Hal­ky­my­zyň mil­li mi­ra­sy­nyň uly ösü­şe eýe bol­ma­gyn­da my­na­syp iş­le­ri bi­ti­ren ýa­zy­jy-şa­hyr­la­ry ha­ty­ra­la­mak, ola­ryň dö­re­den eser­le­ri­ni yl­my esas­da öw­ren­mek, öm­ri we dö­re­di­ji­li­gi­ne de­giş­li gym­mat­ly mag­lu­mat­la­ryň do­lu­ly­gy­na hal­ka ýet­me­gi­ni ga­zan­mak mil­li Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň bi­ze be­ren mi­we­si­dir. Bu mö­hüm iş­ler soň­ky ýyl­lar­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň taý­syz ta­gal­la­sy ne­ti­je­sin­de, uly ro­waç­lyk­la­ra bes­len­ýär.
Geç­miş ede­bi­ýa­ty­myz ha­kyn­da pi­kir goz­ga­lan­da, il­kin­ji­le­riň ha­ta­ryn­da özü­niň çuň­ňur maz­mun­ly eser­le­ri bi­len türk­men ede­bi­ýa­ty­nyň ös­me­gi­ne sal­dam­ly go­şant go­şan, ta­ny­mal ýa­zy­jy­myz Nur­my­rat Sa­ry­ha­now ýat­lanyl­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň 8-nji sent­ýab­ryn­da bo­lup ge­çen mej­li­sin­de mil­li Li­de­ri­miz ýa­kyn­da ýe­ne-de bir ki­ta­by—“Pa­ra­hat­çy­lyk sa­zy, dost­luk, do­gan­lyk sa­zy” at­ly ese­ri­ni ýa­zyp gu­ta­ran­dy­gy­ny ha­bar ber­mek bi­len, on­da Türk­me­nis­tan döw­le­ti­mi­ziň alyp bar­ýan pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik­li, hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk sy­ýa­sa­ty­nyň meş­hur sa­zan­da­myz Şü­kür bag­şy­nyň öm­ri we dö­re­di­ji­li­gi bi­len ut­gaş­dy­ry­lyp be­ýan edil­ýän­di­gi­ni aýt­dy. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz meş­hur sazanda­my­zyň aja­ýyp keş­bi­ni us­sat­lyk bi­len dö­re­dip, türk­men ede­bi­ýa­ty­nyň ab­ra­ýy­ny ýe­ne-de bir gez beý­gel­den be­ýik ýa­zy­jy­myz Nur­my­rat Sa­ry­ha­no­wyň mil­li me­de­ni­ýe­ti­mi­ziň we ede­bi­ýa­ty­my­zyň öňün­de bi­ti­ren aja­ýyp hyz­ma­ty­ny aý­ra­tyn nyg­ta­dy.
Nur­my­rat Sa­ry­ha­now 1906-njy ýyl­da Gök­de­pe et­ra­by­nyň Ikin­ji Gök­je oba­syn­da dog­lup­dyr. Ol 1925-nji ýyl­da Aş­ga­bat­da­ky po­li­teh­ni­ku­ma oku­wa gir­ýär. 1928-1929-njy ýyl­lar­da Daş­kent şä­he­rin­de met­bu­gat ug­run­dan bi­lim alyp, hä­zir­ki “Ne­sil” (şol wagt­ky “Ýaş kom­mu­nist”) ga­ze­ti­niň baş re­dak­to­ry we­zi­pe­sin­de iş­le­ýär. 1929-njy ýy­lyň ahy­ryn­da go­şun gul­lu­gy­na ça­gy­ry­lan Nur­my­rat 1930-njy ýyl­da “Gy­zyl go­şun” ga­ze­tin­de iş­le­ýär. Ga­zet işi onuň dö­re­di­ji­li­gi­niň açyl­ma­gy­na uly iter­gi be­rip­dir. Şol ýyl­lar­da onuň “Aty­jy­lyk üçin”, “Iki ýyl” he­ka­ýa­la­ry çap edil­ýär. N.Sa­ry­ha­now go­şun gul­lu­gyn­dan ge­len­den soň, bir ýyl çe­me­si Türk­men döw­let ne­şir­ýat gul­lu­gyn­da re­dak­tor bo­lup iş­le­ýär. Ol 1938-nji ýyl­dan 1941-nji ýy­la çen­li “So­wet ede­bi­ýa­ty” (hä­zir­ki “Ga­ra­gum”) žur­na­lyn­da, 1941-nji ýyl­dan bol­sa, Ýa­zy­jy­lar bir­le­şi­gin­de mas­la­hat­çy bo­lup iş­le­ýär. Bu dö­wür­de ýa­zy­jy “Ar­zuw”, “Şi­rin”, “Soň­ky öý”, “Gi­ýew”ýa­ly he­ka­ýa­la­ry, “Gyr­nak” po­wes­ti­ni dö­red­ýär. N.Sa­ry­ha­now 1942-nji ýyl­da ur­şa meý­le­tin git­me­zi­niň öňü­sy­ra­syn­da “Ki­tap”, “Şü­kür bag­şy” ýa­ly meş­hur eser­le­ri­ni dö­red­ýär. Şol ýy­lyň ahyr­la­ryn­da onuň “Ýag­ty­ly­ga çy­kan­lar” at­ly ese­ri aý­ra­tyn ki­tap gör­nü­şin­de oky­jy­la­ra go­wuş­ýar.
“Ki­tap” he­ka­ýa­sy N.Sa­ry­ha­no­wa uly meş­hur­lyk ge­ti­ren eser­le­riniň bi­ri­dir. He­ka­ýa­da Mag­tym­gu­ly­nyň şy­gyr­la­ry­na hal­kyň çäk­siz söý­gü­si, be­lent sar­pa­sy örän tä­sir­li gör­ke­zil­ýär. Ede­bi­ýa­ty öw­re­ni­ji­ler N.Sa­ry­ha­no­wyň “Ki­tap” he­ka­ýa­sy­nyň ede­bi­ýa­ty­myz­da öň­de-soň­da he­ka­ýa ýor­du­myn­da dö­re­di­len eser­le­riň naý­ba­şy­sy­dy­gy­ny tas­syk­la­ýar­lar.
“Ýag­ty­ly­ga çy­kan­lar” ese­ri hem ýa­zy­jy­nyň şow­ly çy­kan eser­le­ri­niň bi­ri­dir. Pa­ra­hat­çy­ly­gy sö­ýü­ji­lik ese­riň için­den eriş-ar­gaç bo­lup geç­ýär. “Gyr­nak” po­wes­tin­de ýa­zy­jy ne­şe ýa­ly ýa­ra­maz en­dik­ler­den daş­da dur­ma­gy ün­däp, yn­san üçin be­den sag­ly­gy­nyň äh­mi­ýe­ti­niň çäk­siz­di­gi­ni be­ýan ed­ýär.
“Şü­kür bag­şy” po­wes­ti ýa­zy­jy­nyň iň şow­ly çy­kan ese­ri­dir. On­da 1871-nji ýyl­da bo­lan wa­ka gür­rüň be­ril­ýär. Ýa­zy­jy ol wa­ka gat­naş­ýan esa­sy gah­ry­ma­nyň – Şü­kür bag­şy­nyň oý­lan­ma­la­ry­ny, he­re­ket­le­ri­ni be­ýan et­mek esa­syn­da sun­gat we­ki­li­niň öz sun­ga­ty­ny hal­ky­nyň aba­dan­çy­ly­gy bi­len bag­laý­şy­ny us­sat­lyk bi­len be­ýan ed­ýär.
Mu­kad­des Wa­ta­nyň üs­tü­ne howp aban­ma­gy ne­ti­je­sin­de, ur­şa meý­le­tin gi­den ýa­zy­jy dog­duk me­ka­nyn­dan uzak il­de – Mol­da­wi­ýa top­ra­gyn­da duş­ma­na gar­şy al­dym-ber­dim­li sö­weş­le­re gat­naş­ýar. Ýa­zy­jy­nyň şeý­le ga­zap­ly ýyl­lar­da-da, dö­re­di­ji­li­gi­ni do­wam et­dir­me­gi onuň yk­ba­ly­ny dö­re­di­ji­li­ge bag­lan adam­dy­gy­ny gör­kez­ýär. Ýa­zy­jy “Tä­leý”, “Ene” ýa­ly eser­le­ri­ni dart­gyn­ly front ýag­da­ýyn­da dö­red­ýär. N.Sa­ry­ha­now da­ragt­la­ryň pür-pu­dak ýa­ýyp, mi­we ge­tir­ýän wag­ty­na ça­lym­daş wagt­da – dö­re­di­ji­lik ze­hi­ni­niň kä­mil­le­şen döw­rün­de 1944-nji ýy­lyň 4-nji ma­ýyn­da front­da gah­ry­man­lar­ça we­pat bol­ýar. Ol Mol­da­wi­ýa­nyň Ben­der (öň­ki No­wo-An­ne­nowsk) et­ra­by­nyň De­la­keu oba­syn­da do­gan­lyk (104 es­ger jaý­la­nan) ma­zar­çy­ly­gyn­da jaý­lan­ýar.
Ýa­zy­jy­nyň yzyn­da ga­lan maş­ga­la­sy Je­mal gel­ne­je­miz (Ol 2004-nji ýyl­da ara­dan çyk­dy) ýa­zy­jy ur­şa ug­ra­ma­zy­nyň öň ýa­nyn­da dün­ýä inen Oraz­je­ma­la oňat ter­bi­ýe be­ripdir. Hä­zir Ma­ry şä­he­rin­de ýa­şa­ýan Oraz­je­mal ge­çen asy­ryň 60-njy ýyl­la­ry­nyň or­ta­la­ryn­da hä­zir­ki Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Türk­men döw­let uni­wer­si­te­ti­ni ta­mam­lap, en­çe­me ýyl­lap mu­gal­ly­m bo­lup iş­le­di. Hä­zir hor­mat­ly dynç alyş­da ýö­ren Oraz­je­mal ýan­ýol­da­şy Ila­man bi­len ogul­la­ry Aza­dyň, Nur­my­ra­dyň, Mu­ham­me­diň, gyz­lary Ba­ha­ryň, ag­tyk­la­ry­nyň ter­bi­ýe­li, so­wat­ly, il­ha­lar adam­lar bo­lup ýe­ti­şen­dik­le­ri­ne gu­wa­nyp, bag­ty­ýar ýa­şap ýör­ler.
Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­ri meş­hur ýa­zy­jy Nur­my­rat Sa­ry­ha­no­wyň dö­re­di­ji­li­gi­ne my­na­syp ba­ha ber­di. Onuň bir­nä­çe eser­le­ri tä­ze­den ne­şir edi­lip, oky­jy­la­ra ýe­ti­ril­di. “Şü­kür bag­şy” po­wes­ti esa­syn­da dö­re­di­len çe­per film hä­zir­ki dö­wür­de ýy­gy-ýy­gy­dan te­le­ýaý­ly­ma çy­ka­ryl­ýar. Ýur­du­my­zyň or­ta we ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de ýa­zy­jy­nyň öm­ri we dö­re­di­ji­li­gi yl­my esas­da öw­re­nil­ýär.

Rim­ma ŞE­RO­WA,
Da­şo­guz şä­he­rin­dä­ki 20-nji or­ta
mek­de­biň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА