Gar perisi

Tä­ze ýyl gi­je­si­di. Öý­ler­de adam­lar Aýaz­ba­ba­dyr Gar­pa­my­gyň gel­me­gi­ne ga­raş­ýar­dy­lar. Ola­ryň öz­le­ri­ni gut­la­ma­gy­ny is­le­ýär­di­ler. Şeý­di­len­de, ýyl çal­şy­gy ka­nu­ny esa­sa eýe bol­jak ýa­ly­dy.
Äh­li­si ada­ty terz­de do­wam et­di. Ça­ga­la­ra, ulu­la­ra hem sow­gat­lar gow­şu­ry­lyp, hoş söz­ler aý­dyl­dy. In­di öýe gaý­dy­ber­me­li­di.
Şo­nuň üçi­nem Aýaz­ba­ba Gar­pa­my­ga:
– Ýör, ag­ty­ja­gym, men se­ni ug­ra­da­ýyn – diý­di.
– Azar edin­mäň – di­ýip, Gar­pa­myk özü­niň hem gi­dip bil­jek­di­gi­ni aýt­dy.
Aýaz­ba­ba­nyň ga­ra­çy­ny­dy:
– Ýok, ýok, ýe­ke goý­bär öýt­me. Wagt ýa­ry­gi­je­den geç­di ahy­ryn.
– Men şä­he­riň çe­tin­de ýa­şa­ýan. Ýol alys. Si­ze kyn bo­laý­ma­syn?!
– Bol­maz. Öýü­ňi­ze çen­li ug­rat­ma­sam, bi­yn­ja­lyk bo­la­ryn.
– Beý­le bol­sa, me­niň aw­to­bu­sa mün­ýän du­ral­ga­ma ba­ra­lyň – di­ýip, Gar­pa­myk özü­niň ug­ra­dyl­ja­gy­na be­gen­di.
– Tak­si­li git­sek go­wy bor. Beý­le giç gat­na­ýan aw­to­bus bar­dyr öý­de­mok – di­ýip, Aýaz­ba­ba duý­dur­dy.
– Şeý­le aw­to­bus bar – di­ýip, Gar­pa­myk öz di­ýe­nin­de dur­dy.
Aýaz­ba­ba yla­laş­ma­ly bol­dy. Öz ýa­nyn­dan we­lin: “Ýyl ça­lyş­ýan gi­je er­te­kipi­sint ah­wa­la uç­ra­ma­gym hem müm­kin­dir” di­ýip oý­lan­ýar­dy.
Onuň il­kin­ji ge­zek Aýaz­ba­ba bol­şu­dy. Teatr­da iş­le­ýär­di. Keşp­le­ri dö­red­ýär­di. Ady­na Öwez diý­ýär­di­ler. Tä­ze ýy­ly her kim öý­de – ça­ga­la­ry bi­len gar­şy­la­mak is­le­ýär­di. En­tek öý­len­män­di­gi, maş­ga­la­sy­nyň ýok­du­gy üçin oňa: “Aýaz­ba­ba sen bo­lar­syň” di­ýip­di­ler. Ony Aýaz­ba­ba­la­ryň üýş­ýän ýe­ri­ne ýol­lap­dy­lar. Ol ýaş­dy. Şeý­le-de bol­sa, sa­kal-murt ýel­mäp, ýö­ri­te eşik geý­di­rip, on­dan epeý bir Aýaz­ba­ba ýa­sa­dy­lar. “Bu gyz se­niň ag­ty­ja­gyň – Gar­pa­myk. Bu hal­ta­da paý­la­ma­ly sow­gat­la­ry­ňyz bar. Yn­ha-da, aý­lan­ma­ly öý­le­ri­ňi­ziň sal­gy­sy” diý­di­ler.
Gar­pa­myk oňa ýa­ra­dy. Uzyn­dan in­çe­sagat. Kir­pik­men ala göz­le­ri mä­hir­den bal­kyl­dap dur.
Öwez ede­bi eser­le­ri oka­ma­gy go­wy gör­ýär­di. Aý­ra­ty­nam, söý­gi ba­ra­da ýa­zy­lan ro­man­la­ry. Ine, şo­la­ryň bi­rin­de göz bi­len söz­le­şip bol­ýan­dy­gy ba­ra­da ýa­zyl­gy­dy. Öwez şeýt­me­gi ni­ýe­ti­ne düw­di: “Sen go­wy gy­za meň­ze­ýäň”. Gar­pa­my­gyň göz­le­ri onuň göz­le­ri­ne des­si­ne jo­gap ber­di: “Sen bol­sa, go­wy ýi­gi­de”. “Me­niň ar­zu­wym se­niň de­ýin owa­dan hem asyl­ly gy­za öý­len­mek. Ma­ňa dur­mu­şa çy­kar­myň?”. “Ju­da how­luk­maç tek­lip. Biz en­tek bi­ri-bi­ri­mi­zi iba­ly ta­na­my­zo­gam…”. “Bir ba­kyş­da aşyk bol­şup, toý tut­ýan­lar ba­ra­da eşit­män­mi­diň?”. “Eşi­dip­dim”. “Ine, biz hem şo­la­ryň bi­ri­si bo­la­rys”.
Du­ral­ga gat­na­wy az, kö­çä­niň ug­run­da­dy. Şä­he­riň al-ýa­şyl yşyk­la­ry Tä­ze ýyl gi­je­si­ne geň be­zeg be­rip, hol alys­lar­da ýal­by­rap gö­rün­ýär­di.
Aw­to­bus gel­di. Ol Tä­ze ýyl da­ba­ra­sy­na ky­bap be­ze­len­di. Ýo­lag­çy­sy ýe­tik­di. Geň ýe­ri, ola­ryň äh­li­si Aýaz­ba­ba­lar­dyr Gar­pa­myk­lar­dy. Di­ňe aw­to­bu­syň sü­rü­ji­si ada­ty eşik­de­di.
Öwez aw­to­bu­syň äpiş­ge­sin­den da­şa­ryk äňet­di. Gi­je­ler be­new­şe üm­re hu­mar­lanyp, dynç alyp ýa­tyr­dy, onuň saý­ga­ryp bi­len za­dy bol­ma­dy.
Ahy­ry aw­to­bus no­bat­da­ky du­ral­ga­da tog­ta­dy.
– Me­niň düş­me­li du­ral­ga­ma gel­dik – di­ýip, Gar­pa­myk be­genç­li buş­la­dy. Öwe­ziň hem düş­mä­ge hä­zir­len­ýän­di­gi­ni gö­rüp:
– Mun­dan beý­läk özüm gi­de­rin. Ug­ra­da­nyň üçin sag bol! – diý­di.
Hoş­laş­ma­ly pur­sa­dyň ge­le­ni­ne Öwez gy­nan­dy:
– Biz ýe­ne-de gör­şe­ris­mi?
– Ol se­niň is­le­gi­ňe bag­ly – di­ýip, Gar­pa­myk şe­la­ýyn ýyl­gyr­dy.
– Men gö­rüş­me­gi­mi­zi is­le­ýän.
– Aýaz­ba­ba hem Gar­pa­myk bo­lup­my?!
– Ýok, sul­hy al­şan ki­şi­ler ki­bi.
– Bu bi­ze ba­şar­dar­my­ka?
– El­bet­de, ba­şar­dar.
– Beý­le bol­sa, se­niň ejem bi­len gür­leş­me­giň ge­rek…
– Ýog­sa-da, se­niň adyň nä­me? – di­ýip, Öwez how­luk­maç so­ra­dy.
– Je­ren. Seň­ki nä­me?
– Öwez.
Olar bi­ri-bi­ri­ne “Aýaz­ba­ba­dyr” “Gar­pa­myk” diý­şip, ha­ky­ky at­la­ry­ny hem hä­zi­re çen­li bil­me­ýän­dik­le­ri­ne, in­di so­rap ta­nyş­ýan­dyk­la­ry­na gü­lüş­di­ler.
Aw­to­bu­syň ga­py­sy ýa­py­lyp, Gar­pa­my­gyň hoş­la­şyp, go­lu­ny gal­gad­ýan keş­bi gö­rün­di.
Her du­ral­ga­da düş­jek­le­ri dü­şü­rip, aw­to­bu­syň içi bo­şap gal­dy. Sü­rü­ji soň­ky du­ral­ga ýe­tip, ga­py­ny aç­dy. Öwe­ziň düş­me­ýä­ni­ni gö­rüp:
– Aw­to­bus mun­dan beý­läk git­me­ýär – diý­di.
– Men yzy­ma – şä­he­re aş­ma­ly ahy­ryn. Bär­den bol­sa, tak­si hem gat­na­ma­ýar – di­ýip, Öwez al­jy­ra­dy.
Sü­rü­ji Öwe­ziň ýü­zü­ne geň ga­lyp se­ret­di:
– Siz ha­ky­ky Aýaz­ba­ba däl­mi?
Öwez sü­rü­ji­niň bu so­wa­ly­na äm-säm bol­dy:
– Eý­sem, ha­ky­ky Aýaz­ba­ba hem bol­ýar­my?
– Ýaň­ky Aýaz­ba­ba­lar­dyr Gar­pa­myk­la­ryň äh­li­si-de ha­ky­ky.
– Men bol­sa, ha­ky­ky Aýaz­ba­ba­dyr Gar­pa­myk bol­ma­ýar di­ýen pi­kir­de­dim.
– Bu pi­ki­riň ja­ny ýok däl. Men hem ça­ga­lyk­dan şeý­le­dir öý­der­dim. Ýö­ne ha­ky­ky Aýaz­ba­ba­dyr Gar­pa­myk­la­ryň-da bol­ýan­dy­gy­na şu aw­to­bu­sy sü­rüp ug­ra­nym­da göz ýe­tir­dim. Olar in­di gel­jek Tä­ze ýy­la çen­li bär­de ýa­şar­lar.
– Me­niň ýaň­ky ug­ra­dan Gar­pa­my­gym hem ha­ky­ky­my? – di­ýip, Öwez bi­le­si­ge­li­ji­lik bi­len so­ra­dy.
– El­bet­de! – di­ýip, sü­rü­ji jo­gap ber­di. – Ony sul­hu­ňyz al­dy­my?
– Ha­wa, men ony ha­la­dym.
– Si­ziň söz­le­ri­ňiz ýü­rek­den çyk­ýar. Oňa öý­le­näý­mek ni­ýe­ti­ňi­zem bar­my?
– Eger göw­ne­se…
– Gyz göw­när. Ýö­ne siz onuň eje­si­niň şer­ti­ne ka­ýyl bol­sa­ňyz…
– Ol nä­hi­li şert?!
– Ony özün­den eşit­se­ňiz go­wy bor­dy – di­ýip, sü­rü­ji şert ba­ra­da dil ýar­ma­jak­dy­gy­ny ýaň­zyt­dy. – Ýö­ne onuň ki­miň gy­zy­dy­gy­ny we­lin aý­dyp bi­le­rin.
– Aýt­sa­ňyz­laň!
– Gar pe­ri­si­niň gy­zy.
– Aý, ýog-a?!
– Ha­wa, hut şeý­le.
– Si­ze in­di: “Şu ge­len ýe­ri­miz er­te­ki­ler dün­ýä­si” di­ýäý­mek gal­dy.
– Diý­di­gim ha­sap­la­ýyň.
Bu ha­ba­ra Öwe­ziň ha­lys la­py­keç bo­lan­dy­gy­ny gö­ren sü­rü­ji:
– Her­ nä­çe ýa­daw hem bol­sam, men si­zi yzy­ňy­za – şä­he­re el­tip gaý­da­ýyn – diý­di.
Şol öň­ki du­ral­ga ge­ti­rip:
– Eger, bir­den, beý­läk git­me­gi ni­ýet edin­se­ňiz, ýa­ry­gi­je­den soň şu ýe­re ge­lä­ýiň. Iki ara­da gat­na­ýan ýe­ke-täk ulag şu­dur – diý­di.
Öwez bir­nä­çe gün oý­la­nyp gez­di. Je­re­niň keş­bi göz öňün­den gi­de­nok­dy. Ony gör­sem di­ýip, ýü­re­gi atyg­sap dur­dy. Ahyr­so­ňy oňa til et­di. Eje­si bi­len du­şuş­mak is­le­ýän­di­gi­ni aýt­dy.
…Gar pe­ri­si ony buz­dan gur­lan köş­gün­de ka­bul et­di. Köş­güň äh­li be­ze­gi, için­dä­ki zat­lar hem tä­sin öwüş­gin atyp du­ran buz­dan­dy. Her dür­li gül­ler­dir agaç­lar çuw-ak reňk­li­di. Bär­de so­wuk gö­zel­lik hö­küm sür­ýär­di. Örän güýç­li so­wut­gyç­lar buz köş­gü­niň ba­ky do­ňak­lyk­da sak­lan­ma­gy­ny üp­jün ed­ýär­di.
Gar pe­ri­si ha­şam­ly buz kür­sü­sin­de otu­r­şy­na, Öwe­zi boý­dan-ba­şa syn­la­dy. Soň­ra ini­ňi ti­ke­nek­le­dip bar­ýan so­wuk­laç se­si bi­len ýüz­len­di:
– Me­niň gy­zy­ma öý­len­mek is­le­ýä­miň?
– Ha­wa.
– Sen ony söý­ýä­miň?
– Tüýs ýü­rek­den.
– Bol­ýar, men ra­zy. Toý tu­tuň, önüp-ösüň, bagt­ly ýa­şa­şyň! Ýö­ne… – di­ýip, Gar pe­ri­si Öwe­ziň gö­reç­le­ri­ne di­kan­lap bak­dy.
Öwez süň­ňü­ne or­nap bar­ýan so­wuk­dan ýa­ňa saň­ňyl­da­ýar­dy. Hiç ha­çan şeý­le üşe­män­di­gi ýa­dy­na düş­di.
Gar pe­ri­si şer­ti­ni mä­lim et­di:
– Eger-de sen öý­le­ne­niň­den soň, baş­ga ze­na­na gö­wün be­rip, gy­zy­my yn­jyt­saň, men sa­ňa tem­mi be­re­rin. Doň­du­ryp, buz heý­ke­le öw­re­rin. Şu şer­te ra­zy­myň?
Öwez maş­ga­la­sy­na yg­rar­ly bol­ma­gy ni­ýet edin­ýär­di. Şo­nuň üçi­nem:
– Ra­zy – di­ýip, jo­gap ber­di.
Bu pa­jy­ga­ly pur­sat­dan soň­ra, Je­ren oňa eje­si­niň buz köş­gü­ni aý­lap gör­kez­di.
Özü­niň bär­de ýa­şa­ma­ýan­dy­gy­ny, onuň köş­gün­de gül­ler açy­ly­şyp, guş­lar saý­ra­şyp du­ran­dy­gy­ny aýt­dy.
Öwe­zi bar zat­dan be­ter ho­puk­dy­ran doň­du­ry­lyp goý­lan buz heý­kel­ler bol­dy.
– Bu heý­kel­ler bi­zi yn­jy­dyp, eje­miň ga­za­by­na du­çar bo­lan­la­ryň­ky – di­ýip, Je­ren dü­şün­dir­di. – Yn­ha, bu og­lan bi­len bir synp­da bi­le okap­dyk. Sa­çym­dan çe­kip, ýa­ra­maz söz­le­ri aý­dyp, azar be­rer­di. Bu ýi­git­ler hem öz gö­deň­si­lik­le­ri bi­len göw­nü­me de­gip­di­ler. Bu gyz bol­sa, me­niň jo­ram­dy. Ýö­ne ol gö­rip hem gy­bat­keş­di. Yzym­dan gy­ba­ty­my edip, ab­ra­ýy­my dök­ýär­di.
– Ejeň nä­me üçin beý­le za­bun – di­ýip, Öwez gy­zyk­lan­dy.
– Mu­ňa ka­ka­myň bi­we­pa­ly­gy se­bäp bol­dy – di­ýip, Je­ren gus­sa­ly keş­be gir­di. – Yn­ha, onuň heý­ke­li – di­ýip, bir çet­de öz­ba­şy­na du­ran heý­ke­li gör­kez­di. – Men ki­çi­jik­dim. Ol baş­ga ze­na­na gö­wün be­rip, bi­zi terk et­di. Ine, şol aýa­lyň heý­ke­li. Ejem mu­ňa baş­da ju­da gy­nan­dy, kem­sin­di. Soň­ra ga­har-ga­za­ba mün­di. Ar al­ma­gy ýü­re­gi­ne düw­di. Nä­dip­dir er­te­ki­ler dün­ýä­si­ne aşyp, betni­ýet­li ja­dy­göý kem­pi­riň kö­me­gi bi­len Gar pe­rä öw­rül­di. Şon­dan bä­ri hem ol ma­ňa ýa-da özü­ne er­bet­lik ede­ni ba­gyş­la­ma­ýar.
– Gus­sa­ly ah­wal – di­ýip, Öwez ba­şy­ny gy­nanç­ly ýaý­ka­dy.
– Ha­wa, gus­sa­ly ke­mi ýok – di­ýip, Je­ren çyg­ja­ran göz­le­ri­ni sü­pür­di. – Ýör, in­di sa­ňa öz bol­ýan köş­gü­mi gör­ke­ze­ýin. Ol ýer­de ýa­şa­mak ýa­kym­ly.
Bi­raz dym­şyp git­di­ler. Bir­de­nem, Je­ren la­py­keç dil­len­di:
– Bil­ýäň­mi nä­me, men hem eje­miň tä­le­ýi­ne uç­ra­ryn, Gar pe­rä öw­rül­me­li bo­la­ryn öý­düp gork­ýa­ryn.
– Gork­ma – di­ýip, Öwez ony mä­hir­li gu­jak­la­dy.
– Men sa­ňa yna­nyp bi­le­rin­mi?
– El­bet­de!.
* * *
…Sü­rü­ji Öwe­zi dö­züm­li yra­la­dy:
– Aýaz­ba­ba, tur, tur, gel­dik!
Öwez göz­le­ri­ni açan­da, ýa­daw bo­lan­soň, otu­ran ýe­rin­de ymyz­ga­nan­dy­gy­ny, Tä­ze ýyl hekaýatynyň do­wa­my­ny düý­şün­de gö­ren­di­gi­ni, onuň do­wa­my­ny­ňam bo­laý­ma­gy­nyň müm­kin­di­gi­ni aňyp, be­genç­li ýyl­gyr­dy. Di­ňe şon­dan soň ga­ra­ža bar­ýan aw­to­bu­sy sak­lap: “Me­nem şol tö­we­rek­de ýa­şa­ýan” di­ýip, mü­nen­di­gi onuň ýa­dy­na düş­di.