“MIT­SU­BIS­HI”. Ýa­po­ni­ýa­nyň dün­ýä bel­li aw­tou­lag bren­di “Mit­su­bis­hi Mo­tors” kor­po­ra­si­ýa­sy­nyň ga­ra­ma­gyn­da­ky “Mit­su­bis­hi” to­pa­ry ral­li ýa­ryş­la­ry­nyň öň­de­ba­ry­jy­la­ryn­dan ha­sap­lan­ýar. Di­ňe bir ral­li däl, eý­sem, ulag ýa­ryş­la­ry­nyň hem­me­sin­de di­ýen ýa­ly “Mit­su­bis­hi” to­pa­ry­nyň ady­na duş gel­mek bol­ýar. 2010-njy ýyl­dan bä­ri, mo­tor-sport ýa­ryş­la­ry­nyň hiç bi­ri­ne-de gat­naş­man gel­ýän hem bol­sa, “Mit­su­bis­hi” şol ýy­la çen­li on­lar­ça çem­pi­on­lyk ga­zan­dy.
1980-nji ýyl­lar­dan baş­lap, Da­kar ral­li­sin­de çy­kyş edip ug­ran “Mit­su­bis­hi” to­pa­ry­nyň bu ýa­ryş­da 12 çem­pi­on­ly­gy bar. To­par Da­kar­da­ky il­kin­ji ýeň­şi­ni 1985-nji ýyl­da ga­zan­ypdy. Da­kar ral­li­sin­dä­ki äh­li çem­pi­on­ly­gy-da “Mit­su­bis­hi Pa­je­ro” ky­sym­ly gör­nü­şi bi­len ga­za­nan to­par 1992-nji we 1993-nji ýyl­lar­da çem­pi­on bol­dy. 1997–1998-nji ýyl­lar­da ýe­ne 2 çem­pi­on­lyk ga­za­nyldy. 2000-nji ýyl­la­ryň baş­la­ry­na to­par Da­kar ral­li­sin­de yz­ly-yzy­na 7 çem­pi­on­lyk ga­zan­dy (2001–2007). 2001-nji ýyl­da­ky çem­pi­on­ly­gyň öz­bo­luş­ly aý­ra­tyn­ly­gy bo­lup, ger­ma­ni­ýa­ly Ýut­ta Kleinş­midt çem­pi­on ady­ny eýe­le­di. Ol Da­kar ral­li­sin­de çem­pi­on­lyk ga­za­nan il­kin­ji we hä­zir­lik­çe ýe­ke-täk ze­nan­dyr. 2002–2003-nji ýyl­lar­da ýer­li sü­rü­ji – Hi­ro­şi Ma­suo­ka­nyň çem­pi­on bol­ma­gy to­par üçin aý­ra­tyn äh­mi­ýet­li bol­dy. Da­kar ral­li­si diý­len­de il­kin­ji bo­lup ýa­dy­ňa düş­ýän fran­si­ýa­ly sü­rü­ji Ste­fan Pe­ter­han­sel hem “Mit­su­bis­hi” to­pa­ry bi­len 3 ge­zek ýe­ňiş ga­zan­dy. “Mit­su­bis­hi” to­pa­ry­nyň Da­kar ral­li­sin­de ga­za­nan 2-nji we 3-nji orunlary sa­nar­dan köp bo­lup, olar 2007-nji ýy­la çen­li her ýyl di­ýen ýa­ly 2-nji we 3-nji orun­la­ry hem eýe­le­me­gi ba­şar­dy­lar. Da­kar ral­li­si Gü­nor­ta Ame­ri­ka yk­ly­myn­da ge­çi­ri­lip baş­la­nyn­dan bä­ri bol­sa, “Mit­su­bis­hi” to­pa­ry Da­kar ral­li­si­ne gat­naş­ma­ýar.
“Mit­su­bis­hi” to­pa­ry­nyň bi­rin­ji­lik­le­ri di­ňe Da­kar ral­li­si bi­len çäk­len­män, to­par “Abu Dha­bi De­sert Chal­len­ge” ýa­ry­şyn­da-da “Pa­je­ro” ky­sym­ly ula­gy bi­len 6, “Lancer Evo” ky­sym­ly gör­nü­şi bi­len 3 ge­zek ýe­ňiş ga­zandy. Bu bäs­le­şik­de to­pa­ryň adyn­dan Sa­id Al-Ha­ji­ri, Bru­no Sa­bi, Ste­fan Pe­ter­han­sel, Hi­ro­şi Ma­suo­ka, Luk Al­fan ýa­ly sü­rü­ji­ler çy­kyş etdi. Şol çem­pi­on­lyk­la­ryň 4-si Pe­ter­han­se­le de­giş­li­dir.
“Mit­su­bis­hi” to­pa­ry her ýyl tap­gyr­la­ýyn ge­çi­ril­ýän Dün­ýä ral­li çem­pio­na­tyn­da-da (WRC) 1996–1999-njy ýyl­lar­da finl­ýan­di­ýa­ly sü­rü­ji Tom­mi Ma­ki­ne­niň ýol­baş­çy­ly­gyn­da 4 ge­zek çem­pi­on­lyk ga­zan­dy.
“MI­NI”. As­ly bri­tan kom­pa­ni­ýa­sy­nyň önü­mi bo­lan “Mi­ni” aw­tou­lag­la­ry 2000-nji ýyl­dan bä­ri Ger­ma­ni­ýa­nyň meş­hur şe­re­ke­ti BMW-niň ga­ra­ma­gyn­da. “Mi­ni” to­pa­ry, aý­ra­ty­nam, soň­ky ýyl­lar­da ral­li ýa­ryş­la­ryn­da ta­pa­wut­lan­ýan to­par­la­ryň bi­ri­dir. Da­kar ral­li­sin­de 2012–2015-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da 4 ge­zek çem­pi­on­lyk ga­zandy. “Mi­ni All4 Racing” ky­sym­ly ulag­lar bi­len ga­za­ny­lan bu çem­pi­on­lyk­la­ryň 2-si­ne Ste­fan Pe­ter­han­sel, beý­le­ki­le­ri­ne-de is­pa­ni­ýa­ly Na­ni Ro­ma we ka­tar­ly Nas­ser Al-Ati­ýa at­la­ry­ny ýaz­dyr­dy. Hä­zir­ki wagt­da Dün­ýä ral­li çem­pio­na­ty­na-da gat­naş­ýan to­par rus­si­ýa­ly Wla­di­mir Wa­sil­ýe­wiň erk ed­ýän ula­gy bi­len 2017-nji ýyl­da “Af­rica Eco” ral­li­sin­de-de çem­pi­on­lyk ga­zan­dy. To­pa­ryň öňe saý­lan­ýan ýe­ne bir bäs­le­şi­gi-de “Abu Dha­bi De­sert Chal­len­ge” ýa­ry­şy­dyr. Bu bäs­le­şik­de Pe­ter­han­sel (2011), Ro­ma (2013), Wla­di­mir Wa­sil­ýew (2014, 2015) da­gy je­mi 4 ge­zek to­pa­ra çem­pi­on­lyk ga­zan­dyr­dy. “Mi­ni” to­pa­ry Ma­rok­ko ral­li­sin­de-de 3 ge­zek (2-si Al-At­ti­ýa­nyň ýol­baş­çy­ly­gyn­da) ýe­ňi­ji bol­dy (2013, 2014, 2015).
“VOLKS­WA­GEN”. Mun­dan 81 ýyl ozal, esas­lan­dy­ry­lan “Volks­wa­gen” ne­mes kom­pa­ni­ýa­sy­nyň to­pa­ry-da ral­li ýa­ryş­la­ry­nyň öň­de­ba­ry­jy­la­ryn­dan­dyr. To­par Da­kar ral­li­sin­de 4 çem­pi­on­lyk ga­zan­dy. 5 sa­pa­ram 2-nji, 3 ge­ze­gem 3-nji ýe­ri eýe­län to­par il­kin­ji çem­pi­on­ly­gy­ny 2-nji Da­kar ral­li­sin­de, ýag­ny 1980-nji ýyl­da ga­zan­ma­gy ba­şar­dy. On­dan soň, to­par “Volks­wa­gen Race Toua­reg” ky­sym­ly ulag­la­ry bi­len 2009-2010-2011-nji ýyl­lar­da yz­ly-yzy­na 3 ge­zek çem­pi­on di­ýen ady eýe­le­di. Gü­nor­ta af­ri­ka­ly Ji­ni­el de Wil­liers, is­pa­ni­ýa­ly meş­hur sü­rü­ji Kar­los Saýns hem-de ka­tar­ly Nas­ser Al-At­ti­ýa to­pa­ry çem­pi­on etdi. Köp ýyl­dan bä­ri-de Dün­ýä ral­li çem­pio­na­tyn­da-da 4 ge­zek çem­pi­on­lyk ga­za­nan to­par Kar­los Saýn­syň erk ed­ýän ulag­la­ry bi­len Ýü­pek ýo­ly ral­li­sin­de 2009-njy we 2010-njy ýyl­lar­da pel­le­ha­na hem­me­den öňür­ti gel­di.
“CIT­ROËN”. Ral­li ýa­ryş­la­ry­nyň öň­de­ba­ry­jy to­par­la­ry­nyň ýe­ne biri hem fransuzlaryň dün­ýä bel­li bren­di “Cit­roën” aw­tou­la­gy­dyr. To­par Da­kar ral­li­sin­de ir­ki ýyl­lar­da 4 ge­zek çem­pi­on­lyk ga­zan­dy. 1991-nji ýyl­da finl­ýan­di­ýa­ly Ari Wa­ta­nen, 1994–1996-njy ýyl­lar­da-da fran­si­ýa­ly Pier Lar­ti­g yz­ly-yzy­na 3 ge­zek ýe­ňi­ji bol­dy. Ari Wa­ta­nen özü­niň çem­pi­on­lyk­la­ry­nyň ha­ta­ry­na 1997-nji ýyl­da­ky “Abu Dha­bi De­sert Chal­len­ge” ýa­ry­şy­ny hem goş­dy. Dün­ýä ral­li çem­pio­na­ty­nyň iň köp çem­pi­on bo­lan sü­rü­ji­si fran­si­ýa­ly Se­bas­ti­an Lýob äh­li ýeň­şi­ni bu to­pa­ryň “Cit­roën Xsa­ra WRC”, “Cit­roën C4 WRC”, “Cit­roën DS3 WRC” gör­nüş­li ulaglary bi­len ga­zan­dy.
“PEU­GE­OT”. Fran­suz aw­tou­lag önüm­çi­li­gi­niň esa­sy kom­pa­ni­ýa­la­ryn­dan bo­lan “Peu­ge­ot” hem ral­li ýa­ryş­la­ry­nyň ta­nal­ýan to­par­la­ryn­dan­dyr. Esa­san hem, soň­ky ýyl­lar­da yzy­gi­der­li ýe­ňiş­ler ga­zan­ýan to­par Da­kar ral­li­sin­de 3 ýyl­dan bä­ri çem­pi­on­ly­gy özün­de sak­lap gel­ýär. Da­kar ral­li­sin­de “Mit­su­bis­hi”-den soň, iň köp çem­pi­on­lyk ga­za­nan to­par “Peu­ge­ot” bo­lup, olar 7 ge­zek çem­pi­on ady­ny eýe­le­di. 1987-1990-njy ýyl­lar­da fin sü­rü­ji­le­ri – Ari Wa­ta­nen bi­len Ýu­ha Kank­ku­nen to­pa­ra 4 çem­pi­on­lyk ga­zan­dyr­dy. Ýü­pek ýo­ly ral­li­sin­de-de 2016-njy we 2017-nji ýyl­lar­da mün­be­riň çür de­pe­si­ne çy­kan to­pa­ryň sü­rü­ji­le­ri ge­çen ýyl­ky “Abu Dha­bi De­sert Chal­len­ge” ýa­ry­şyn­da hem ýe­ňi­ji bol­du­lar.
Ýo­kar­da ady ag­za­lan bu to­par­lar­dan baş­ga-da, “Toyo­ta”, “Chevro­let”, “Nis­san”, “Mercedes”, “Ford”, BMW, “Re­nault”, “Ran­ge Rover”, “Porsche”, “Fi­at”, “Su­ba­ru”, “Lancia”, “La­da Niva”, “Hy­un­dai” ýa­ly meş­hur aw­tou­lag kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň we­kil­le­ri hem ral­li ýa­ryş­la­ryn­da ýe­ňiş ga­zan­dy. “Af­rica Eco” ýa­ry­şy­nyň düý­bü­ni tu­tu­jy Žan-Lui Şles­ser hem özü­niň kä­bir şe­re­ket­ler bi­len bi­le­lik­de işläp dü­zen “Bug­gy Schles­ser”, “Schles­ser Re­nault” ýa­ly aw­to­mo­bil­le­ri bi­len en­çe­me ýa­ryş­lar­da çem­pi­on bol­ma­gy ba­şar­dy.

Ha­jy­my­rat Sö­ýü­now,
sport žur­na­lis­ti.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА