Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýa­kyn­dan ala­da et­me­gi ne­ti­je­sin­de ýur­du­my­zyň tiz ös­ýän üs­ta­şyr-ulag gat­naw­la­ry­ny se­bi­ta­ra we yk­ly­ma­ra möç­ber­ler­de gi­ňelt­mek müm­kin­çi­lik­le­ri bar­ha art­ýar. Bi­ta­rap Wa­ta­ny­my­zyň De­mir­ga­zyk – Gü­nor­ta we Gün­do­gar – Gün­ba­tar ugur­la­ry bo­ýun­ça Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň üs­tün­den geç­ýän se­bit we se­bi­ta­ra ulag ýol­la­ry­nyň çat­ry­gyn­da ýer­leş­me­gi ägirt uly üs­ta­şyr ge­çir­mek müm­kin­çi­li­gi­ni dö­red­ýär.
Türk­me­nis­ta­nyň hä­zir­ki wagt­da öňe sür­ýän iki sa­ny mö­hüm baş­lan­gyç­la­ry­nyň bi­ri ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­na, ikin­ji­si bol­sa, ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri dö­ret­mä­ge de­giş­li­dir. Olar hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ry­nyň gol­da­wy­na my­na­syp bol­ýar. Mer­ke­zi Azi­ýa üçin Mo­dal Ýo­lu­ny dö­ret­mek ba­ra­da­ky baş­lan­gyç hal­ka­ra gi­ňiş­li­gin­de yk­rar­na­ma eýe bol­dy. 2014-nji ýy­lyň 12-nji de­kab­ryn­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň “Dur­nuk­ly ösüş üçin hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň tut­ýan or­ny” at­ly Ka­rar­na­ma­sy ka­bul edil­di. Ka­rar­na­ma­nyň düz­gün­le­ri taý­ýar­la­ny­lan­da, ulag we üs­ta­şyr kom­mu­ni­ka­si­ýa­la­ry­ny ös­dür­mä­ge top­lum­la­ýyn çe­me­leş­me­le­riň be­ýa­ny bo­lan Aş­ga­bat Jar­na­ma­syn­dan ugur alyn­dy. 2015-nji ýy­lyň de­kab­ryn­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy Türk­me­nis­ta­nyň ulag we üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­ni dö­ret­mek ba­ra­da­ky Ka­rar­na­ma­sy­ny ka­bul et­di. Dur­nuk­ly ulag ul­ga­my bo­ýun­ça bi­rin­ji Äh­lu­mu­my mas­la­ha­ta ba­gyş­la­nyp, 16–17-nji sent­ýabr­da paý­tag­ty­myz­da me­dia-fo­rum ge­çi­ril­di. Şu ýy­lyň 25–27-nji no­ýab­ryn­da Aş­ga­bat­da ge­çi­ril­jek Dur­nuk­ly ulag bo­ýun­ça Äh­lu­mu­my mas­la­ha­tyn­da ulag ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­ly­gyň hu­kuk bin­ýa­dy­ny dö­ret­mek, Ýew­ra­zi­ýa yk­ly­myn­da bu ul­gam­da öza­ra bäh­bit­li gat­na­şyk­la­ry­ny gi­ňelt­mek bi­len bag­ly me­se­le­ler bo­ýun­ça pi­kir al­şy­lar.
Ýur­du­my­zy Ýew­ro­pa, Azi­ýa-Ýu­waş Um­ma­ny we Gü­nor­ta Azi­ýa yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy­ny üp­jün ed­ýän trans­kon­ti­nen­tal köp­rä öwür­mek üçin uly iş­ler ge­çi­ril­ýär. Gün­do­gar–Gün­ba­tar we De­mir­ga­zyk–Gü­nor­ta ugur­la­ry bo­ýun­ça ýol­la­ry hem-de çat­ryk­la­ry bir­leş­dir­ýän mil­li üp­jün­çi­lik ul­ga­my bar­ha gi­ňel­dil­ýär. De­mir­ga­zyk–Gü­nor­ta ug­ry bo­ýun­ça “Ga­za­gys­tan–Türk­me­nis­tan–Eý­ran” de­mir ýo­lu­nyň gur­lup, ulan­ma­ga be­ril­me­gi, şeý­le hem “Türk­me­nis­tan–Ow­ga­nys­tan–Tä­ji­gis­tan” de­mir ýo­lu­nyň gur­lu­şy­gy şol mak­sat­na­ma­la­ýyn iş­le­riň bir bö­le­gi­dir. Bu ýol se­bit­dä­ki gu­ry ­ýer döw­let­le­ri­ni dün­ýä­niň iri ba­zar­la­ry­na çy­kar­mak­da ne­ti­je­li ugur bo­lar. Ýur­du­my­zyň de­ňiz flo­ty hem ös­dü­ril­ýär. Türk­men­ba­şy hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň gur­lu­şy­gy iri ulag tas­la­ma­la­ry­nyň bi­ri­dir.
Hä­zir­ki dö­wür­de Türk­me­nis­ta­nyň äh­li kün­jek­le­rin­de öz­bo­luş­ly in­že­ner­çi­lik des­ga­la­ry – hal­ka­ra ulag ul­ga­my­nyň “al­tyn hal­ka­sy­na” öw­rül­jek de­mir ýol we aw­to­mo­bil köp­rü­le­ri hem giň ge­rim bi­len gur­lup, ulan­ma­ga be­ril­ýär. Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den geç­ýän hä­zir­ki köp­rü­ler­den baş­ga-da, tä­ze aw­to­mo­bil­dir de­mir ýol köp­rü­le­ri­niň we beý­le­ki des­ga­la­ryň gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýar. Aş­ga­bat–Ga­ra­gum–Da­şo­guz, Türk­men­ba­şy–Aş­ga­bat–Fa­rap aw­to­mo­bil ýol­la­ry dün­ýä öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýär, ola­ryň ug­run­da hä­zir­ki za­man ulag çat­ryk­la­ry, köp­rü­ler we es­ta­ka­da­lar gu­rul­ýar. Hä­zir­ki wagt­da gur­lu­şy­gy­na ba­dal­ga ber­len aja­ýyp tas­la­ma bo­lan Aş­ga­bat–Türk­men­ba­şy ýo­ly Türk­men­ba­şy şä­he­ri­ne, has ta­ky­gy, “Awa­za” mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy­na dynç al­ma­ga gel­jek­ler üçin amat­ly gat­naw­la­ry dö­re­der. Umu­my uzyn­ly­gy 564 ki­lo­met­r, ini 34,5 metr bol­jak, bar­lag-goý­be­riş no­kat­la­ry­nyň, teh­ni­ki hyz­mat ediş du­ral­ga­la­ry­nyň bir­nä­çe­si­niň, ýan­gyç gu­ýu­jy­la­ryň, ula­nyş gul­lu­gy­nyň bi­na­la­ry­nyň 5-si­niň, aw­tou­lag­lar du­ral­ga­sy­nyň 20-si­niň, köp­rü­le­riň 217-si­niň gu­rul­ma­gy göz öňün­de tu­tul­ýan Aş­ga­bat–Türk­men­ba­şy aw­to­mo­bil ýo­ly mil­li ulag inf­rast­ruk­tu­ra­sy­nyň aja­ýyp tas­la­ma­la­ry­nyň bi­ri­dir.
Ra­ýat awia­si­ýa­sy ulag-lo­gis­ti­ka ul­ga­my­nyň mö­hüm bö­le­gi bo­lup dur­ýar. Aş­ga­bat­da ulan­ma­ga ber­len döw­re­bap Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li ýur­du­my­zyň esa­sy “ho­wa der­we­ze­si”, kon­ti­nent we kon­ti­nen­ta­ra ho­wa ýol­la­ry­nyň üs­ta­şyr geç­ýän iri men­zi­li bo­lar. Bu döw­re­bap top­lum Azi­ýa bi­len Ýew­ro­pa ýurt­la­ry­nyň ara­syn­da­ky yk­dy­sa­dy we söw­da hyz­mat­daş­ly­gy­ny hil taý­dan tä­ze de­re­jä çy­kar­ma­ga şert dö­re­der. Ge­çen ýy­lyň 29-njy iýu­nyn­da Ýew­ro­pa­nyň iri ýük da­şaý­jy “Сar­go­luх” awia­kär­ha­na­sy Lýuk­sem­burg–Türk­men­ba­şy ara­ly­gy bo­ýun­ça yzy­gi­der­li ýük gat­naw­la­ry­ny ýe­ri­ne ýe­ti­rip baş­la­dy. 2016-njy ýy­lyň 1-nji iýu­lyn­dan bu ho­wa gat­naw­la­ry­nyň sa­ny 10-a çen­li kö­pel­dil­di.
Ne­sip bol­sa, ýur­du­my­zyň üs­ta­şyr ge­çi­ri­ji­lik müm­kin­çi­li­gi­ni art­dyr­mak­da, ägirt uly yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny has-da art­dyr­mak­da Aş­ga­ba­dyň döw­re­bap, se­bit­de iri Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li mö­hüm or­ny eýe­lär.

Şa­na­zar AL­LA­GU­LY­ÝEW,
Türk­menistanyň döw­let ener­ge­ti­ka
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА