Özü­niň mil­li me­de­ni, ede­bi, ta­ry­hy gym­mat­lyk­la­ry bi­len adam­zat jem­gy­ýe­ti­niň ös­me­gi­ne sal­dam­ly go­şant go­şan türk­men hal­ky­nyň geç­miş ta­ry­hy­ny di­kelt­mek, dün­ýä ýaý­mak Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Be­lent mak­sat­lar­dan göz­baş al­ýan bu ugur­la­ry ýaý­baň­lan­dyr­mak Mi­ra­sa sar­pa goý­mak, Wa­ta­ny öz­gert­mek ýy­lyn­da giň ge­ri­me eýe bol­ýar.
Hal­ky­my­zyň mil­li gym­mat­lyk­la­ry­nyň bi­ri-de, hä­zir­ki dö­wür­de şan-şöh­ra­ty äle­me do­lan ahal­te­ke be­dew­le­ri­dir.
Go­ja­man Kö­pet­da­gyň goý­ny gül­zar gu­ja­gy­na sa­ry ýa­ýy­lyp gid­ýän Nu­saý özü­niň gaý­ta­lan­ma­jak gö­zel­li­gi, üs­tün­de ge­çen ta­ry­hy wa­ka­la­ry bi­len asyr­la­ryň do­wa­myn­da dün­ýä alym­la­ry­nyň ün­sü­ni özü­ne çe­kip ge­lip­dir. Bi­ziň eý­ýa­my­myz­dan öň­ki II-I asyr­la­ra de­giş­li bo­lan bu me­de­ni ojak Kö­ne we Tä­ze Nu­saý­dan yba­rat­dyr. Olar par­fi­ýa­ly­la­ryň esa­sy şä­he­ri bo­lup­dyr. Ýer­li ilat Kö­ne Nu­sa­ýyň mes­ge­ni­ni hä­zir hem “Kö­ne Nu­saý” di­ýip at­lan­dyr­ýar. Baý­ryň üs­tün­de gur­lan bu me­de­ni mes­gen 15 gek­tar ýe­ri öz içi­ne al­ýar. Tä­ze Nu­saý hem Kö­ne Nu­saý bi­len bir dö­wür­de, ýag­ny bi­ziň eý­ýa­my­myz­dan öň­ki III asyr­lar­da esas­lan­dy­ry­lyp­dyr. Ol ýer­de ýa­şa­ýyş has giç­ki dö­wür­ler­de, XIX asyr­da hem do­wam eden­di­gi üçin ol “Tä­ze Nu­saý” ady­ny alyp­dyr.
Ady äle­me do­lan Nu­saý be­hiş­di be­dew­le­ri­mi­ziň as­ly me­ka­ny­dyr. Alym­lar bi­ziň eý­ýa­my­myz­dan ozal­ky V asyr­da at­la­ry türk­men­le­riň ary taý­pa­sy­nyň köp­çü­lik­le­ýin ýe­tiş­di­rip ge­len­di­gini nyg­taýar­lar.
Ta­ry­hyň ata­sy ha­sap­lan­ýan Ge­ro­do­tyň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, sak­lar we mas­sa­get­ler aty Gü­nüň sim­wo­ly ha­sap­lap­dyr­lar. Ba­ryp-ha, Alek­sandr Ma­ke­dons­ki­niň tab­şy­ry­gy bi­len ýa­zy­lan “Is­gen­de­riň be­dew­na­ma­sy” at­ly eser­de Par­fi­ýa çeş­me­le­rin­de, Oguz-Or­han ýaz­gy­la­ryn­da türk­men at­la­ry, ola­ryň ta­ry­hy ba­ra­da gy­zyk­ly gür­rüň­ler be­ril­ýär. Alym hem şa­hyr, be­ýik akyl­dar Omar Haý­ýa­myň “Now­ruz­na­ma” at­ly ese­rin­dä­ki bi­ziň eý­ýa­my­myz­dan öň­ki VII asyr­da ýa­şap ge­çen oguz epo­sy­nyň bel­li gah­ry­ma­ny Alp Är Tun­ga: “Gün al-as­ma­na nä­hi­li der­wa­ýys bol­sa, at hem är ýi­git üçin şol de­re­je­de ge­rek­dir” di­ýip­dir.
Ga­dy­my Nu­saý­da ýe­tiş­di­ri­len syn-sy­ýak­ly ahal­te­ke be­dew­le­ri Ga­dy­my Gün­do­ga­ryň Hett, As­si­ri­ýa, Urar­tu, Mü­sür ýa­ly güýç­li döw­let­le­rin­de hem meş­hur­lyk ga­za­nyp­dyr. Alek­sandr Ma­ke­dons­ki­niň Bu­se­fal (Bu­ga­hal) at­ly aty­nyň hem nu­saý at­la­ryn­dan bo­lan­dy­gy­ny ta­ryh me­se-mä­lim su­but et­di.
Mil­li Li­de­ri­miz Hal­ka­ra at­çy­lyk as­so­sia­si­ýa­sy­nyň I mas­la­ha­tyn­da eden çy­ky­şyn­da şeý­le diý­di: “Ýel­den ýüw­rük be­dew­ler ba­ra­da­ky mag­lu­mat­lar ga­dy­my mü­sür fa­ra­on­la­ry­nyň ýaz­gy­la­ryn­da, ga­dy­my­ýe­tiň alym­la­ry, ýa­zy­jy­la­ry – Ge­re­do­tyň, Stra­bo­nyň, Aris­to­te­liň, Go­me­riň, Owi­di­niň, Wer­gi­li­niň, Kse­no­fon­tyň we beý­le­ki meş­hur alym­la­ryň se­ne ýaz­gy­la­ryn­da we eser­le­rin­de duş gel­ýär”.
Bu pa­ra­sat­ly söz­ler bi­ze ta­ry­hyň gat­la­ry­na si­ňip gi­den ýaz­gy­la­ryň kä­bi­ri­ni ýat­lap geç­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­red­ýär. Me­se­lem, Nu­saý at­la­ry ba­ra­da ga­dy­my rim ta­ryh­çy­sy Ap­pan öz iş­le­rin­de şeý­le ýa­zyp­dyr: “At­la­ryň için­de iň owa­da­ny Nu­saý (Ne­seý) at­la­ry­dyr. Ol at­lar güýç­li-kuw­wat­ly pa­ty­şa­la­ra my­na­syp­dyr, daş gör­nüş­le­ri owa­dan, üs­tün­de otu­ra­na mä­hir­li, agyz­dy­ry­ga ýe­ňil bo­ýun bo­lup, öz tüň­ňi bur­nu­ny, buý­sanç­ly kel­le­le­ri­ni dik tut­ýar­lar we ola­ryň al­tyn öwüş­gin­li ýal­la­ry ho­wa­da bir­geň­si pa­syr­da­ýar”.
Ga­dy­my grek ta­ryh­çy­sy Ýus­tin şeý­le ýa­zyp­dyr: “Olar (par­fi­ýa­ly­lar) hem­me wagt at­ly gez­ýär­ler, myh­man­çy­ly­ga-da, döw­let we hu­su­sy işi­ni çöz­mä­ge-de at­ly gid­ýär­ler. Olar at­da sy­ýa­hat ed­ýär­ler, du­şuş­ýar­lar, söw­da ed­ýär­ler”.
Dün­ýä bel­li pro­fessor A.A.Brau­ner bol­sa, şeý­le bel­läp­dir: “Ahal­te­ke aty düý­bün­den öz­baş­dak, örän ga­dy­my to­hum”.
Şu ýer­de biz bir za­dy aý­ra­tyn nyg­tap geç­mek is­le­ýä­ris. Mä­lim bol­şy ýa­ly, Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­myz şu ýy­lyň 5-nji ma­ýyn­da ir­den, ýag­ny, ýur­du­myz­da ge­çi­ril­jek Azi­ýa oýun­la­ry­nyň baş­lan­ma­gy­na 500 gün ga­lan­da, hal­ky­myz bi­len bi­le­lik­de, paý­tag­ty­myz­da ýer­leş­ýän Sag­lyk ýo­lun­dan geç­mek, şol gü­nüň ikin­ji ýa­ry­myn­da go­ja­man Kö­pet­da­gy etek­läp otu­ran Ga­dy­my Nu­saý ýa­dy­gär­lik­le­ri­niň ýa­nyn­da at­ly ýö­ri­şe gat­na­şy­jy­la­ra üs­tün­lik ar­zuw edip, ak pa­ta ber­mek bi­len, ýö­ri­şe ba­dal­ga ber­mek ba­ra­da­ky pi­ki­ri öňe sür­di. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň bu çöz­gü­di çuň­ňur ma­ny-maz­mu­na eýe­dir.
Goý, bu iş­le­riň göz­ba­şyn­da dur­mak bi­len hal­ky­my­zyň mil­li gym­mat­lyk­la­ry­ny, be­hiş­di be­dew­le­ri­mi­ziň şan-şöh­ra­ty­ny äle­me ýaý­ýan Gah­ry­man Pre­zi­den­ti­mi­ziň ja­ny sag, öm­ri uzak, il-ýurt bäh­bit­li iş­le­ri he­mişe ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!

Maýa Me­re­do­wa,
S.A. Ny­ýa­zow adyn­da­ky
Türk­men oba ho­ja­lyk
uni­wer­si­te­ti­niň ka­fed­ra mü­di­ri.

ЭТО МОЖЕТ БЫТЬ ИНТЕРЕСНОЕЩЕ ОТ АВТОРА