Iň ýyn­dam ba­lyk­lar

Te­bi­gat­da­ky äh­li jan­da­ryň duş­man­dan go­ran­mak üçin özü­ne mah­sus aý­ra­tyn­ly­gy bol­ýar. Ola­ryň kä­si zä­he­ri bi­len go­ran­ýan bol­sa, kö­pü­si reň­ki­niň ýa­şa­ýan ýe­ri­niň te­bi­ga­ty­na meň­zeş­li­gi bi­len duş­ma­nyn­dan giz­le­nip bil­ýär. Kä­si bol­sa, ýyn­dam aýak­la­ry bi­len hiç zada ýet­dir­me­ýär. Suw­da ýa­şa­ýan jan­dar­la­ryň hem öz­bo­luş­ly go­rag usul­la­ry bar. Ba­lyk­lar hem duş­man­dan gaç­mak ýa-da awu­ny tut­mak üçin örän çalt ýüz­ýär­ler. Ola­ryň tiz­lik­le­ri­ni öl­çe­mek aň­sat bol­ma­ýar. Mu­ňa ga­ra­maz­dan, ihtiologlar ola­ryň or­ta­ça tiz­li­gi­ni na­zar­da tu­tup, ýyn­dam ba­lyk­la­ryň sa­na­wy­ny dü­züp­dir­ler:
Ýel­ken ba­ly­gy: dün­ýä­niň iň çalt ýüz­ýän ba­ly­gy ha­sap­lan­ýar. Onuň tiz­li­gi sa­gat­da 110 km-e ba­ra­bar. At­lan­tik we Ýu­waş um­man­la­ryn­y mekan tutunan bu ba­lyk­lar 13 ýyl ýa­şa­ýar. Uzynlygy or­ta­ça, 270 sm (iň uzy­ny 348 sm), ag­ra­my 100 kg-a ba­ra­bar.

Çy­zyk­ly mar­lin (Ka­ji­kia audax): jan­da­ryň tiz­li­gi sa­gat­da 80 km-e ýet­ýär. Ýu­waş we Hin­di um­man­la­ry­nyň tro­pik we ýy­ly suw­ly ýer­le­rin­de ýa­şa­ýar. Ola­ryň uzynlygy or­ta­ça, 290 sm (iň ulusy 420 sm), ag­ra­my 440 kg.
Wahu balygy (Acant­hocybium so­land­ri): Sa­gat­da­ky tiz­li­gi 78 km-e ýet­ýän bu ba­lyk äh­li um­man­lar­da ýa­şa­ýar. Olar Or­ta­ýer we Ka­rib de­ňiz­le­ri­ne hem gir­ýär­ler. Uzynlygy or­ta­ça, 170 sm (iň ulusy 250 sm), ag­ra­my 83 kg bol­ýar.
Ma­wy ýüz­güç­li tu­nes (Thun­nus maccoyii): At­lan­tik, Hin­di we Ýu­waş um­man­la­ryn­da ýa­şa­ýan bu ba­ly­gyň tiz­li­gi sa­gat­da 76 km-e ýet­ýär. 20 ýy­la çen­li ýa­şa­ýan bu ba­lyk­la­ryň uzyn­ly­gy or­ta­ça, 160 sm-e, (iň ulusy 245 sm), ag­ra­my 260 kg-a ba­ra­bar bol­ýar.
Sa­ry ýüz­güç­li tu­nes (Thun­nus al­baceres): sa­gat­da­ky tiz­li­gi 74 km-e ýet­ýän bu ba­lyk­lar At­lan­tik, Ýu­waş we Hin­di um­man­la­ry­nyň ýy­ly we so­wuk suw­ly ýer­le­rin­de ýa­şa­ýar. Uzynlygy or­ta­ça, 150 sm-e (iň ulusy 239 sm) ýet­ýän bu ba­lyk­la­ryň ag­ra­my 200 kg bol­ýar. Olar 9 ýyl tö­we­re­gi ýa­şa­ýar.
Pa­myk ba­ly­gy (Prio­nace glauca): bu jan­da­ra gök aku­la hem di­ýil­ýär. Sa­gat­da­ky tiz­li­gi 69 km-e ba­ra­bar bo­lan bu ba­lyk­lar äh­li de­ňiz­ler­de di­ýen ýa­ly ýa­şa­ýar. Bu ba­lyk­la­ryň uzynlygy or­ta­ça, 335 sm (iň ulusy 400 sm), ag­ra­my 205 kg-a çen­li bol­ýar.
Süňk ba­ly­gy (Al­bu­la vul­pes): Ýu­waş um­ma­ny­nyň gün­do­ga­ryn­da hem-de At­lan­tik um­ma­ny­nyň gün­ba­ta­ryn­da ýa­şa­ýan bu jan­da­ryň tiz­li­gi 64 km/s. Uzynlygy or­ta­ça, 35 sm (iň ulusy 104 sm), ag­ra­my 10 kg-a ba­ra­bar.
Gy­lyç ba­ly­gy (Xip­hi­as gla­di­us): äh­li um­man­lar­da we de­ňiz­ler­de di­ýen ýa­ly ýa­şa­ýan bu ba­lyk 63 km/s tiz­lik bi­len ýü­züp bil­ýär. Uzynlygy or­ta­ça, 300 sm, ag­ra­my 650 kg bol­ýar.
Dört ga­nat­ly uç­ýan ba­lyk (Hi­run­dichthys af­fi­nis): or­ta­ça uzynlygy 24 sm, tiz­li­gi sa­gat­da 56 km-e ýet­ýär. Bir ýyl ýa­şa­ýan ba­lyk de­ňiz ke­nar­la­ry­na go­laý ýer­ler­de ýa­şa­ýar.
Tar­pon (Me­ga­lops cyp­ri­noi­des): iň ýyn­dam ba­lyk­la­ryň il­kin­ji on­lu­gy­nyň soň­ky bas­gan­ça­gyn­da­ky bu jan­da­ryň sa­gat­da­ky tiz­li­gi 56 km-e ýet­ýär. 44 ýyl öm­ri bo­lan bu jan­dar­lar Hin­di we Ýu­waş um­man­la­ryn­da ýa­şap, iň ulusy 150 sm bol­ýar.