Uzak wagt­dan bä­ri özü­niň äh­mi­ýe­ti­ni ýi­tir­män gel­ýän ulag­la­ryň bi­ri bo­lan we­lo­si­pediň oý­la­nyp ta­py­la­ny­na nä­çe wagt ge­çen hem bol­sa, onuň gur­lu­şy beý­le­ki ulag­la­ra ga­ra­nyň­da, o di­ýen köp üýt­ge­män­dir. “Tiz aýak” diý­me­gi aň­lad­ýan bu söz beý­le­ki dil­le­re fran­suz­ça­da­ky “velocipede” sö­zün­den ge­çip­dir. Şeý­le hem “bicyclet­te” sö­zi hem “iki ti­gir” diý­me­gi aň­la­dyp, ol söz hem fran­suz di­lin­den beý­le­ki dil­le­riň kö­pü­si­ne ge­çip­dir. XIX asyr­da oý­la­nyp ta­py­lan bu ulag se­riş­de­si­niň bir, iki we üç ti­gir­li gör­nüş­le­ri bi­len bir ha­tar­da, elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len he­re­ket ed­ýän gör­nüş­le­ri hem bar. Ol gat­naw hem-de sport we sag­lyk mak­sat­la­ry, şeý­le-de güý­men­je üçin hem peý­da­la­nyl­ýar. We­lo­si­ped­le­riň şä­her­de mün­mek üçin, da­ga çyk­mak üçin we beý­le­ki gör­nüş­le­ri hem bar.
Eý­sem, şeý­le ula­gy ön­dür­mek ki­miň kel­le­si­ne gel­di­kä?! Bu ulag bir ge­zek­de edil hä­zir­ki­si ýa­ly edi­lip ýa­sal­man­dyr. Ýag­ny ony oý­lap tap­mak we kä­mil­leş­dir­mek bir­den köp ada­myň pa­ýy­na dü­şüp­dir. Mu­ňa ga­ra­maz­dan, ger­ma­ni­ýa­ly Ba­ron Karl fon Drezi ony oý­lap ta­pan di­ýip ha­sap­la­sa bo­lar. Drez 1817-nji ýyl­da öz oý­lap ta­pan “iki ti­gir­li­si” bi­len 14 ki­lo­metr ýol geç­di. 1818-nji ýyl­da Pa­riž­de ser­gä çy­kar­dy. Drez oňa “La­uf­maschi­ne” (yl­gaw ma­şy­ny) ady­ny ber­di. Onuň is­län ug­ru­ňa gö­nük­dir­mek üçin ab­za­ly bar­dy. Em­ma pe­da­ly ýok­dy. Ony he­re­ke­te ge­tir­mek üçin üs­tü­ne otu­ryp, iki aýa­gyň bi­len itmeli bol­ýar­dy. Wag­tyň geç­me­gi bi­len bu ula­gyň ady­na “drai­si­en­ne” hem-de “velo­si­pe­de” diý­lip baş­lan­dy. Kral fon Drez ony 1818-nji ýyl­da açyş hök­mün­de res­mi taý­dan tas­syk­la­dyp­dyr. Şol dö­wür­ler gys­ga wag­tyň do­wa­myn­da Awst­ri­ýa, Ang­li­ýa, Ita­li­ýa we ABŞ ýa­ly ýurt­lar­da şeý­le ulag­lar peý­da bol­dy.
Lon­don­da ýa­şa­ýan De­nis Jon­son ne­mes oý­lap ta­py­jy­sy­nyň yl­gaw ma­şy­ny­ny has hem kä­mil­leş­di­rip­dir. Ol öz tä­ze ula­gyn­dan 300 sa­ny­sy­ny ön­dü­rip, “py­ýa­da at ara­ba­sy” ady bi­len sa­tu­wa çy­ka­ryp­dyr. Birnäçe ýyl soňra üç ti­gir­li we­lo­si­ped­ler peý­da bo­lup­dyr.
Wag­tyň geç­me­gi bi­len, kä­mil­leş­di­ri­len we­lo­si­ped­le­riň köpç­ülik­le­ýin önüm­çi­li­gi­ni il­kin­ji bo­lup, “Michaux Com­pa­ny” şe­re­ke­ti ýo­la goý­updyr. Kom­pa­ni­ýa her ýyl­da bir ýüz kyrk we­lo­si­ped ön­dü­rip­dir.
Hä­zir­ki­lere meň­zeş zyn­jyr­ly we­lo­si­ped il­kin­ji ge­zek 1874-nji ýyl­da oý­la­nyp ta­pyl­ypdyr. 1888-nji ýyl­da Ir­lan­di­ýa­da içi ho­wa­ly ti­gir­li we­lo­si­ped­ler çy­ka­rylypdyr. XIX asy­ryň ahy­ryn­da we­lo­si­ped üçin peý­da­la­ny­lan ma­te­ri­al­la­ryň ba­ha­sy­nyň pe­se gaç­ma­gy bi­len onuň önüm­çi­li­gi ar­typ, halk köp­çü­li­gi ta­ra­pyn­dan giň­den ula­ny­lyp baş­lan­ypdyr.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА