Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­myz­da te­bi­gy ga­zy hi­mi­ki taý­dan gaý­ta­dan iş­le­mek bo­ýun­ça iş­ler güýç­li dep­gin­de al­nyp ba­ryl­ýar. Di­ýa­ry­my­zyň Gy­ýan­ly şä­her­çe­sin­de te­bi­gy ga­zy gaý­ta­dan iş­läp, po­lie­ti­len we po­lip­ro­pi­len ön­dür­ýän iri gaz­hi­mi­ýa top­lu­my gur­lup, ulan­ma­ga be­ril­di. Şeý­le hem Ahal we­la­ýa­tyn­da te­bi­gy gaz­dan ben­zin ön­dür­ýän za­wo­dyň gur­lu­şy­gy ta­ma­m­lan­dy. Şu ýy­lyň 28-nji iýunyn­da dün­ýä­de de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk bu iri ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­my işe gi­ri­zi­ler. Dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy önüm ön­dü­ri­ji­le­ri­niň döw­re­bap en­jam­la­ry hem-de kä­mil teh­no­lo­gi­ýa­la­ry bi­len üp­jün edi­len kär­ha­nanyň gör­ke­zi­ji­leri ýokary bo­lup dur­ýar. Bu ýer­de dün­ýä tej­ri­be­sin­de il­kin­ji ge­zek se­na­gat möç­be­rin­de te­bi­gy gaz­dan sin­te­ti­ki aw­to­mo­bil ýan­gy­jy ön­dü­ri­ler. Za­wo­dyň tas­la­ma kuw­wa­ty “Euro-5” stan­dar­ty bo­ýun­ça eko­lo­gi­ýa ta­lap­la­ry­na la­ýyk gel­ýän ben­zi­niň 600 müň ton­na­sy­ny, şeý­le hem bir ýyl­da aras­sa­la­nan di­zel ýan­gy­jy­nyň 12 müň ton­na­sy­ny we su­wuk­lan­dy­ry­lan ga­zyň 115 müň ton­na­sy­ny ön­dür­mä­ge ni­ýet­le­nen­dir.
Mil­li Li­de­ri­mi­ziň öň­den­gö­rü­ji­lik­li sy­ýa­sa­ty­nyň ne­ti­je­sin­de, ýur­du­myz­da gu­rul­ýan gaz­hi­mi­ýa top­lum­la­ry er­tir­ki gün yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dy­ryl­ma­gy we halk ho­ja­ly­gy­nyň pu­dak­la­ry­nyň saz­la­şyk­ly ös­dü­ril­me­gi bi­len gö­nü­den-gö­ni bag­la­ny­şyk­ly­dyr.
Ýan­gyç-ener­ge­ti­ka pu­da­gy­nyň iri kär­ha­na­sy – “Türk­men­gaz” döw­let kon­ser­ni­niň hem-de “Ka­wa­sa­ki Heavy In­dust­ri­es Ltd.” (Ýa­po­ni­ýa) we “Rö­ne­sans En­düst­ri Te­sis­le­ri In­şa­at Sa­na­ýi ve Ticaret A.Ş.” (Tür­ki­ýe) kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň kon­sor­siu­my­nyň bi­le­lik­dä­ki ta­gal­la­la­ry bi­len gu­rul­dy. Şu ýerde hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň 2013-nji ýy­lyň sent­ýabr aýyn­da Ýa­po­ni­ýa bo­lan res­mi sa­pa­ry­nyň çäk­le­rin­de de­giş­li Yla­la­şy­ga gol çe­ki­len­di­gi­ni bel­le­mek ge­rek. 2014-nji ýy­lyň aw­gust aýyn­da döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň gat­naş­ma­gyn­da kär­ha­na­nyň düý­bü­ni tut­mak da­ba­ra­sy bo­lup­dy. Dün­ýä­niň meş­hur önüm ön­dü­ri­ji­le­ri­niň iň tä­ze en­jam­la­ry hem-de öň­de­ba­ry­jy teh­no­lo­gi­ýa­la­ry bi­len üp­jün edi­len döw­re­bap gaz­hi­mi­ýa top­lu­myn­da her ýyl “ma­wy ýan­gy­jyň” 1 mil­liard 785 mil­li­on kub met­ri gaý­ta­dan iş­le­ni­ler. Za­wo­dyň dü­zü­min­de esa­sy dört teh­no­lo­gik des­ga – ga­zy sin­tez­leý­ji, sin­tez me­ta­nol ön­dür­ýän, sin­tez ben­zin ön­dür­ýän, aw­to­mo­bil ýan­gy­jy­nyň hi­li­ni ýo­kar­lan­dy­ry­jy des­ga­lar bar. Iş­le­riň hem­me­si aw­to­mat­laş­dy­ryl­dy. Tä­ze za­wo­dyň işe goý­be­ril­me­gi bi­len ýur­du­myz­da ýe­ne-de ýüz­ler­çe tä­ze iş orun­la­ry dö­rär.
Ýur­du­myz­da gur­lan bu za­wod­da dün­ýä tej­ri­be­sin­de il­kin­ji ge­zek se­na­gat möç­ber­le­rin­de te­bi­gy ga­zy su­wuk ýan­gy­ja öwür­mek işi ama­la aşy­ry­lar. “GTG-Gas to ga­so­li­ne” tas­la­ma­sy Da­ni­ýa­nyň “Hal­dor Top­soe” kom­pa­ni­ýa­sy ta­ra­pyn­dan iş­le­nip taý­ýar­la­ny­lan teh­no­lo­gi­ýa­sy­ esa­syn­da ama­la aşy­ry­lar. Sin­te­ti­k ben­zin ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­mek­den alyn­ýan ada­ty ben­zi­ne al­ter­na­tiw ýan­gyç bol­mak bi­len çäk­len­män, eý­sem, ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň tä­ze gör­nü­şi hök­mün­de hyz­mat eder. Za­wod­da ön­dü­ril­ýän sin­te­ti­k ýan­gy­jyň eko­lo­gi­ýa hä­si­ýet­le­ri ba­bat­da hem ta­pa­wut­ly bo­ljak­dy­gy­ny bel­le­mek ze­rur­dyr. On­da daş­ky gur­şaw üçin zy­ýan­ly bo­lan kü­kürt­li bir­leş­me­ler, azot­ly or­ga­ni­ki bir­leş­me­ler bol­ma­ýar. Daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýur­du­myz­da gu­rul­ýan iri se­na­gat önüm­çi­lik­le­ri üçin üýt­gew­siz ta­la­by bo­lup dur­ýar. Ýur­du­myz­da gu­rul­ýan hem-de ulan­ma­ga be­ril­ýän äh­li iri za­wod­dyr kär­ha­na­lar­da te­bi­gata zy­ýan­syz önüm­çi­li­giň ýo­la go­ýul­ma­gy üçin in­no­wa­si­on iş­läp düz­me­ler­den ne­ti­je­li peý­da­la­nyl­ma­ga äh­mi­ýet be­ril­ýär. Bu hem ýur­du­myz­da ener­gi­ýa howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek me­se­le­le­ri bi­len bir ha­tar­da, eko­lo­gi­ýa me­se­le­le­rini saz­la­şyk­ly çöz­mek ug­run­da uly ta­ga­llala­ryň edil­ýän­di­gi­niň su­but­na­ma­sy­dyr. Hu­su­san-da, ýur­du­myz hal­ka­ra bi­le­le­şi­giň zy­ňyn­dy bug gaz­la­ry­ny azalt­mak bo­ýun­ça ta­gal­la­la­ry­ny gol­da­mak bi­len, se­na­gat ul­ga­myn­da eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa hem-de se­riş­de­le­ri tyg­şyt­laý­jy döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ulan­ma­ga aý­ra­tyn äh­mi­ýet ber­ýär.
Ýur­du­my­zyň gaz­hi­mi­ýa pu­da­gy­ny mun­dan beý­läk-de ös­dür­mek ug­run­da bi­möç­ber ala­da­lar ed­ýän hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň il-ýurt bäh­bit­li tu­tum­la­ry he­mi­şe ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!

Ogul­ni­ýaz BA­BA­ÝE­WA,
S. A. Ny­ýa­zow adyn­da­ky TO­HU-nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА