dy­ryp­dyr.
Amy­der­ýa­nyň aky­my­nyň çalt­ly­gy­na ga­ra­maz­dan, düýp­li taý­ýar­lyk­lar­dan soň 1898-nji ýy­lyň 17-nji okt­ýab­ryn­da he­mi­şe­lik he­re­ket et­jek de­mir ýol köp­rü­si­niň gur­lu­şy­gy­na baş­lan­ýar. Bu äpet des­ga­ny bi­na et­mek üçin ge­rek bo­lan gur­lu­şyk se­riş­de­le­ri Rus­si­ýa­nyň dür­li kün­jek­le­rin­den, Or­ta Azi­ýa­nyň şä­her­le­rin­den ge­ti­ri­lip­dir. Ça­gyl­lyk daş­lar Zi­ýa­din be­ke­di­niň ýa­ky­nyn­da­ky kar­ýer­den al­nyp­dyr, der­ýa­nyň aky­my­na dur­nuk­ly sü­tün­le­riň de­mir bö­lek­le­ri Brýans­ki­niň, Ma­riu­po­lyň za­wod­la­ryn­dan, ber­çin­ler Ba­ku­wyň se­na­gat kär­ha­na­la­ryn­dan, se­ment bol­sa Wol­ga­da­ky Wolsk şä­he­ri­niň se­ment za­wo­dyn­dan ge­ti­ri­lip­dir, ker­piç ýer­li önüm­çi­lik­de ön­dü­ri­lip­dir. Bas­syr­ma­lyk üçin agaç çig mal­la­ry Wol­ga­nyň we Ha­zar deň­zi­niň üs­ti bi­len ge­ti­ri­lip­dir, en­jam­la­ryň, teh­ni­ka­nyň dür­li gör­nüş­le­ri rus kär­ha­na­la­ry­nyň ara­çy bo­lup dur­ma­gy bi­len da­şa­ry döw­let­ler­den ge­ti­ri­lip­dir.
Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den köp­ri gur­lu­şy­gy­ny ama­la aşyr­mak üçin öz işi­ne us­sat in­že­ner­ler ge­rek­di. Şo­nuň üçin-de bu gur­lu­şy­gy alyp bar­mak­lyk Sankt-Pe­ter­burg uni­wer­si­te­ti­niň uçu­ry­my S. I. Ol­şews­kä yna­nyl­ýar. Şo­ňa çen­li ol Sa­ma­ra-Ufa ara­ly­gyn­da­ky de­mir ýol gur­lu­şy­gy­ny, Yr­tyş der­ýa­sy­nyň üs­tün­den geç­ýän köp­ri­niň gur­lu­şy­gy­ny ýe­ri­ne ýe­ti­rip­dir. S. I. Ol­şews­ki­niň kö­mek­çi­le­ri in­že­ner­ler G. S. Ki­kod­ze we I. M. Ha­ri­to­now bo­lup­dyr. Amy­der­ýa köp­rü­si­niň gur­lu­şy­gy gör­nük­li köp­ri gu­ru­jy pro­fes­sor N. A. Be­lel­ýubs­ki­niň gö­zeg­çi­li­gi as­tyn­da al­nyp bar­lyp­dyr. S. I. Ol­şews­ki­niň ýol­baş­çy­ly­gyn­da dür­li gör­nüş­li iş­le­riň uly göw­rü­mi ýe­ri­ne ýe­ti­ri­lip­dir. Mu­nuň şeý­le­di­gi­ne gur­lu­şyk­da sü­tün­le­ri bir­leş­dir­mek üçin peý­da­la­ny­lan müň­ler­çe ber­çin­ler my­sal bo­lup bi­ler. Şol dö­wür­de üýt­ge­şik ha­sap­la­nan bu des­ga­da üç mü­ňe go­laý iş­çi zäh­met çe­kip­dir. Ola­ryň ara­syn­da rus us­sa­la­ry bi­len bir ha­tar­da es­ger­ler we ýer­li ýa­şaý­jy­lar – türk­men­ler hem bo­lup­dyr. 1901-nji ýy­lyň 27-nji ma­ýyn­da Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den he­mi­şe­lik he­re­ket et­jek de­mir ýol köp­rü­si­niň gur­lu­şy­gy do­ly ta­mam­lan­ýar, res­mi açy­ly­şy bol­ýar we on­da gat­naw baş­lan­ýar. Şol dö­wür­de Amy­der­ýa­nyň de­mir ýol köp­rü­si uzyn­ly­gy bo­ýun­ça tu­tuş Rus­si­ýa­da bi­rin­ji, dün­ýä­de bol­sa üçün­ji or­ny eýe­läp­dir. Köp­ri şol döw­rüň uly gur­lu­şyk­la­ry­nyň bi­ri hök­mün­de ta­ry­ha gi­rip­dir. Der­ýa­nyň çep ke­na­ryn­da, de­mir ýol köp­rü­si­niň ýa­nyn­da köp­rä hyz­mat et­jek elekt­rik stan­si­ýa­sy we de­mir ýol suw so­ru­jy­sy gu­rul­ýar. Köp­rü­de elekt­rik yşyk­lan­dyr­ma­sy we te­le­fon ara­gat­na­şy­gy üp­jün edi­lip­dir. Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den de­mir ýol köp­rü­si­niň gu­rul­ma­gy iş­çi-gul­luk­çy­la­ryň 3 mü­ňe go­la­ýy­nyň iş bi­len üp­jün edil­me­gi­ne, ola­ryň otu­rym­ly ýa­şaý­şa geç­me­gi­ne se­bäp bo­lup­dyr. Bu ýag­daý şä­he­riň yk­dy­sa­dy, me­de­ni ösü­şi­ne oňyn tä­sir edip­dir. Ne­ti­je­de, de­mir ýol köp­rü­si­ni al­kym­lap otu­ran hä­zir­ki Türk­me­na­bat şä­he­ri öz­ge­rip­dir we ösüp­dir.
Der­ýa­nyň üs­tün­den ikin­ji de­mir ýol köp­rü­si­ni gur­mak işi bir asyr­dan soň, di­ňe Ga­raş­syz­lyk eý­ýa­myn­da, hormatly Prezidentimiziň döw­let baş­tu­tan­ly­gyn­da müm­kin bol­dy. Le­bap we­la­ýa­ty­nyň çä­gin­den akyp geç­ýän Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den köp­ri gur­mak işi ägirt uly in­že­ner­çi­lik des­ga­la­ry­nyň bir­nä­çe­si bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­ril­di. Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den gur­lan de­mir ýol we aw­to­mo­bil köp­rü­le­ri hal­ky­my­zyň mil­li bäh­bit­le­rin­den, is­leg-ar­zuw­la­ryn­dan göz­baş al­ýar.
2009-njy ýy­lyň 16-njy sent­ýab­ryn­da Ker­ki-Ker­ki­çi ara­ly­gyn­da de­mir ýol köp­rü­si gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Ta­ry­hy äh­mi­ýet­li köp­ri­niň gur­lu­şy­gy­na je­mi 610 adam gat­na­şyp, ola­ryň 570-si türk­me­nis­tan­ly we 40-sy bol­sa uk­rai­na­ly­dyr. Köp­ri­niň gur­lu­şy­gyn­da ag­ra­my 120 ton­na bo­lan Ger­ma­ni­ýa­nyň “Bauet BS” bu­raw ma­şyn­la­ry we gi­je-gün­di­ziň do­wa­myn­da 960 metr kub be­ton ön­dür­ýän dört sa­ny za­wod iş­le­dil­di. Köp­ri­niň gur­lu­şy­gy­na 16600 ton­na me­tal gur­na­ma­la­ry, 98000 ku­bo­metr de­mir-be­ton sarp edil­di. Gur­lu­şyk­da der­ýa­nyň su­wu­nyň hi­mi­ki dü­zü­mi öw­re­ni­lip, onuň aý­ra­tyn­lyk­la­ry göz öňün­de tu­tul­dy. Su­wuň dü­zü­min­de be­to­ny we dem­ri iý­ýän sul­fat bar. Şo­nuň üçin köp­ri­niň sü­tün­le­ri­ne bu du­za dur­nuk­ly ýö­ri­te ga­ryn­dy go­şul­dy. Der­ýa­nyň ug­ru­ny üýt­ged­ýän­di­gi üçin ke­nar­la­ry ber­kit­mek iş­le­ri hem göz öňün­de tu­tul­dy. Seýs­mi­ki dur­nuk­ly­ly­gy bo­lan bu köp­ri­niň bin­ýa­dy hem berk bol­dy. Köp­ri ulag howp­suz­ly­gy­nyň äh­li ta­lap­la­ry­na la­ýyk gel­ýär. Ýük ge­çi­ri­ji­li­gi we beý­le­ki öl­çeg­le­ri bo­ýun­ça dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne ga­bat gel­ýän Ker­ki-Ker­ki­çi de­mir ýol köp­rü­si ýur­du­my­zyň de­mir ýol­la­ry­ny bir­leş­dir­ýän “al­tyn hal­ka” bo­lup, sag ke­nar­da­ky ilat­ly ýer­le­re ýük­le­ri elt­me­giň ba­ha­sy­ny 3-5 es­se pe­seld­ýär.
Amy­der­ýa­nyň sag ta­ra­pyn­da iri tas­la­ma­lar gu­rul­ýar. Bu ýer­den uzyn­ly­gy ýe­di müň ki­lo­met­re ba­ra­bar bo­lan Türk­me­nis­tan-Hy­taý gaz ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy öz göz­ba­şy­ny alyp gaýd­ýar. Le­ba­byň dür­li gör­nüş­li, bi­möç­ber te­bi­gy baý­lyk­la­ry­ny öz­leş­dir­mek, ony ýur­du­my­zyň ös­me­gi­niň hyz­ma­tyn­da goý­mak bi­len bag­la­ny­şyk­ly tas­la­ma­lar ama­la aşy­ryl­ýar. Köý­ten­dag et­ra­byn­da ka­liý dö­kün­le­ri­ni ön­dür­mek bo­ýun­ça dag mag­dan­la­ry­ny baý­laş­dy­ry­jy top­lum gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Bu iş­ler Amy­der­ýa­nyň sag ke­na­ryn­da­ky um­ma­syz te­bi­gy baý­lyk­la­ry öz­leş­di­rip, hal­ky­my­zyň, tu­tuş adam­za­dyň bäh­bi­di­ne gö­nük­dir­mek bo­ýun­ça ge­çi­ril­ýän iri möç­ber­li çä­re­le­riň no­bat­da­ky tap­gy­ry­dyr. Şeý­le uly tas­la­ma­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny art­dyr­mak­ly­ga uly go­şant­dyr.
Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den geç­ýän Ker­ki-Ker­ki­çi de­mir ýol köp­rü­si­niň ägirt uly äh­mi­ýe­ti­niň bar­dy­gy­ny bel­le­me­li­di­ris. Çün­ki Ker­ki-Ker­ki­çi de­mir ýol köp­rü­si ýa­kyn goň­şu­la­ry­myz we dün­ýä­niň beý­le­ki ýurt­la­ry bi­len gat­na­şyk­la­ry sak­la­ma­ga kö­mek ed­ýär, Ýew­ro­pa­nyň we Azi­ýa­nyň halk­la­ry­nyň öza­ra bäh­bit­li yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy­nyň yg­ty­bar­ly köp­rü­si bo­lup hyz­mat ed­ýär. Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den geç­ýän de­mir ýol köp­rü­si hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry­ny pug­ta­lan­dyr­ýan “dost­luk köp­rü­si­dir”.
Ker­ki-Ker­ki­çi aw­to­mo­bil köp­rü­si ba­ra­da aý­dy­lan­da, gur­lu­şy­ga işi­ne us­sat hü­när­men­le­riň 600-si çe­ki­lip, şo­la­ryň 130-sy uk­rai­na­ly­dyr. Köp­ri­niň gur­lu­şy­gy­na 159 mil­li­on ame­ri­kan dol­la­ry sarp edil­di. 2013-nji ýy­lyň 14-nji few­ra­lyn­da Ker­ki-Ker­ki­çi ara­ly­gyn­da aw­to­mo­bil köp­rü­si da­ba­ra­ly ýag­daý­da açy­lyp, ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Ker­ki-Ker­ki­çi aw­to­mo­bil köp­rü­si Türk­me­nis­ta­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­me­gi üçin tä­ze stra­te­gik ulag ge­çel­ge­si­niň bir bö­le­gi­dir.
2017-nji ýy­la çen­li Türk­me­na­bat şä­he­ri­niň go­la­ýyn­da çep we sag ke­nar­la­ryň ulag ara­gat­na­şy­gy 1901-nji ýyl­dan bä­ri ula­nyl­ýan de­mir ýol köp­rü­si bo­ýun­ça hem-de der­ýa­nyň aky­my bo­ýun­ça ýa­rym ki­lo­metr­den gow­rak ara­lyk­da ýer­leş­ýän ýü­zü­ji pon­ton köp­rü­si bo­ýun­ça ama­la aşy­ry­lyp­dyr. Kö­ne de­mir ýol köp­rü­sin­de ge­çi­ri­len sel­jer­me iş­le­ri­niň ne­ti­je­sin­de onuň ara­lyk gur­luş­la­ry­nyň kä­bir se­riş­de­le­ri­niň ep-es­li pe­se­len­di­gi we kem­çi­lik­le­riň bar­dy­gy ýü­ze çy­ka­ry­lyp­dyr. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, hormatly Prezidentimiziň 2013-nji ýy­lyň 8-nji few­ra­lyn­da gol çe­ken Ka­ra­ry bi­len tä­ze de­mir ýol köp­rü­si­ni gur­mak ha­kyn­da çöz­güt ka­bul edil­di. Bu Ka­ra­ryň esa­syn­da Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den Türk­me­na­bat-Fa­rap de­mir ýol we aw­to­mo­bil köp­rü­le­ri­niň gur­lu­şy­gy­ny ama­la aşyr­mak “Alt­kom” uk­ra­in kom­pa­ni­ýa­sy­na yna­nyl­dy. Döw­re­bap köp­rü­le­riň gur­lu­şy­gy dört ýy­lyň do­wa­myn­da ama­la aşy­ryl­dy. 2017-nji ýy­lyň 7-nji few­ra­lyn­da Türk­me­na­bat-Fa­rap ara­ly­gyn­da Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den iki sa­ny tä­ze köp­ri açyl­dy. Türk­me­na­bat-Fa­rap de­mir ýol we aw­to­mo­bil köp­rü­le­ri­niň açy­lyş da­ba­ra­sy­na Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedow we Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew gat­naş­dy­lar we hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň ny­şa­ny bo­lan kä­mil köp­rü­le­riň açy­ly­şy­na ak pa­ta ber­di­ler.
Türk­me­na­bat-Fa­rap ara­ly­gyn­da gur­lan köp­rü­le­riň iki­si hem ýo­ka­ry hal­ka­ra öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýär. Duý­du­ry­jy, ara­gat­na­şyk we ha­bar be­ri­ji ul­gam­lar, ýan­gy­na gar­şy suw ge­çi­ri­ji, ho­wa ge­çi­ri­ji en­jam­lar otur­dy­lyp­dyr. De­mir ýol köp­rü­si­niň tö­we­re­gin­de Amy­der­ýa­nyň ke­nar­la­ryn­da ke­nar ber­ki­di­ji be­ton­laş­dyr­mak iş­le­ri­niň top­lu­my ama­la aşy­ry­lyp­dyr. Köp­ri gu­ru­jy hü­när­men­ler çyl­şy­rym­ly iş­le­riň en­çe­me­si­ni, şol san­da ýo­ka­ry us­sat­ly­gy ta­lap ed­ýän su­was­ty bu­raw iş­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­ti­rip­dir­ler. In­že­ner­çi­lik des­ga­sy gur­lan­da ýer­li ho­wa, top­rak, in­že­ner­çi­lik-geo­lo­gi­ýa, gid­ro­geo­lo­gi­ýa we tek­to­ni­ki şert­ler, tem­pe­ra­tu­ra düz­gü­ni, köp­ri ge­çel­ge­si­niň gur­luş bö­lek­le­ri­ne düş­ýän ýe­liň güý­jü­ni, der­ýa­da­ky su­wuň hi­mi­ki dü­zü­mi­ni kes­git­le­mek üçin en­jam­lar otur­dy­lyp­dyr. Köp­ri­ni bi­na et­mek bo­ýun­ça gur­lu­şyk iş­le­ri eko­lo­gik mo­ni­to­rin­gi hem-de daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak bo­ýun­ça çä­re­le­ri ber­jaý et­mek bi­len al­nyp bar­lyp­dyr. Gur­lu­şyk­da ho­wa­nyň, ýe­rüs­ti gat­la­gyň ha­pa­lan­ma­gy­ny azalt­mak üçin döw­re­bap aw­tou­lag se­riş­de­le­ri, eko­lo­gik taý­dan aras­sa di­zel he­re­ket­len­di­ri­ji­le­ri bo­lan gur­lu­şyk ma­şyn­la­ry we gu­ral­la­ry ula­ny­lyp­dyr. Gur­lu­şyk meý­dan­ça­sy­nyň hem-de ýa­na­şyk ýer­le­riň ula­ny­lan ne­bit önüm­le­ri, mo­tor ýag­la­ry bi­len ha­pa­lan­ma­gy­nyň öňü­ni al­ma­ga aý­ra­tyn üns ber­lip­dir.
Türk­me­na­bat-Fa­rap aw­to­mo­bil köp­rü­si de­mir ýol köp­rü­sin­den 450 metr aşak­da – der­ýa­nyň aşak aky­myn­da gur­lup­dyr. De­mir ýol köp­rü­si­niň gur­lu­şy­gyn­da bol­şy ýa­ly, aw­to­mo­bil ge­çel­ge­si­niň gur­lu­şy­gyn­da hem uk­ra­in we türk­men hü­när­men­le­ri, gur­lu­şyk­çy­la­ry iş­läp, Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­tin­de de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk döw­re­bap gur­luş­la­ry we ösen teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ula­nyp­dyr­lar. Döw­re­bap ulag ge­çel­ge­si özü­niň in­že­ner­çi­lik-teh­ni­ki we ula­nyş öl­çeg­le­ri bo­ýun­ça köp­ri gur­lu­şy­gy­nyň hal­ka­ra ka­da­la­ry­na do­ly la­ýyk gel­ýär. Köp­ri­niň tas­la­ma­syn­da ýük gö­te­ri­ji­lik, he­re­ket tiz­li­gi, ýo­ka­ry mä­käm­lik­dä­ki gur­luş­la­ry peý­da­lan­mak, ýo­ka­ry seýs­mi­ki dur­nuk­ly­lyk we beý­le­ki ula­nyş teh­ni­ki hä­si­ýet­na­ma­lar göz öňün­de tu­tu­lyp­dyr. Köp­ri Rih­te­riň şka­la­sy bo­ýun­ça güý­ji 9 bal­la deň bo­lan ýer­tit­re­me­le­ri­ne dur­nuk­ly­dyr. Köp­ri­niň gur­lu­şy­gy­nyň bar­şyn­da yl­my-göz­leg, geo­fi­zi­ki, geo­lo­gi­ýa, in­že­ner­çi­lik-teh­ni­ki we gur­lu­şyk-gur­na­ma iş­le­ri­niň uly top­lu­my ýe­ri­ne ýe­ti­ri­lip­dir. Bu­raw teh­no­lo­gi­ýa­la­ry bo­ýun­ça ýo­ka­ry ky­sym­ly be­ton­dan we ar­ma­tu­ra­lar­dan kuw­wat­ly sü­tün­le­riň 17-si gur­lup­dyr. Ola­ryň üs­tün­den köp­ri­niň köp ton­na­lyk po­lat gur­luş­la­ry üçin kuw­wat­ly bin­ýat­lar esas­lan­dy­ry­lyp­dyr. Sü­tün­le­riň za­ýa­lan­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak üçin ola­ra aý­na po­lie­fir tur­ba­la­ry geý­di­ri­lip­dir.
Köp­ri­niň ýol ör­tü­gi ma­tak­ril at­ly döw­re­bap po­li­mer ma­te­ri­al­dan yba­rat bo­lup, berk­li­gi, uzak wagt­lap ulan­ma­ga ýa­ram­ly­ly­gy, ult­ra­me­lew­şe şöh­le­si­ne dur­nuk­ly­ly­gy, as­falt be­ton bi­len de­ňeş­di­re­niň­de ýu­ka­ly­gy hem-de ýe­ňil­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Aw­to­mo­bil köp­rü­si­niň çep ke­nar ta­ra­py­na Türk­me­na­bat ta­rap­dan hem-de Çär­jew et­ra­by­nyň go­la­ýyn­dan çe­ki­len tä­ze giň aw­to­mo­bil ýo­lun­dan ba­ryp bol­ýar. Bu ýol bi­len da­şa­ry ýurt­lar­dan gel­ýän üs­ta­şyr agyr ýük­li aw­tou­lag­lar do­lan­dy­ryş mer­ke­zi­ne gir­män hem-de şä­her kö­çe­le­ri­ne düş­män, tä­ze Türk­me­na­bat-Fa­rap aw­to­mo­bil köp­rü­sin­den geç­mek müm­kin­çi­li­gi­ne eýe­dir.
Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den gur­lan köp­rü­ler ýur­du­my­zyň dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­me­gi­ni üp­jün et­mek bi­len bir­lik­de üs­ta­şyr geç­ýän trans­mil­li ulag ge­çel­ge­le­ri bo­lup hem hyz­mat ed­ýär­ler. Hä­zir­ki wagt­da tä­ze­den di­kel­di­len ga­dy­my Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­run­da­ky amat­ly ge­çel­ge­le­re öw­rü­len Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den gur­lan köp­rü­le­riň gel­je­gi has-da ulu­dyr.

Lä­le AL­LA­BER­DI­ÝE­WA,
H. Der­ýa­ýew adyn­da­ky Mu­gal­lym­çy­lyk
mek­de­bi­niň ta­ryh mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА