Ta­ry­hy mag­lu­mat­la­ra gö­rä Dur­na­ly ga­la­sy ga­dy­my dö­wür­ler­de Ma­ry bi­len Ho­rez­miň ara­syn­da­ky uly söw­da ýo­lu­nyň ug­run­da ýer­le­şen­soň, ol ýe­ri he­mi­şe adam­ly bo­lup­dyr. Dür­li ýurt­lar­dan gel­ýän be­zir­gen­ler, tä­jir­ler ol ýer­de söw­da-sa­tyk iş­le­ri­ni alyp ba­ryp­dyr­lar. Üs­ti ýük­li gel­ýän ker­wen ha­tar­la­ry öz ha­ryt­la­ry­ny ýer­li ha­ryt­la­ra çal­şyp­dyr­lar. Ol ýer­den Ho­rez­me hem ha­tar-ha­tar ker­wen­ler ar­gy­şa ug­rap­dyr­lar.
Dur­na­ly ga­la­syn­da IX–XII asyr­la­ra de­giş­li köp san­ly gur­lu­şyk­la­ryň ha­ra­ba­çy­ly­gy sak­la­nyp ga­lyp­dyr. Ol ýer­de bi­ziň eý­ýa­my­my­zyň I-II asyr­la­ryn­dan tä or­ta asyr­la­ra çen­li ýa­şa­ýyş bo­lup­dyr. Ga­la­nyň di­war­la­ry­nyň kä­ýer­le­ri­niň be­ýik­li­gi 7,5-8 met­re ýe­tip­dir. Di­war­la­ry­nyň burç­la­ryn­da we uza­lyp gid­ýän ug­run­da diň­ler sal­nyp­dyr. Diň­le­riň ara­ly­gy 10-17 metr bo­lup­dyr. Ga­la gö­nü­burç­luk gör­nü­şin­de gur­lup, onuň di­war­la­ry 183-173 metr, gys­ga ta­rap­la­ry­nyň uzyn­ly­gy 160-150 metr bo­lup­dyr.
Dur­na­ly ga­la­sy­nyň di­war­la­ry ga­dy­my Gün­do­ga­ryň ar­hi­tek­tu­ra­sy­na mahsus bo­lan be­zeg­ler bi­len be­ze­lip­dir. Ga­la ar­hi­tek­tu­ra be­ze­gi­niň baý­ly­gy bi­len Türk­me­nis­ta­nyň de­mir­ga­zyk et­rap­la­ryn­da gur­lan ga­la­lar­dan ep-es­li de­re­je­de ta­pa­wut­la­nyp­dyr. My­sal üçin, Dur­na­ly ga­la­sy­nyň daş­ky go­ra­nyş di­wa­ry bo­lan bol­sa, ol kün­jek­dä­ki Top­rak­ga­la­nyň şeý­le di­wa­ry bol­man­dyr.
Dur­na­ly ga­la­sy özü­niň berk­li­gi bo­ýun­ça Tä­ze Nu­saý ga­la­sy­ny ýa­da sa­lyp­dyr. Onuň di­war­la­ry örän ga­lyň edi­lip gur­lup­dyr. Di­war il­ki el güý­ji bi­len pag­sa­dan sal­nyp, soň­ra üs­ti çig ker­piç bi­len ör­tü­lip­dir.
Mä­lim bol­şy ýa­ly, Tä­ze Nu­sa­ýyň da­şy­na par­fi­ýaly­lar döw­rün­de in­li ga­la di­war­la­ry sal­nyp­dyr. Onuň gö­nü­burç­ly diň­le­ri bo­lup­dyr. Onuň gü­nor­ta bö­le­gin­de ga­la di­war­la­ry bi­len da­şy aý­la­nan iç­ki ga­la ýer­le­şip­dir. Onuň de­mir­ga­zyk-gün­ba­tar bö­le­gin­de, ga­la di­war­la­ry­nyň ga­ýym edip gal­dy­ry­lan mer­ke­zi ýer­le­şip­dir. Bu ýag­daý­lar Dur­na­ly ga­la­sy bi­len Tä­ze Nu­sa­ýyň ar­hi­tek­tu­ra taý­dan umu­my meň­zeş­li­ge eýe­di­gi­ni gör­ke­zip­dir.
Geç­miş me­de­ni­ýe­ti­mizi, ta­ry­hy­my­zy, bi­na­gär­lik nus­ga­la­ry­my­zy, mer­da­na ata-ba­ba­la­ry­my­zyň ge­çen dur­muş ýol­la­ry­ny öw­ren­mek­de taý­syz ta­gal­la­la­ry ed­ýän Gahryman Ar­ka­da­gy­my­zyň jany sag, öm­ri uzak bol­sun!

Ma­ma­gül TÄÇ­MY­RA­DO­WA,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА