Milli Liderimiziň ýolbaşçylygynda yglan edilen Mirasa sarpa goýmak, Watany özgertmek ýylynda görnükli ýazyjymyz Osman Ödäniň “MagtymguIy – tutuş bir milletiň ruhy hem akyl keşbi, görnüşi. Ol Gündogaryň ruhunyň täze, gaýtalanmaz adatdan daşarylygy. Dünýä üçin bolsa, ol entek “açylmadyk dünýä” diýip, bahalandyryşy ýaly, bu günki gün türkmen halkynyň kalbynyň töründe mydamalyk orun alan beýik şahyryň döredijiligini sarpalamak, oňa buýsanmak her birimiz üçin parzdyr.
Mag­tym­gu­ly Pyragy­nyň şy­gyr se­tir­le­ri­nde ünsüňi jemleseň, onuň dur­mu­şy, dur­mu­şy pel­se­pe­wi ga­ra­ýyş­la­ry, döw­ri bi­len ta­nyş­mak müm­kin­çi­li­gi, gel­je­ge bo­lan na­za­ry­ýe­ti giň­den açyl­ýar. Dür­li te­ma­ti­ki aň­lat­ma­ly, baý maz­mun­ly şy­gyr­la­ryň dür­li gör­nüş­li çe­per­çi­lik se­riş­de­le­ri­ni ulan­mak bi­len dü­zü­len­li­gi bol­sa, oky­jy­ny bi­yg­ty­ýar özü­ne çek­ýär. Yla­hy yl­ha­myň eýe­si bo­lan akyl­dar şa­hy­ryň dö­re­di­ji­li­gin­de mu­gal­lym­lar, ede­bi­ýa­ty sö­ýü­ji­ler, aý­ra­ty­nam, dö­re­di­ji­li­ge ýa­ňy baş­lan ýaş­lar üçin öw­re­ne­re zat kän. Onuň şy­gyr­la­ryn­da goş­gy dü­zü­liş for­ma­la­ry­nyň, tas, hem­me­si­ne ýüz­le­nen­di­gi­ni, en­çe­me­si­ni hut özü­niň dö­re­den­di­gi­ni gör­mek bol­ýar.
Be­ýik şa­hy­ry­myz “Äle­me bel­gi­li­dir”, “Türk­men bi­na­sy” ýa­ly goş­gu­la­ry­ny ga­zal, “Ben­di bol­dum”, “El­bet­de bi­zar” şy­gyr­la­ry­ny iki­le­me (mes­ne­wi) for­ma­syn­da ýa­zyp­dyr. Dört­le­me (mu­rap­bag) for­ma­syn­da ýa­zan “Türk­me­niň”, “Bu der­di” ýa­ly goş­gu­la­ry­nyň baş­ky bent­le­ri dö­re­di­ji­li­gi­niň esa­sy bö­le­gi­ni eýe­le­ýär. Şa­hyr “Bar me­niň”, “Bi­le”, “Bit­mez­miň”, “Aşyk bol­mu­şam” ýa­ly şy­gyr­la­ry­ny goş­gy dü­zü­li­şi­niň bäş­le­me (mu­ham­mes) “Köň­lüm”, “Na­ha­na gel­diň” ýa­ly şy­gyr­la­ry­ny al­ty­la­ma (mü­sed­des) gör­nü­şin­de ýa­zan bol­sa, “Na­zar eý­le”, “Ge­len­dir”, “Ja­han peý­da” ýa­ly goş­gu­la­ry ýe­di­le­mä (Mu­sab­bag) de­giş­li­dir. “Meň­zär hö­küm­li” goş­gu­sy se­kiz­le­me­de (mü­sem­mes) ýa­zy­lyp, her se­ti­ri­niň bo­gun öl­çe­gi dür­lü­çe ge­lip, saz­la­şyk­ly ka­py­ýa­laş­ýar:
Kö­ňül­ler köş­gün­de hy­ýa­lyň ha­ny,
Öw­la­dy-hüň­ka­ra meň­zär hö­küm­li.
Aşyk çek­se na­la­ny,
Ýa­sa sa­lar lä­lä­ni,
Gam­zaň ga­rak­çy­sy sal­sa ta­la­ňy,
Ýer­de pe­şe, pad­şa­ny,
Hu­da­ýy­myň ha­la­ny,
Kir­pi­giň ok, ga­şyň ýaý­dyr çe­kim­li.
Mag­tym­gu­ly­nyň dö­re­di­ji­li­gin­de do­kuz­la­ma­da (mu­tas­sag­ta) ýa­zy­lan “Gü­lüň bol­dum” ýa­ly goş­gu­lar-da bar. Şeý­le hem, Mag­tym­gu­ly­nyň dö­re­di­ji­lik ge­ri­mi­niň giň­di­gi­ni, dün­ýä­ga­raý­şy­nyň has ulu­dy­gy­ny su­but ed­ýän, onuň ka­ka­sy Döw­let­mäm­met Aza­dy bi­len (“Og­lum-Aza­dym”, “Adam ata bi­len duş­dy”), dö­wür­de­şi Dur­dy şa­hyr bi­len (“Ha­bar ber şeý­le­dir!”, “Do­nuň kim biç­di”), Zu­nu­by bi­len (“Ha­bar ber – şeý­le­dir!”), Mag­ru­py bi­len (“Eý­wa­ny tört”) aý­dy­şyk for­ma­syn­da­ky goş­gu­la­ry­ny oka­nyň­da-da, so­wal-jo­gap hä­si­ýet­li “Bir ni­çe my­sal”, “Git­seň bar aman”, “Meň­li han” we beý­le­ki dür­li te­ma­da­ky şy­gyr­la­ry­nyň ma­ny­sy­ny ti­re­niň­de-de, olar­da­ky ulan­ýan dö­re­di­ji­lik tär­le­ri­niň us­sat­lyk de­re­je­si­niň çäk­siz­di­gi­ne göz ýe­tir­ýär­siň. Şa­hyr şy­gyr se­tir­le­ri­ni 7, 8, 11,14, 15 bo­gun­ly gör­nüş­de ýaz­mak bi­len olar­da ada­ty ka­py­ýa­dan da­şa­ry di­liň çe­per­çi­lik se­riş­de­le­ri­ni ýer­lik­li ulan­ma­ga-da üns be­rip­dir. Onuň Hu­da­ýyň keş­bi­ni göz­leý­ji­lik bi­len ýa­zan “Nä­me sen?” goş­gu­syn­da bol­sa, ada­ty saz­la­şyk­ly rif­ma­la­ryň çä­gin­de her se­ti­rin­de meň­zet­mä­ni, her ben­diň so­ňun­da­ky se­tir­de re­di­fi ula­nan­dy­gy bu ri­to­ri­ki so­rag­ly şyg­ryň tä­sir­li­li­gi­ni has-da art­dyr­ýar:
Ga­ra­çy­myň, ýa se­ýit­miň, ho­ja­myň,
Ýa sa­ky­myň, ýa şe­rap­myň, ýa jammýň.
Ýa ýyl­my sen, ýa gün­diz­miň, gi­je­miň,
Ýa Aý­my sen, ýa Gün­mi sen, nä­me sen?
Mag­tym­gu­ly­nyň “Aý­ry­lyp”, “Ýar sen­den”, “Söý­mü­şem se­ni”, “Gü­zeşt eý­le” ýa­ly şy­gyr­la­ry­nyň her ben­di­niň so­ňun­da şol bir bol­şun­da gaý­ta­lan­ýan se­tir­le­ri bol­sa ref­ren­dir. Onuň “Gö­zel sen”, “Nas atan”, “Çi­lim­keş”, “Bu der­di” ýa­ly goş­gu­la­ry­ny oka­nyň­da bol­sa, de­ňeş­dir­mä­ni we meň­zet­mä­ni ýer­lik­li ula­nan­dy­gy­nyň şa­ýa­dy bol­ýar­syň. Ha­ky­kat­dan hem, gör­nük­li şa­hy­ry­myz Ata Ata­ja­no­wyň bel­leý­şi ýa­ly, Mag­tym­gu­ly di­ňe kü­müş­çi us­sa däl-de, öz asyl­ly uly ýü­re­gi bi­len söz­ler­den göw­her ýa­san zer­gär­dir. Nus­ga­wy şa­hy­ry­my­zyň um­man ýa­ly giň ma­na baý dö­re­di­ji­li­gi­ni iç­gin öw­ren­mek bi­len, mag­tym­gu­ly­şy­na­s An­na­dur­dy mol­la-şa­hyr “Mag­tym­gu­ly, sy­rym çoh­dur”, (Aş­ga­bat, “Ruh”, 1998-nji ýyl), “Mag­tym­gu­ly, sö­züm bi­le­ne söz­dür” (Aş­ga­bat, ”Ruh”, 2002-nji ýyl) at­ly ki­tap­la­ryn­da ýer­lik­li de­lil­na­ma­lar bi­len be­ýik us­sa­dyň “Kaý­da­dy­gy bi­lin­mez”, “Üçi öw­lat­dan”, “Ke­fa­ret et­di”, “Kyrk”… ýa­ly on­lar­ça, tap­ma­ça (mu­am­ma) gör­nüş­li, her se­ti­ri syr­dan do­ly şy­gyr­la­ry­na sel­jer­me ber­di.
Eziz Ar­ka­da­gy­my­zyň pä­him-pa­ra­sa­dy bi­len be­ýik şa­hy­ry­my­zyň ar­zuw­lan za­ma­na­sy­na ýe­ten mer­da­na hal­ky­myz, bu gün şan­ly Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň 25 ýyl­ly­gy­ny toý­la­ýan gün­le­rin­de ru­hu­my­zy galkyndyrýan şah­sy­ýet­le­ri­mi­zi uly hor­mat bi­len hä­li-şin­di ýat­la­ýar.

Ba­zar Şa­ly­ýew,
Ho­jam­baz et­ra­by­nyň Me­kan oba­sy,
pen­sio­ner mu­gal­lym.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА