Sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my bar­ha kä­mil­leş­ýär

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da ýur­du­my­zyň sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my has-da kä­mil­le­şip, dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän sag­lyk des­ga­la­ry­nyň yzy­gi­der­li gur­lup ulan­ma­ga be­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de, bu ul­gam tä­ze be­lent­lik­le­re çyk­dy. Ýur­du­myz­da her ýy­lyň 21-nji iýu­lyn­da Sag­ly­gy go­ra­ýyş we der­man se­na­ga­ty iş­gär­le­ri­niň gü­nü­niň da­ba­ra­ly ýag­daý­da bel­len­me­gi we bu hü­när baý­ram­çy­ly­gy my­na­sy­bet­li bu pu­da­ga de­giş­li tä­ze bi­na­la­ryň ulan­ma­ga be­ril­me­gi asyl­ly dä­be öw­rül­di.
Ine, bir-iki gün­lük­de sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­na de­giş­li iri bi­na­la­ryň açy­lyş da­ba­ra­sy­nyň şa­ýa­dy bol­duk. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gat­naş­ma­gyn­da iri bi­na­la­ryň dör­dü­si­niň – Hal­ka­ra new­ro­lo­gi­ýa mer­ke­zi­niň, Mor­fo­lo­gi­ýa mer­ke­zi­niň, Jem­gy­ýet­çi­lik sag­ly­gy we iý­mit mer­ke­zi­niň hem-de Aý­ra­tyn howp­ly ke­sel­le­riň öňü­ni alyş mer­ke­zi­niň açy­lyş da­ba­ra­sy bol­dy. Bu bi­na­la­ryň Hal­ka­ra gü­wä­na­ma­la­ra my­na­syp bol­ma­gy ola­ryň ýur­du­myz­da bi­na­gär­lik ba­bat­da ila­ta hyz­mat ul­ga­myn­da ösü­şiň ýo­ka­ry de­re­je­le­re çy­kan­dy­gy­nyň no­bat­da­ky tas­syk­na­ma­sy­dyr.
Sag­ly­gy go­ra­ýyş we der­man se­na­ga­ty iş­gär­le­ri­niň gü­ni my­na­sy­bet­li ýur­du­myz­da hal­ka­ra de­re­je­sin­de dür­li çä­re­ler ge­çi­ri­lip, ola­ra gat­naş­mak üçin dün­ýä­niň en­çe­me ýur­dun­dan luk­man-pro­fes­sor­lar we beý­le­ki myh­man­lar paý­tag­ty­my­za gel­di­ler.
Uly şat­lyk-şow­hu­na bes­le­nip, işe gi­ri­zi­len des­ga­la­ryň il­kin­ji­si Hal­ka­ra Sag­lyk mer­kez­le­ri­niň mü­di­ri­ýe­ti­niň dü­zü­mi­ne gi­ren Hal­ka­ra new­ro­lo­gi­ýa mer­ke­zi bol­dy. Mil­li Li­de­ri­miz bu ýer­de söz söz­läp, mil­li sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­ny öz­gert­mek bo­ýun­ça ýö­red­ýän sy­ýa­sa­ty­myz, alyp bar­ýan iş­le­ri­miz dün­ýä­de do­ly gol­da­nyl­ýar. Dra­kun­kul­ýoz, po­lio­mi­ýe­lit, gyz­zyr­ma, gy­za­myk we gy­zyl­ja ke­sel­le­ri­niň ýur­du­myz­da ýok edi­len­di­gi, unuň de­mir we fo­liý tur­şu­sy, du­zuň ýod bi­len baý­laş­dy­ryl­ýan­dy­gy ba­ra­da­ky hal­ka­ra res­mi­na­ma­la­ry bu aý­dy­lan­la­ry do­ly tas­syk­la­ýar, di­ýip bel­le­di. Şeý­le hem döw­let Baş­tu­ta­ny­myz hä­zir­ki dö­wür­de Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy go­ra­ýyş gu­ra­ma­sy, BMG-niň Ça­ga­lar gaz­na­sy, şeý­le hem Ger­ma­ni­ýa­nyň, Awst­ri­ýa­nyň, Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň, Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň, Ame­ri­ka­nyň Bir­le­şen Ştat­la­ry­nyň öň­de­ba­ry­jy luk­man­çy­lyk we yl­my-bar­lag mer­kez­le­ri bi­len mö­hüm tas­la­ma­la­ry üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­ýä­ris di­ýip, sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­myn­da edi­len we edil­ýän iş­ler ba­ra­da gür­rüň ber­di.

HAL­KA­RA NEW­RO­LO­GI­ÝA MER­KE­ZI
Hal­ka­ra new­ro­lo­gi­ýa mer­ke­zi Çan­dy­bil şa­ýo­ly bi­len Ata­türk kö­çe­si­niň çat­ry­gyn­da, Ber­zeň­ňi­dä­ki “Sag­lyk” şä­her­ji­gin­de gu­rul­dy. Umu­my meý­da­ny 23,3 müň ine­dör­dül metr­den gow­rak bo­lan top­lu­myň dü­zü­mi­ne esa­sy bi­na­la­ryň 5-si gir­ýär. Bu ýer­de ça­ga­la­ryň we ulu­la­ryň new­ro­lo­gik ke­sel­le­ri­ni be­jer­mek üçin ze­rur bo­lan äh­li şert­ler dö­re­dil­di. Mer­kez birwag­tyň özün­de nä­sag­la­ryň 120-si­ni ka­bul edip bil­ýär. Bö­lüm­le­riň hem­me­si dün­ýä öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän en­jam­lar, şol san­da mag­nit-re­zo­nans be­jer­gi­si­ni, komp­ýu­ter to­mog­ra­fi­ýa­sy­ny, an­gi­og­ra­fi­ýa, ehoen­se­fa­log­ra­fi­ýa, ult­ra­ses we beý­le­ki be­je­riş-anyk­la­ýyş bar­lag­la­ry­ny ge­çir­mek, beý­ni gan aý­la­ny­şy­gy­nyň ýi­ti bo­zul­ma­la­ry­ny, oňur­ga ýi­li­gi ke­sel­le­ri­ni be­jer­mek üçin ni­ýet­le­nen en­jam­lar bi­len üp­jün edil­di.

Mas­la­hat be­riş-anyk­la­ýyş bö­lü­mi­niň hü­när­men­le­ri ýi­ti we do­wam­ly se­reb­ro­was­kul­ýar pa­to­lo­gi­ýa­ly has­sa­lar­da, mer­ke­zi hem-de pe­ri­fe­ri­ki nerw ul­ga­my ke­sel­li nä­sag­lar­da bar­lag ge­çi­rer­ler we ýa­kyn­dan ýar­dam eder­ler.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz hem new­ro­lo­gi­ýa mer­ke­zi­niň işi bi­len ýa­kyn­dan ta­nyş­dy. Mil­li Li­de­ri­miz rent­gen anyk­la­ýyş bö­lü­mi­ne, an­gi­og­ra­fi­ýa bö­lü­mi­ne, ope­ra­si­on bö­lü­mi­ne, hi­rur­gi­ýa bö­lü­mi­ne, fi­zio­te­ra­pi­ýa bö­lü­mi­ne ba­ryp gör­di. Bu bö­lüm­ler­de, umu­man mer­ke­ziň äh­li bö­lüm­dir otag­la­ryn­da sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­nyň hä­zir­ki za­man teh­no­lo­gik en­jam­la­ry­nyň otur­dy­lan­dy­gy we ola­ryň kö­pü­si­niň di­ňe bi­ziň ýur­du­myz­da ulan­ma­ga baş­la­nan­dy­gy ba­ra­da­ky hoş mag­lu­mat­lar diý­seň gu­wan­dy­ry­jy­dyr.

JEM­GY­ÝET­ÇI­LIK SAG­LY­GY  WE IÝ­MIT MER­KE­ZI
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz sag­lyk iş­gär­le­ri­niň baý­ram­çy­lyk gü­nün­de jem­gy­ýet­çi­lik sag­ly­gy we iý­mit mer­ke­zi bo­lan tä­ze des­ga­nyň hem açy­lyş da­ba­ra­sy­na gat­na­şyp, bu ýer­dä­ki iş­ler bi­len ta­nyşdy. Umu­my meý­da­ny 18 müň ine­dör­dül metr bo­lan 4 gat­ly bi­na­da aý­ra­tyn howp­ly ýo­kanç ke­sel­le­ri­niň ýaý­ra­ma­gy­na gar­şy gö­reş­mek, azyk önüm­le­ri­ni we ola­ry gap­la­mak üçin se­riş­de­le­riň döw­let ha­sa­ba alyş, ba­zar­la­ra gö­zeg­çi­lik bar­lag­ha­na­sy, ýö­ri­te­leş­di­ri­len azyk bar­lag­ha­na­la­ry, daş­ky gur­şaw, zäh­met, je­ma­gat we ra­dia­si­on gi­gi­ýe­na­sy, tok­si­ko­lo­gi­ýa, bak­te­rio­lo­gi­ýa, wi­ru­so­lo­gi­ýa, pa­ra­zi­to­lo­gi­ýa, epi­de­mio­lo­gi­ýa hem-de im­mu­no bio­lo­gik se­riş­de­le­ri­niň mer­ke­zi am­ma­ry bo­lan im­mu­no­lo­gi­ýa bö­lüm­le­ri bar. Bu ýer­de mag­lu­mat­la­ry sel­jer­mek hem-de yl­my-önüm­çi­lik bö­lüm­le­ri-de göz öňün­de tu­tul­dy. Mu­nuň özi ýur­du­my­zyň bar­lag­ha­na­la­ry­ny öz içi­ne al­ýan umu­my bar­lag­ha­na ul­ga­my­ny kä­mil­leş­dir­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär. Mer­ke­ziň hü­när­men­le­ri azyk önüm­le­ri­niň hi­li hem-de howp­suz­ly­gy, eko­lo­gi­ýa-bio­lo­gi­ýa gur­şa­wy, azyk önüm­le­ri we suw bi­len bag­ly bo­lan ke­sel­le­riň öňü­ni al­mak ba­bat­da bar­lag­la­ry ge­çi­rer, şeý­le hem ýo­kanç ke­sel­le­riň çeş­me­le­ri­ni kes­git­le­mek üçin wi­rus­la­ry, bak­te­ri­ýa­la­ry hem-de pa­ra­zit­le­ri öw­ren­ýän ylym­la­ryň bel­li bir ugur­la­ry bo­ýun­ça iş­le­ri ama­la aşy­rar.

MOR­FO­LO­GI­ÝA MER­KE­ZI
Ýo­kanç ke­sel­ler mü­dir­li­gi­niň go­la­ýyn­da gur­lan Mor­fo­lo­gi­ýa mer­ke­zi­niň umu­my meý­da­ny 27 müň ine­dör­dül met­re ba­ra­bar­dyr. Mor­fo­lo­gi­ýa eda­ra­la­ry (ka­zy­ýet-luk­man­çy­lyk, pa­to­lo­go-ana­to­mi­ýa) hem-de Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let luk­man­çy­lyk uni­wer­si­te­ti­niň ka­fed­ra­la­ry (ka­zy­ýet luk­man­çy­ly­gy we hu­kuk, pa­to­lo­go-ana­to­mi­ýa, adam ana­to­mi­ýa­sy, to­pog­ra­fi­ki ana­to­mi­ýa we ope­ra­tiw hi­rur­gi­ýa ka­fed­ra­la­ry) ta­ra­pyn­dan al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň ugur­la­ry öza­ra bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Dün­ýä öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän döw­re­bap en­jam­lar gis­to­hi­mi­ýa we si­to­hi­mi­ýa sel­jer­me­si­niň, elekt­ron – mik­ros­ko­pi­k usul­la­ryň kö­me­gi bi­len gis­to­lo­gi­ýa bar­lag­la­ry­ny ge­çir­mek üçin şert­le­ri dö­red­ýär. Mu­nuň özi do­ku­ma­la­ryň dü­züm­le­ýin hem-de funk­sio­nal üýt­ge­me­gi bo­ýun­ça al­nan mag­lu­mat­la­ryň möç­be­ri­ni gi­ňelt­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär. Mor­fo­lo­gi­ýa mer­ke­zin­de lýu­mi­nes­sent mik­ros­ko­pi­ki hem-de im­mu­no­gis­to­hi­mi­ki bar­lag­la­ryň usul­la­ry­nyň or­naş­dy­ryl­ma­gy howp­ly çiş­le­riň an­ti­gen­le­ri­ni kes­gi­te­le­mek­de aý­ra­tyn orun eýe­le­ýär. Mu­nuň özi çiş ke­sel­le­ri­ni anyk­la­mak işi­ni tä­ze de­re­jä çy­ka­rar. Mor­fo­lo­gi­ki bar­lag­lar ke­se­li anyk­la­mak­da iň yg­ty­bar­ly usul hök­mün­de ke­se­li be­je­riş usu­ly­ny saý­lap al­ma­ga ýar­dam ber­ýär. Bu mer­ke­ziň okuw dü­zü­mi­ne Döw­let luk­man­çy­lyk uni­wer­si­te­ti­niň okuw-bar­lag bö­lü­mi gir­ýär. Ol adam ana­to­mi­ýa­sy, to­pog­ra­fi­ki ana­to­mi­ýa we ope­ra­tiw hi­rur­gi­ýa ka­fed­ra­syn­dan, pa­to­lo­go-ana­to­mi­ýa hem-de ka­zy­ýet luk­man­çy­ly­gy hu­kuk ka­fed­ra­syn­dan yba­rat­dyr. Ta­lyp­la­ryň sa­pak­la­ry üçin bu ýer­de ada­myň ana­to­mi­ki gur­lu­şy­ny öw­ren­mek üçin 3D ek­ran­ly in­te­rak­tiw di­sek­si­on stol­lar bar.
Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz bu mer­ke­ziň işi bi­len tan­şyp, olar­da­ky sag­lyk en­jam­la­ry bi­len ýa­kyn­dan gy­zyk­lan­dy. Olar ba­ra­da bu ýer­dä­ki hü­när­men­ler mil­li Li­de­ri­mi­ze ha­sa­bat ber­di­ler.

AÝ­RA­TYN HOWP­LY  ÝO­KANÇ KE­SEL­LE­RIŇ ÖŇÜ­NI ALYŞ MER­KE­ZI
Aý­ra­tyn howp­ly ýo­kanç ke­sel­le­riň öňü­ni alyş mer­ke­zi hem jem­gy­ýet­çi­lik sag­ly­gy we iý­mit mer­ke­zi ýa­ly, ýur­du­my­zyň döw­let aras­sa­çy­lyk we ke­sel­le­riň ýaý­ra­ma­gy­na gar­şy gö­reş gul­lu­gy­nyň dü­zü­mi­ni in­no­wa­si­on de­re­je­de ös­dür­mä­ge ýar­dam eder. Bu mer­ke­ziň esa­sy mak­sa­dy Türk­me­nis­ta­nyň çä­gi­ni aý­ra­tyn howp­ly ka­ran­tin ýo­kanç­la­ryň ge­ti­ril­me­gin­den we ýaý­ra­dyl­ma­gyn­dan go­ra­mak­dan yba­rat­dyr. Go­rag iş­le­ri yg­ty­bar­ly we döw­re­bap usul­lar ar­ka­ly ge­çi­ri­ler. Bu mer­kez hem dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy ýurt­la­ry­nyň hä­zir­ki za­man teh­no­lo­gik en­jam­la­ry bi­len en­jam­laş­dy­ry­lyp­dyr. Mer­kez­dä­ki bu en­jam­lar ar­ka­ly dür­li bar­lag­la­ry ge­çir­mä­ge giň müm­kin­çi­lik dö­re­dil­di.
* * *
Sag­ly­gy go­ra­ýyş iş­gär­le­ri­niň hü­när baý­ram­çy­ly­gy my­na­sy­bet­li paý­tag­ty­myz­da­ky “Ýyl­dyz” myh­man­ha­na­syn­da “Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy­nyň Ýew­ro­pa se­bi­tin­de gyz­zyr­ma ke­se­li­niň gaý­ta­dan ýaý­ra­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak bo­ýun­ça ýo­ka­ry de­re­je­de ge­ňeş­mek” at­ly hal­ka­ra mas­la­hat ge­çi­ril­di. Oňa BSGG-niň Ýew­ro­pa se­bi­ti bo­ýun­ça eda­ra­sy­nyň we­kil­le­ri, hyz­mat­daş­lyk ed­ýän gu­ra­ma­lar, Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň, Azer­baý­ja­nyň, Er­me­nis­ta­nyň, Gru­zi­ýa­nyň, Ga­za­gys­ta­nyň, Gyr­gy­zys­ta­nyň, Tä­ji­gis­ta­nyň hü­när­men­le­ri gat­naş­dy­lar. Türk­me­nis­ta­nyň Hö­kü­me­ti we BSGG-niň Ýew­ro­pa se­bit býu­ro­sy ta­ra­pyn­dan gu­ra­lan Aş­ga­bat­da ge­çi­ril­ýän du­şu­şy­gyň esa­sy mak­sa­dy se­bit­de gyz­zyr­ma ke­se­li­niň ýaý­ra­mak müm­kin­çi­li­gi­niň öňü­ni al­mak, tej­ri­be alyş­mak hem-de öň­de goý­lan we­zi­pe­le­ri çöz­mek mak­sa­dy bi­len umu­my ta­gal­la­la­ry mun­dan beý­läk-de ut­gaş­dyr­mak üçin mö­hüm ugur­la­ry kes­git­le­mek­den yba­rat­dyr. 2010-njy ýyl­da Türk­me­nis­ta­nyň gyz­zyr­ma ke­se­lin­den azat döw­let hök­mün­de yk­rar edil­di­gi öw­gä my­na­syp­dyr.
* * *
Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let luk­man­çy­lyk uni­wer­si­te­ti­niň mej­lis­ler za­lyn­da ýur­du­my­za Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy­nyň gy­za­myk we gy­zyl­ja ke­sel­le­ri­niň ýok edi­len­di­gi ba­ra­da­ky hal­ka­ra gü­wä­na­ma­la­ry­ny hem-de türk­men paý­tag­tyn­da açy­lan tä­ze sag­ly­gy go­ra­ýyş des­ga­la­ry­na ber­len bi­na­gär­lik ba­bat­da goz­gal­ma­ýan mülk baý­rak­la­ry­ny gow­şur­mak, ne­mes luk­man­la­ry­na şu ýo­ka­ry okuw mek­de­bi­niň Hor­mat­ly dok­to­ry we Hor­mat­ly pro­fes­so­ry di­ýen alym­lyk at­la­ry­ny dak­mak da­ba­ra­sy bol­dy.
Ýur­du­my­zyň sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­nyň se­ne­na­ma­syn­da aja­ýyp wa­ka bol­dy. Türk­me­nis­tan gy­za­myk we gy­zyl­ja ke­sel­le­ri­niň ýok edi­len­di­gi ba­ra­da Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy go­ra­ýyş gu­ra­ma­sy­nyň hal­ka­ra gü­wä­na­ma­sy­na eýe bol­dy. Bu wa­ka mil­li Li­de­ri­mi­ziň pa­ra­sat­ly ýol­baş­çy­ly­gyn­da ýur­du­my­zyň sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­myn­da­ky öz­gert­me­ler mak­sat­na­ma­sy­nyň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi­niň ýe­ne-de bir su­but­na­ma­sy­dyr.
Şeý­le hem Türk­me­nis­ta­nyň Sag­ly­gy go­ra­ýyş we der­man se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi­niň Hal­ka­ra new­ro­lo­gi­ýa mer­ke­zi, Jem­gy­ýet­çi­lik sag­ly­gy we iý­mit mer­ke­zi, Mor­fo­lo­gi­ýa mer­ke­zi, Aý­ra­tyn howp­ly ýo­kanç ke­sel­le­riň öňü­ni alyş mer­ke­zi goz­gal­ma­ýan mülk ba­bat­da (In­ter­na­tio­nal Pro­per­ty Awards) ab­raý­ly baý­ra­ga my­na­syp bol­dy. 1995-nji ýyl­da dö­re­di­len we bir­nä­çe ugur­la­ry, şol san­da “Bi­na­gär­lik”, “In­ter­ýer”, “Goz­gal­ma­ýan mülk ul­ga­myn­da­ky kom­pa­ni­ýa” we beý­le­ki ugur­la­ry bir­leş­dir­ýän bu baý­rak hä­zir­ki wagt­da ýa­şa­ýyş we eda­ra goz­gal­ma­ýan mül­ki ul­ga­myn­da ab­raý­ly hal­ka­ra baý­rak­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar.
Mun­dan baş­ga-da ne­mes luk­man­la­ry­na – GFR-iň Augs­burg şä­he­ri­niň Gu­lak, bo­kur­dak, bu­run kli­ni­ka­sy­nyň baş luk­ma­ny Ýo­han­nes Sen­ke hem-de GFR-iň Augs­burg şä­he­ri­niň Of­tal­mo­lo­gi­ýa kli­ni­ka­sy­nyň di­rek­to­ry Ar­tur Jo­zef Frid­rih Mýul­le­re ýur­du­my­zyň sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­ny hem-de luk­man­çy­lyk yl­my­ny ös­dür­mä­ge go­şan my­na­syp go­şan­dy we bu ul­gam­da ne­ti­je­li türk­men-ger­man gat­na­şyk­la­ry­ny pug­ta­lan­dyr­mak işin­de uly hyz­mat­la­ry üçin Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let luk­man­çy­lyk uni­wer­si­te­ti­niň Hor­mat­ly dok­to­ry we Hor­mat­ly pro­fes­so­ry di­ýen at­lar da­kyl­dy.

«Zaman–Türkmenistan».