Gresiýadan garaşylmadyk ýeňiş

Ýew­ro­pa çem­pio­na­ty­nyň no­bat­da­ky­sy, has ta­ky­gy, 12-nji ge­çi­ri­li­şi Por­tu­ga­li­ýa döw­le­tin­de gu­ral­dy. 16 ýy­gyn­dy­nyň ara­syn­dan saý­lan­ma­gy ba­şa­ran Gre­si­ýa­nyň mil­li to­pa­ry ku­bo­gy alyp, hem­mä­ni geň gal­dyr­dy. Çem­pio­na­tyň açy­lyş du­şu­şy­gyn­da ýer eýe­le­ri­ni utan grek­ler jem­leý­ji oýun­da-da, ýag­ny fi­nal­da-da Por­tu­ga­li­ýa­dan üs­tün çy­kyp, öz at­la­ry­ny ta­ry­ha al­tyn harp­lar bi­len ýaz­dyr­ma­gy ba­şar­dy. 24 ýyl­dan soň, 2-nji ge­zek Ýew­ro­pa çem­pio­na­ty­na gat­na­şan Gre­si­ýa yk­ly­myň çem­pio­ny bo­lan 9-njy to­par bol­dy.
Saý­la­ma tap­gy­ryn­da 50 ýy­gyn­dy 10 to­par­ça­da çy­kyş et­di. Her to­pa­rça­nyň li­de­ri gö­nü­mel gat­na­şan bol­sa, 2-nji ýe­ri alan­la­ryň 5-si öza­ra pleý-off­dan soň fi­nal pe­te­gi­ni al­dy. 1-nji we 2-nji to­par­ça­lar­dan Fran­si­ýa bi­len Da­ni­ýa­nyň ýy­gyn­dy­sy fi­nal tap­gy­ry­na çyk­­dy. Aý­ra­ty­nam, fran­suz­lar 2-nji ha­tar­da­ky Slo­we­ni­ýa­dan ep-es­li ara­ny aç­dy. 3-nji to­par­ça­da çeh­ler öňe saý­lan­dy. 4-nji to­par­ça­da Şwe­si­ýa, 5-nji to­par­ça­da Ger­ma­ni­ýa 1-nji ýe­ri eýe­le­di. 6-njy to­par­ça­da Gre­si­ýa­nyň ýy­gyn­dy­sy Is­pa­ni­ýa­dyr Uk­rai­na­dan ta­pa­wut­lan­dy. Ga­lan 4 to­par­ça­dan-da de­giş­li­lik­de, Ang­li­ýa­nyň, Bol­ga­ri­ýa­nyň, Ita­li­ýa­nyň we Şweý­sa­ri­ýa­nyň mil­li to­par­la­ry fi­nal pe­te­gi­ni ga­zan­ ýy­gyn­dy­lar bol­dy. Pleý-off­da Gol­lan­di­ýa Şot­lan­di­ýa­dan, Hor­wa­ti­ýa Slo­we­ni­ýa­dan, Rus­si­ýa Uels­den, Lat­wi­ýa Tür­ki­ýe­den hem-de Is­pa­ni­ýa Nor­we­gi­ýa­dan üs­tün çyk­dy. Fi­nal tap­gy­ry­na çy­kan 16 ýy­gyn­dy­nyň 10-sy 2000-nji ýyl­da­ky ýa­ry­şa-da gat­na­şyp­dy. Lat­wi­ýa­nyň ýy­gyn­dy­sy çem­pio­na­tyň ýe­ke-täk deb­ýu­tan­ty bol­dy. Şweý­sa­ri­ýa, Hor­wa­ti­ýa, Bol­ga­ri­ýa we Gre­si­ýa 2-nji ge­zek çy­kyş et­di.
12-nji Ýew­ro­pa çem­pio­na­ty il­kin­ji ge­zek Por­tu­ga­li­ýa­da ge­çirilip, 2004-nji ýy­lyň 12-nji iýu­lyn­da baş­lan ýa­ryş 4-nji iýun­da-da ta­mam­lan­dy. Du­şu­şyk­lar 8 şä­her­dä­ki 10 sta­di­on­da oý­nal­dy. To­par­lar 4 to­par­ça­da çy­kyş et­di. “A” to­par­ça­da ýer eýe­si Por­tu­ga­li­ýa bi­len bir ha­tar­da, Gre­si­ýa­nyň, Is­pa­ni­ýa­dyr Rus­si­ýa­nyň ýy­gyn­dy­la­ry du­şuş­dy. Çem­pio­na­tyň açy­lyş oý­nun­da Por­tu­ga­li­ýa bi­len Gre­si­ýa du­şu­şyp, oýun ga­ra­şyl­ma­dyk ýag­daý­da grek­le­riň peý­da­sy­na gu­tar­dy. 7-nji mi­nut­da Ka­ra­gu­nis bi­len ha­sa­by açan grek­ler 51-nji mi­nut­da Ba­si­na­syň pe­nal­ti­si bi­len ha­sa­by 2–0-a çy­kar­dy. Ýer eýe­le­ri­niň ýe­ke go­lu­ny-da 90+3-nji mi­nut­da Ro­nal­do öz ady­na ýaz­dyr­dy. Is­pa­ni­ýa Rus­si­ýa­ny Wa­le­ro­nyň (60) go­ly bi­len 1–0 ha­sa­byn­da ut­ma­gy ba­şar­dy. 2-nji du­şu­şyk­lar­da grek­ler bi­len is­pan­lar 1 utu­gy paý­laş­dy (Ha­ris­te­as 66 – Mo­ri­en­tes 28). Şol san­da-da, Por­tu­ga­li­ýa-da Rus­si­ýa­ny Ma­ni­şe (7) we Rui Koş­ta­nyň (89) gol­la­ry esa­syn­da ýeň­di. Por­tu­gal­lar 3-nji du­şu­şy­gyn­da Is­pa­ni­ýa­ny Nu­no Go­me­şiň (57) go­ly bi­len utan bol­sa, Rus­si­ýa Gre­si­ýa­ny 2–1 ha­sa­byn­da ýeň­li­şe se­ze­war et­di (Ki­ri­çen­ko 2, Bu­ly­kin 17 – Wri­zas 43). Ne­ti­je­de, Por­tu­ga­li­ýa 1-nji, 4 gol ge­çi­rip, şon­ça-da ge­çir­den Gre­si­ýa 2-nji ýe­ri eýe­le­di. 2 gol sa­lyp, 2 go­ly-da to­ru­na goý­be­ren Is­pa­ni­ýa 3-nji or­na my­na­syp bol­dy.
“B” to­par­ça­da Şweý­sa­ri­ýa bi­len Hor­wa­ti­ýa 0–0 ha­sa­byn­da deň­me-deň oý­na­dy. Dart­gyn­ly ge­çen du­şu­şyk­da Fran­si­ýa Ang­li­ýa­ny Zi­ne­din Zi­da­nyň 90-njy mi­nut­dan soň­ky 2 go­ly bi­len utup, ýeň­şi­ni baý­ram et­di (Zi­dan 90+1, 90+3 p – Lam­pard 38). Iň­lis­ler şweý­sar­la­ry 3–0 (Ru­ni 23, 75, Jer­rard 82) ha­sa­byn­da utan bol­sa, Hor­wa­ti­ýa bi­len soň­ky çem­pi­on Fran­si­ýa­nyň ara­syn­da­ky du­şu­şyk­da ýe­ňiş ga­za­nan bol­ma­dy (2–2; Ra­pa­iç 48 p, Prşo 52 – Tu­dor 22 ö.d., Tre­ze­ge 64). To­par­ça­da­ky 3-nji oýun­lar­da Fran­si­ýa Şweý­sa­ri­ýa­ny 3–1 (Zi­dan 20, An­ri 76, 84 – Won­lan­ten 26), Ang­li­ýa bol­sa, Hor­wa­ti­ýa­ny 4–2 (Skoulz 40, Ru­ni 45+1, 68, Lam­pard 79 – N.Ko­waç 5, Tu­dor 73) ha­sa­byn­da utup, çär­ýek fi­na­la çyk­ma­gy ba­şar­dy.
“C” to­par­ça­da Da­ni­ýa bi­len Ita­li­ýa­nyň ara­syn­da­ky oýun­da ha­sap açyl­ma­dy. Mu­nuň ter­si­ne Şwe­si­ýa Bol­ga­ri­ýa­nyň ýy­gyn­dy­sy­nyň der­we­ze­sin­den jo­gap­syz 5 pök­gi gi­riz­di (Lün­berg 32, H.Lars­son 57, 58, Ib­ra­hi­mo­wiç 78 p, All­bäk 90+1). 2-nji du­şu­şy­gyn­da-da gol ge­çir­ip bil­me­dik bol­gar­lar Da­ni­ýa­dan 2–0 ha­sa­byn­da as­gyn gel­di (To­mas­son 44, Gron­ka­ýer 90+2). Ita­li­ýa bi­len Şwe­si­ýa Kas­sa­no­dyr Ib­ra­hi­mo­wi­çiň ýat­dan çyk­ma­jak gol­la­ry esa­syn­da 1–1 ha­sa­byn­da deň­me-deň oý­na­dy. Ita­li­ýa 3-nji du­şu­şy­gyn­da Bol­ga­ri­ýa­ny Kas­sa­no­nyň 90+4-nji mi­nut­da ge­çi­ren go­ly esa­syn­da kyn­lyk bi­len ut­dy (Per­rot­ta 48, Kas­sa­no 90+4 – M.Pet­row 45 p). Ýö­ne bu ýeň­şiň ital­ýan­la­ra haý­ry deg­me­di. Da­ni­ýa bi­len Şwe­si­ýa 2–2 (To­mas­son 28, 66 – Lars­son 47 p, Jon­son 89) ha­sa­byn­da deň­me-deň oý­nap, iki­si to­par­ça­dan çy­kan to­par­lar bol­dy (öz­le­ri­ne ge­rek bo­lan ha­sap­dy).
“D” to­par­ça­da Çe­hi­ýa deb­ýu­tant Lat­wi­ýa­ny 2–1 (Ba­roş 73, Haýns 85 – Wer­pa­kows­kis 45+1), çe­ke­le­şik­li ge­çen oýun­da 2–0 yz­da bar­ýan­dyk­la­ry­na ga­ra­maz­dan, gol­land­la­ry 3–2 (Kol­ler 23, Ba­roş 71, Şmi­ser 88 – Bou­ma 4, Wan Nis­tel­ro­oý 19) ha­sa­byn­da ut­ma­gy ba­şar­dy. Ger­ma­ni­ýa il­ki Gol­lan­di­ýa bi­len 1–1 (Frings 30 – Nis­tel­ro­oý 81), soň­ra Lat­wi­ýa bi­len 0–0 hsa­byn­da deň­me-deň oý­na­dy. Gol­lan­di­ýa 3-nji du­şu­şy­gyn­da Lat­wi­ýa­ny Nis­tel­ro­oý (27 p, 35) we Ma­kaa­ýyň (84) gol­la­ry esa­syn­da 3–0 ha­sa­byn­da ýeň­li­şe se­ze­war et­di. Çeh­le­riň 2–1 (Haýns 30, Ba­roş 77 – Bal­lak 21) ha­sa­byn­da Ger­ma­ni­ýa­ny ut­ma­gy gol­land­lar üçi­nem uly bäh­bit bol­dy. Şun­luk­da, Çe­hi­ýa 1-nji, Gol­lan­di­ýa 2-nji ýe­ri eýe­le­di. Umu­my­lyk­da, çem­pio­na­tyň iň ba­şar­nyk­ly to­pa­ry Ger­ma­ni­ýa bol­sa, bas­syr 2-nji ýa­ryş­da to­par­ça­dan çy­kyp bil­me­di.
Çär­ýek fi­nal­da ýer eýe­si Por­tu­ga­li­ýa bi­len Ang­li­ýa­nyň ara­syn­da­ky oýun diý­seň çe­ke­le­şik­li we dart­gyn­ly bol­dy. 3-nji mi­nut­da Owen bi­len öňe saý­la­nan iň­lis­le­re 83-nji mi­nut­da Poş­ti­ga jo­gap ber­di. Esa­sy wag­ty deň­lik­de gu­ta­ran oý­nuň 110-njy mi­nu­tyn­da Rui Koş­ta örän owa­dan gol ge­çir­di. Ýö­ne 5 mi­nut soň, iň­lis­ler Lam­par­dyň go­ly bi­len ha­sa­by deň­le­di. Ne­ti­je­de, ýe­ňi­ji­ni 11 metr­lik je­ri­me ur­gu­la­ry kes­git­le­di we ýer eýe­le­ri 6–5 öňe saý­lan­dy. Gre­si­ýa bi­len Fran­si­ýa­nyň ara­syn­da­ky oýun­da soň­ky çem­pi­on ga­ra­şyl­ma­dyk ýag­daý­da grek­ler­den 1–0 ha­sa­byn­da as­gyn gel­di. Grek­le­re ýa­rym fi­nal pe­te­gi­ni ga­zan­dy­ran ýe­ke-täk go­ly 65-nji mi­nut­da Ha­ris­te­as der­we­zä gi­riz­di. Şwe­si­ýa bi­len Gol­lan­di­ýa­nyň ara­syn­da­ky oý­nuň esa­sy we goş­ma­ça wagt­la­ryn­da ha­sap açyl­ma­dy. Pe­nal­ti­ler­de gol­land­lar 5–4 ar­tyk­maç­lyk gör­ke­zip, bas­syr 2-nji ýo­la ýa­rym fi­na­la çyk­dy. Çe­hi­ýa­nyň ýy­gyn­dy­sy­na Da­ni­ýa­dan üs­tün çyk­mak ju­da ýe­ňil düş­di. Kol­ler (49) we Ba­ro­şyň (63, 65) gol­la­ry bi­len olar gar­şy­da­şy­ny 3–0 ha­sa­byn­da ut­dy.
Ýa­rym fi­nal­da Por­tu­ga­li­ýa Lis­sa­bon­da Gol­lan­di­ýa­ny 2–1 ha­sa­byn­da utup, il­kin­ji sa­par fi­nal­da oý­na­ma­ga yg­ty­ýar al­dy. Oýun­da 3 go­ly-da por­tu­gal­lar ge­çir­di (Ro­nal­do 26, Ma­ni­şe 58 — And­ra­de 63 ö.d.). Beý­le­ki ýa­rym fi­nal­da Gre­si­ýa­nyň mil­li to­pa­ry Çe­hi­ýa­nyň ýy­gyn­dy­sy­ny Del­la­syň 105+1-nji mi­nut­da­ky ýe­ke-täk go­ly bi­len utup, fi­na­la çyk­ma­gy ba­şar­dy. Çem­pio­na­ta şow­ly baş­lap, to­par­ça­da­ky ga­lan 2 oý­nun­da o di­ýen ne­ti­je­li oý­nap bil­me­dik grek­le­riň ga­ra­şyl­ma­dyk ýö­ri­şi fi­na­la çen­li do­wam et­di. Ola­ryň çär­ýek fi­nal­da­ky üs­tün­li­gi­ne göw­ni ýet­me­dik­ler ýa­rym fi­nal­da­ky ýe­ňiş­le­ri­ne haý­ran gal­dy­lar. Go­rag fut­bo­ly bi­len mu­ny ba­şa­ran Gre­si­ýa fi­nal­dan soň, öz geň galdyry­jy­ly­gy­nyň de­re­je­si­ni has-da ýo­kar­lan­dyr­dy­.
Ýer eýe­si Por­tu­ga­li­ýa bi­len Gre­si­ýa­nyň ara­syn­da­ky fi­nal du­şu­şy­gy 4-nji iýul­da çem­pio­nat üçin ýö­ri­te gur­lan “Luž” sta­dio­nyn­da oý­nal­dy. Şeý­le­lik­de, çem­pio­na­tyň açy­lyş oý­nun­da du­şu­şan iki to­par fi­nal­da-da güýç sy­na­nyş­ma­ly bol­dy. 62865 jan­kö­ýe­riň şa­ýat­ly­gyn­da ge­çen oýun­da ger­ma­ni­ýa­ly meş­hur emin Mar­kus Merk jür­le­wük çal­dy. Oý­nuň 1-nji ýa­ry­myn­da ha­sap açyl­ma­dy. 2-nji ýa­rym­da, has ta­ky­gy, 57-nji mi­nut­da An­ge­los Ha­ris­te­as kel­le ur­gu­sy bi­len ha­sa­by aç­dy. Şon­dan soň, por­tu­gal­lar öz­le­rin­de ge­çi­ril­ýän bu ýa­ryş­da eli­ne ge­len müm­kin­çi­lik­den ýer­lik­li peý­da­lan­mak üçin ta­gal­la ba­ry­ny et­di­ler. Ýö­ne Ot­to Reh­ha­ge­liň şä­girt­le­ri­niň go­rag tak­ti­ka­sy­ny bö­wüs­mek ola­ra ba­şart­ma­dy. 2-nji ge­zek gat­na­şan ýa­ry­şyn­da Gre­si­ýa­nyň mil­li ýy­gyn­dy­sy­nyň ýer eýe­le­ri­ni on­da-da 2 sa­par utup, çem­pi­on bol­ma­gy bü­tün dün­ýä­niň esa­sy wa­ka­sy bol­dy. Hem­mä­ni geň gal­dy­ran bu ha­dy­sa owa­dan oýun­syz-da, hat­da dün­ýä bel­li ýyl­dyz oýun­çy­syz hem, di­ňe go­rag tak­tik­a­sy esa­syn­da uly ýe­ňiş­le­re ýe­tip bol­ýan­dy­gy­ny su­but et­di.