Mil­li Li­de­ri­mi­ziň baş­da dur­ma­gyn­da halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li ugur­la­ryn­da, şol san­da ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň iri pu­dak­la­ry­nyň bi­ri bo­lan hi­mi­ýa se­na­ga­tyn­da uly zäh­met ýe­ňiş­le­ri ga­za­nyl­ýar. Hi­mi­ýa se­na­ga­ty ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň iş­jeň ös­dü­ril­ýän pu­dak­la­ry­nyň bi­ri­dir.
Türk­men top­ra­gy ýe­ras­ty baý­lyk­la­ry­ň uly go­ru­na eýe­dir. Bu baý­lyk­lar mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň ösü­şi­niň bin­ýa­dy bo­lup hyz­mat ed­ýär. Sa­ha­wat­ly türk­men top­ra­gyn­da­ky gym­mat­ly çig mal se­riş­de­le­ri hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň bat­ly dep­gin­ler bi­len ös­dü­ril­me­gi­ne müm­kin­çi­lik ber­ýär. Hi­mi­ýa se­na­ga­ty ägirt uly müm­kin­çi­lik­le­re eýe bo­lan hem-de da­şa­ry ýurt­lardan ge­ti­ril­ýän önüm­le­riň or­nu­ny tut­mak­da esa­sy or­ny eýe­le­ýän se­na­gat pu­dak­la­ry­nyň bi­ri­dir. Bu pu­da­gyň döw­re­bap de­re­je­de ös­dü­ril­me­gi­ne uly äh­mi­ýet ber­ýän Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň Per­ma­ny­na la­ýyk­lyk­da, her ýy­lyň 31-nji mar­ty Hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň iş­gär­le­ri­niň gü­ni diý­lip yg­lan edil­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň hem­me­ta­rap­la­ýyn gol­da­wyn­dan hem-de öz­le­ri­niň hü­när baý­ram­çy­ly­gyn­dan ruh­la­nan hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň iş­gär­le­ri öň­kü­de­nem has hyjuw­ly zäh­met çe­kip, ýur­du­my­zyň mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň bar­ha kuw­wat­lan­ma­gy­na my­na­syp go­şan­tlaryny goş­ýar­lar.
Soň­ky ýyl­lar­da pu­da­gyň önüm­çi­lik kuw­wa­ty­ny has-da ös­dür­mek mak­sa­dy bi­len, Di­ýa­ry­my­zyň dür­li ýer­le­rin­de hi­mi­ýa önüm­le­ri­ni ön­dür­ýän döw­re­bap kär­ha­na­lar gur­lup, ulan­ma­ga be­ril­di. Olar dün­ýä­niň kä­mil teh­no­lo­gi­ýa­la­ry bi­len en­jam­laş­dy­ryl­dy. Hi­mi­ýa önüm­le­ri­ni ön­dür­ýän hu­su­sy kär­ha­na­la­ry gur­mak we ola­ryň işi­ni ýo­la goý­mak, te­le­ke­çi­li­gi ös­dür­mek, da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän ha­ryt­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­le­ri ön­dür­mek bo­ýun­ça uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. “Türk­men­hi­mi­ýa” döw­let kon­ser­ni­niň ga­ra­ma­gyn­da­ky önüm­çi­lik kär­ha­na­la­ry bo­lan Türk­me­na­bat­da­ky hi­mi­ýa za­wo­dy­nda, “Te­jen­kar­ba­mid”, “Ma­ry­kar­ba­mid”, “Ga­ra­bo­gaz­kar­ba­mid”, “Ha­zar” hi­mi­ýa, “Bal­ka­na­bat” we “Be­re­ket” ýod za­wod­la­ry­nda, Gar­lyk ka­liý dag-mag­dan top­lu­my­nda we beý­le­ki kär­ha­na­la­r­da ýo­ka­ry zäh­met ne­ti­je­le­ri ga­za­nyl­ýar.
Uly ösüş­le­re eýe bol­ýan oba ho­ja­ly­gy üçin ze­rur bo­lan ýo­ka­ry hil­li mi­ne­ral dö­kün­le­riniň önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry­ny art­dyr­mak hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­dyr. Je­mi ön­dü­ril­ýän dö­kün­le­riň möç­be­ri Türk­me­nis­tan­da oba­se­na­gat top­lu­my­nyň azot önüm­le­ri­ne bo­lan is­leg­le­ri­ni do­ly de­re­je­de ka­na­gat­lan­dyr­mak bi­len çäk­len­män, eý­sem, da­şa­ry ýurt ba­zar­la­ry­na hem eks­port et­mä­ge müm­kin­çi­lik berýär. Şeý­le­lik­de, hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň kär­ha­na­la­ry­nyň sa­ny­nyň yzy­gi­der­li art­dy­ryl­ma­gy hem-de bar bo­lan­la­ryň önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry­nyň ýo­kar­lan­dy­ryl­ma­gy ýur­du­my­zyň ösü­şi­ne oňyn tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär.
Hi­mi­ýa se­na­ga­ty – bu ug­le­wo­do­rod, mi­ne­ral we beý­le­ki çig mal­dan hi­mi­ki usul­da gaý­ta­dan iş­le­mek ar­ka­ly önüm ön­dür­ýän se­na­gat pu­da­gy bo­lup, ol se­na­gat öw­rü­li­şi­gi­niň baş­lan­ma­gy bi­len, aý­ra­tyn pu­dak hök­mün­de ke­ma­la ge­lip ug­ra­ýar. Dün­ýä­de iň bir gir­de­ji­li pu­dak­la­ryň bi­ri­ne öw­rü­len hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň önüm­çi­lik möç­be­ri ABŞ-nyň 2 tril­li­on dol­la­ry­na deň­dir. Bu pu­da­ga de­giş­li kü­kürt kis­lo­ta­sy­ny ön­dür­ýän il­kin­ji kär­ha­na­lar 1736-njy ýyl­da Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­da, 1766-njy ýyl­da Fran­si­ýa­da, 1805-nji ýyl­da Rus­si­ýa­da we 1810-njy ýyl­da Ger­ma­ni­ýa­da gur­lup­dyr. XIX asy­ryň or­ta­la­ryn­da oba ho­ja­ly­gy pu­da­gyn­da­ uly ösüş­le­re eýe bol­unma­gy bi­len mi­ne­ral dö­kün­le­rini ön­dür­ýän önüm­çi­lik kär­ha­na­la­ry gur­lup baş­la­nyp­dyr.
Hä­zir­ki dö­wür­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da pu­da­gyň önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry has-da pug­ta­lan­dy­ry­lyp, dün­ýä­niň iri hi­mi­ýa önüm­çi­lik kär­ha­na­la­ry bi­len bäs­leş­mä­ge ukyp­ly önüm­çi­lik­le­riň ha­ta­ry­na go­şul­dy. Hu­su­san-da, mi­ne­ral dö­künleriň önüm­çi­li­gin­de ýur­du­myz esa­sy eks­port edi­ji döw­let­le­riň ha­ta­ryn­da dur­ýar.
“Türk­men top­ra­gy­nyň äh­li baý­ly­gy hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar we aba­dan ýa­şa­ma­gy­na hyz­mat et­me­li­dir” di­ýip bel­le­ýän hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ze hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň hem­me­ta­ra­pla­ýyn ös­dü­ril­me­gi­ne uly äh­mi­ýet hem-de yzy­gi­der­li gol­daw ber­ýän­di­gi üçin çäk­siz ho­şal­ly­gy­my­zy bil­dir­ýä­ris.

Gur­ban­my­rat Döw­le­tow,
S. A. Ny­ýa­zow adyn­da­ky
TO­HU-nyň uly mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА