Ýer­li halk­la­ryň me­de­ni­ýe­ti­niň go­ra­gyn­da

Hü­när­men­le­riň aýt­ma­gy­na gö­rä, her iki hep­de­den dün­ýä­niň halk­la­ry­nyň gep­le­ýän 6 müň­den gow­rak di­lin­den or­ta­ça bir di­li ýi­tip gid­ýär. Çak­la­ma­la­ra gö­rä, asy­ryň ahy­ry­na çen­li bar bo­lan dil­le­riň ýa­ry­na go­la­ýy ýi­tip gi­der diý­lip çak­la­nyl­ýar. Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy müň­ler­çe abo­ri­gen­le­riň me­de­ni­ýe­ti­niň howp as­tyn­da­dy­gy­ny duý­dur­ýar.
BMG-niň bi­ler­men­le­ri ýer­li halk­la­ryň dil­le­ri­ni gel­jek­ki ne­sil­ler üçin go­ra­ma­ga ça­gy­ryş ed­ýär. Olar şeý­le dil­le­riň 40 gö­te­ri­mi­niň, ýag­ny, 2 müň 800-i­niň ýi­tip ýok bol­mak how­py bi­len ýüz­be-ýüz du­ran­dy­gy­ny öňe sür­ýär­ler.
Bü­tin­dün­ýä ban­ky­nyň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, hä­zir­ki wagt­da Ýer ýü­zü­niň 22 gö­te­ri­mi abo­ri­gen­le­riň yg­ty­ýa­ryn­da­dyr. Ola­ryň ýa­şa­ýan ýer­le­rin­de dün­ýä­niň bio­lo­gik dür­li-dür­lü­li­gi­niň 80 gö­te­rim tö­we­re­gi jem­le­nen­dir. Ýer­li halk­lar öz­le­ri­niň däp-des­sur­la­ry­na esas­lan­ýan ýa­şa­ýyş-dur­muş ýö­rel­ge­si bi­len dil­le­riň hem-de te­bi­ga­tyň ha­ky­ky ho­wan­dar­la­ry­dyr.
– Ýew­ro­pa­ly abo­ri­gen­ler Ark­ti­ka­ny go­rap sak­la­ýar­lar. Ýö­ne daş­ky gur­şa­wyň üýt­ge­me­gi ola­ryň dur­mu­şy­na düýp­li howp sal­ýar – di­ýip, da­şa­ry iş­ler we howp­suz­lyk sy­ýa­sa­ty bo­ýun­ça Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň we­ki­li Fe­de­ri­ka Mo­ge­ri­ni bel­le­ýär. Ýew­ro­pa dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň baş­ly­gy Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň dil­le­ri we me­de­ni dür­li-dür­lü­li­gi go­ra­ma­ga yg­rar­ly­dy­gy­ny ýe­ne-de bir ge­zek mä­lim et­di.
Dün­ýä­niň 90 ýur­dun­da as­ly otu­rym­ly halk­la­ryň 370 mil­lio­ny ýa­şa­ýar. Olar­da 5 müň­den gow­rak öz­bo­luş­ly me­de­ni­ýet bo­lup, ola­ryň go­ral­ma­gy hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gi­niň mö­hüm me­se­le­le­ri­niň bi­ri bo­lup dur­ýar. Ýer­li dil­ler­de dün­ýä­niň ila­ty­nyň di­ňe 4 gö­te­ri­mi gür­le­ýär. Ola­ryň kö­pü­si ýi­tip git­me­giň öňü­sy­ra­syn­da du­rup, olar bi­len bir­lik­de bir­gi­den me­de­ni­ýet, bi­lim we däp-des­sur­lar hem howp as­tyn­da gal­ýar­lar.
BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy how­puň çyn­la­kaý­ly­gy­ny öňe sü­rüp, 2019-njy ýy­ly “Ýer­li halk­la­ryň dil­le­ri­niň hal­ka­ra ýy­ly” di­ýip, yg­lan et­di. Şu ýy­lyň ba­şyn­dan bä­ri bü­tin dün­ýä­de ýer­li halk­la­ryň dil­le­ri­ne ba­gyş­la­nan dür­li çä­re­ler ge­çi­ri­lip ge­lin­ýär. Ola­ryň baş mak­sa­dy ýer­li halk­la­ryň dil­le­ri­ni go­ra­ma­ga jem­gy­ýe­tiň ün­sü­ni çek­mek­den yba­rat­dyr. Ýer­li jem­gy­ýet­le­riň we­kil­le­ri­niň aý­dy­şy ýa­ly, “Öz ene di­li­ni bil­ýän halk, ýa­şa­ma­gy­ny do­wam et­dir­ýär”. Şeý­le hem ÝU­NES­KO-da ýi­tip bar­ýan dil­le­riň At­la­sy dö­re­dil­di. Oňa gy­zyk­lan­ýan di­liň ady­ny gi­ri­zip, ol dil­de nä­çe ada­myň gür­leş­ýän­di­gi­ni we ýi­tip git­mek how­pu­nyň nä­de­re­je­de­di­gi­ni anyk­lap bol­ýar.