Zäh­met so­ňy – reh­net

Adamy beýleki jandarlardan tapawutlandyrýan zat onuň akyly we zähmetidir. Zähmet üstünligiň ilkinji şertidir. Zähmetsiz hiç zat mümkin däl. Eger «Beýik işleri amala aşyrmak üçin adama iň gerekli zat näme?» diýip soralsa onuň jogaby «Zähmetsöýerlik» bolardy. Zehini görmezlik mümkin, başarjaňlygy görmezlik mümkin, yhlasy görmezlik mümkin, emma zähmeti görmezlik mümkin däl. Zähmetsöýer adamy, onuň zähmetiniň netijesini gözden sypdyrmak mümkin däl. Meselem, Müsür barada bilýän zadyňdan biri hökmany suratda Müsür piramidalary bolar. Hytaý barada bilýän zadyňdan biri hökmany suratda Beýik Hytaý diwary bolar, sebäbi bu diwary gurmak üçin millionlarça adam zähmet siňdiripdir. Diýmek zähmeti, zähmetiň netijesini görmezlik mümkin däl.

Bas­ket­bolyň ýyl­dy­zy Maýkl Jor­dan egin­deş­le­ri­niň ara­syn­da özü­niň bök­mek we to­py to­ra sal­mak uky­by bi­len däl-de, il­ki bi­len örän agyr tür­gen­le­şik­le­ri bi­len ta­na­lyp­dyr we mu­nuň üçin oňa uly hor­mat go­ýup­dyr­lar. Hat­da ýyl­dyz bas­ket­bol­çy hök­mün­de ta­na­lyp baş­la­nyn­dan so­ňam, bu erjel türgen agyr tür­gen­le­şik­le­ri­ni bir­ji­gem sypdyrmandyr. Agyr tür­gen­le­şik­le­riň üs­ti bi­len zäh­met çek­me­gi we der dök­me­gi öw­ren­ýär­siň. Ru­hu­ňy dur­nuk­ly ýag­daý­da sak­la­mak üçin zäh­met çek­mek­den peý­da­ly zat ýok­dur. Se­bä­bi, eger iş­le­nil­se, zäh­met çe­kil­se, hök­ma­ny su­rat­da ne­ti­je bo­laý­ma­ly. Eger ne­ti­je bol­ma­sa ýa-ha zäh­met çe­ki­len däl­dir, ýa-da ýal­ňyş zäh­met çe­ki­len­dir.
Di­ňe zäh­met, on­da-da ha­lal zäh­met bagt ge­tir­ýän­dir. Zäh­me­tiň ha­lal bol­ma­gy – ilkinji şert. Kä­te-kä­te öňü­miz­de aň­sat öw­rüm edip bol­ýan ýol­lar peý­da bol­ýar, kä­te­ler se­ri­ňi du­man­lad­ýan ýag­daý­lar ýü­ze çyk­ýar. Em­ma bu­la­ryň äh­li­si dur­mu­şyň sy­na­gy, biz dog­ry ýo­la pug­ta eýer­ýä­ris­mi ýa-da ýe­ňil za­da ýyk­gyn ed­ýä­ris­mi? Yma­ra­tyň düý­bü­ne se­ment däl-de, sa­man dü­şe­seň, ýo­kar­sy­na ker­piç ör­mek kyn bo­lar.
Zäh­met bi­len yh­las bol­ma­sa, ze­hin bi­len uky­byň peý­da­sy ýok­dur. Zäh­met we ir­gin­siz ylym öw­ren­mek bi­len örän uzak­la­ra gi­dip bol­ýan­dyr. Iň zäh­met­sö­ýer we iň yh­las­ly adam ýe­ňiş ga­zan­ýan­dyr.
Zäh­met hem aň­ly-dü­şün­je­li gu­ral­ma­sa, ol har­sy­dün­ýä­li­ge el­ter. Şeý­le zäh­me­tiň ne­ti­je­si ýa­ra­maz bo­lar. Zäh­met di­ňe oňyn ne­ti­jä – haýyrly zatlara hyz­mat et­me­li­dir. Ata-ba­ba­la­ry­my­zyň zäh­met ter­bi­ýe­sin­de şo­lar bi­len bag­ly dü­şün­je­ler hem ke­ma­la ge­ti­ri­len­dir. Şo­lar esa­syn­da ýaş ne­sil­ler­de zäh­me­te söý­gi­ni dö­ret­mek jem­gy­ýe­ti­mi­ziň mö­hüm we­zi­pe­si­dir. Ata-ba­ba­la­ry­myz: «Zäh­met so­ňy – reh­net» di­ýip­dir.
Zäh­met en­di­gi­ni ele al­ma­dyk adam edil el­siz-aýak­syz ýa­ly­dyr, ýö­ne­keý ýag­daý­lar­da hem ba­şy­ny ça­rap bil­män du­ran­dyr. Zan­dyn­da zäh­met ter­bi­ýe­si bo­lan adam bol­sa hök­man bir ugur ta­par. Zäh­met ugur­ta­py­jy­ly­gy hem ter­bi­ýe­le­ýär. Ata-ba­ba­la­ry­my­zyň ga­dym­dan gel­ýän ýö­rel­ge­le­ri zäh­me­te söý­gi­niň ne­ti­je­sin­de ke­ma­la ge­len iň naý­ba­şy nus­ga­lar­dyr. Çün­ki zäh­me­te söý­gi we zäh­me­te en­dik aý­ry-aý­ry dü­şün­je­ler bol­sa-da, bi­ri-bi­ri bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ýalta adam­da zäh­me­te ga­dyr goý­mak dü­şün­je­si hem bol­ma­ýar. Şo­nuň ýa­ly ada­myň özü­ni kä­mil­leş­dir­me­gi kyn bol­ýar. Ýaş­la­ra zäh­me­te ga­dyr goý­ma­gy, zäh­me­tiň mi­we­si­niň ni­re­den gel­ýän­di­gi­ne dü­şün­me­gi hem öw­re­dil­me­li­dir. Se­bä­bi ada­my ta­na­ma­gyň esa­sy öl­çe­gi onuň adamkärçiligi we zäh­met­sö­ýer­li­gi ha­sap edil­ýär.
Ga­raş­syz Wa­ta­ny­myz­da top­ra­ga ör­kü­ni bag­lan, top­ra­ga yh­las et­me­giň ga­dy­my däp­le­ri­ne yg­rar­ly daý­han­la­ryň dur­mu­şy päk zäh­me­tiň hö­zir­li­li­gi­niň aý­dyň my­sa­ly­dyr. Ýur­du­myz­da ola­ryň zäh­me­ti­ne uly sar­pa go­ýul­ýar. Zäh­me­te yh­las­ly adam zäh­me­tiň mi­we­si­ne ga­dyr goý­ma­gy hem bil­ýär. Zäh­met çek­mek en­dik­le­ri uzak wag­tyň do­wa­myn­da kä­mil­leş­di­ri­lip, us­sat­ly­ga ýol aç­ýar. Şun­da ada­myň gaý­ta­la­mak, üns­li bol­mak, ka­na­gat et­mek en­dik­le­ri ke­ma­la ge­ti­ril­me­li­dir.
Zäh­met adam­da peý­da­ly en­dik­le­riň ke­ma­la gel­me­gi üçin der­wa­ýys­dyr. Alyn de­ri­ňi sa­çyp çe­ki­len zäh­me­tiň hö­zi­ri­ni hiç zat bi­len de­ňäp bol­maz. Zäh­met­sö­ýer­lik ada­myň hä­si­ýe­ti­ni hem ter­bi­ýe­le­ýär. Se­bä­bi zäh­me­tiň ada­myň özü­ne erk et­me­gi­ni ter­bi­ýe­le­ýän­li­gin­de­dir. Zäh­met çek­mä­ge en­dik edip, mu­nuň peý­da­sy­na dü­şü­nen adam hä­si­ýe­ti­ne hem erk edip bil­ýär.
Zäh­met­de gö­zel­lik bar. Ada­myň zäh­me­tiň gym­ma­ty­na dü­şün­me­gi, zäh­me­tiň gad­yry­ny bil­me­gi onuň mer­te­be­si­ni beý­geld­ýär. Çün­ki zäh­met da­rag­ty ada­myň özün­de bo­lup, ol ada­myň te­bi­gy uky­by­nyň en­dik bi­len öz­leş­di­ril­me­gi­niň ne­ti­je­si­dir.
Zäh­met – yh­la­syň mi­we­si. Zäh­me­te en­dik eden ada­myň ýü­zi nur­ly bol­ýar. Ata-ba­ba­la­ry­myz «Bu gün­ki işi­ňi er­tä goý­ma» di­ýen ýö­rel­gä eýeripdir. Çün­ki zäh­me­tiň mi­we­si edil ba­har­da te­bi­ga­tyň eçil­ýän baý­ly­gy ýa­ly, gö­zü­ňi do­kun­dyr­ýan baý­lyk­dyr. Alyn de­riň si­ňen, öz eliň de­gen ha­lal zäh­me­tiň ta­ga­my, tä­si­ri üýt­ge­şik bol­ýar. In­di­ki ädim­le­riň bat­ly bol­ma­gy üçi­nem ha­lal zäh­me­tiň uly äh­mi­ýe­ti bar.
Yn­san öz yk­ba­ly­ny zäh­met bi­len be­zän ha­la­tyn­da, onuň öwüş­gi­ni, nu­ry ar­typ baş­la­ýar. Göw­nü­ne giň­lik, ru­hu­be­lent­lik, mak­sa­da ok­gun­ly do­wam et­mek­lik ýa­ly hä­si­ýet­ler hem­ra bol­ýar. On­so­ňam, her za­dyň özü­ne mah­sus zy­na­ty bar­dyr. Guş­da ga­nat, at­da aýak, ba­lyk­da ýüz­güç… adam­da bol­sa gel­şik­li ýa­ra­dy­lan on iki sy­na­dan da­şa­ry aras­sa ah­lak, ynam, zäh­met şol gö­zel­lik­le­riň üs­tü­ni ýe­ti­rip dur­ýar. Bi­le­gi­ňe güýç be­rip, ýü­zü­ňe nur çaý­ýa­nam, süň­ňü­ňi tap­lap, sag­lyk pa­ýy­ny bol ber­ýä­nem, aly­sy ýa­kyn edip, ýo­lu­ňa ýag­ty saç­ýa­nam zäh­met­dir. Çün­ki, bi­ziň ze­hi­ni­mi­zi aç­ýan zat yh­las­ly zäh­met­dir. Zäh­met bi­zi üs­tün­lik­le­re ýe­tir­ýän go­şa ga­na­ty­myz­dyr.

Bag­ty­ýar GUR­BAN­BER­DI­ÝEW,
Türkmenistanyň Içeri işler ministrliginiň institutynyň talyby.