Nakyllara öwrülen şygyrlar

Nusgawy edebiýatymyzyň meşhur wekilleriniň içinde XVIII asyrda ýaşap geçen türkmen pelsepeçisi, akyldary Magtymguly Pyragy özüniň şygyrlary bilen halkyň arasynda uly şöhrat we meşhurlyk gazanan şahyrlaryň biridir. Beýik akyldar diňe kitaplara däl, eýsem, köňüllere dolan şahyrdyr. Magtymgulynyň sözleri her bir adam üçin gymmatly, çünki onuň setirlerinde milli ýörelgelerimiz, ruhubelentlik ýoly wasp edilýär. Sebäbi şahyryň her bir sözi ýüreklerde orun alýar.

Ady äle­me do­lan be­ýik söz us­sa­dy­my­zyň dö­re­di­ji­li­gin­de, onuň gy­zyl­dan gym­mat­ly baý ede­bi mi­ra­syn­da ter­bi­ýe­çi­lik me­se­le­si, ýag­ny öwüt-ün­dew­le­riň şöh­le­len­di­ri­liş ýag­da­ýy­ny yzar­la­mak, ola­ry yl­my der­ňe­we çek­mek, jem­gy­ýet­çi­li­ge ýe­tir­mek me­se­le­si uly äh­mi­ýe­te eýe­dir.

Mä­lim bol­şy ýa­ly, da­na şa­hy­ryň dö­re­di­ji­lik örü­si örän giň bo­lup­dyr. Onuň um­man paý­ha­sy­nyň baý ede­bi mi­ra­sy­nyň ag­ram­ly bö­le­gi­ni yn­san­per­wer­lik, dur­mu­şy me­se­le­ler, ah­la­ky we ter­bi­ýe­çi­lik öwüt-ün­dew­ler tut­ýar. Be­ýik akyl­dar hal­ka öwüt-ne­si­hat ber­me­gi özü­niň mu­kad­des bor­jy ha­sap­lap­dyr. Şa­hy­ryň pa­ra­sat­ly hem da­na söz­le­ri na­kyl­la­ra, ata­lar sö­zü­ne öw­rü­lip, il ara­syn­da he­ni­ze – bu gü­ne çen­li dil­den düş­män gel­ýär.

Akyl­dar şa­hy­ryň «Ýag­şy gy­lyk duş­ma­ny­ňy dost eý­lär», «Adam og­ly bäş gün du­za myh­man­dyr», «Ömür sa­ly ar­tar al­kyş ala­nyň», «Ok urar bol­saň, ok ur neb­siň gö­zü­ne», «Kem­lik eý­le, ke­mal bar / Men­lik et­me, zo­wal bar» ýa­ly pä­him­le­ri bu gün­ki gün hem hal­kyň kal­byn­da ýa­şa­ýar. Şa­hy­ryň şy­gyr­la­ry­nyň çe­per we tä­sir­li bol­ma­gy türk­men di­li­niň iç­ki baý­lyk­la­ry­ny, onuň söz­lük go­ru­ny us­sat­lyk bi­len ýer­lik­li ulan­ma­gyn­da­dyr.

Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy özü­niň dün­ýe­wi ga­ra­ýyş­la­ryn­da tu­ruw­baş­dan hal­ka, il-gü­ne go­laý du­rup­dyr. Şa­hyr özü­niň goş­gu­la­ryn­da il­ki bi­len halk bäh­bit­le­rin­den ugur alyp­dyr, hal­kyň ala­da­sy bi­len ýa­şap­dyr. Akyl­dar şa­hyr dur­mu­şyň ma­ny­sy­nyň iliň-gü­nüň der­di­ne ýa­ra­mak­dy­gy­ny ün­de­ýär, ýag­şy iş­le­re ýa­ran bol­ma­gy nyg­ta­ýar.

Bug­daý ýa­ly sün­nä­li se­tir­le­ri bi­len ýü­rek­le­riň tö­rün­den orun alan Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy türk­men hal­ky­nyň ber­ka­rar döw­let­li bol­ma­gy­ny tüýs ýü­re­gin­den ar­zuw­lap:

– Gur­du­gym, as­lyn­da, bil­gil, bu ze­mi­niň my­hy­dyr,

Erer ol er­kan my­dam, bu­dur ki türk­men bina­sy.

di­ýen se­tir­le­ri dö­re­dip­dir.

Hy­ýa­lyn­da Ze­mi­niň my­hy ýa­ly sars­maz türk­men bi­na­sy­ny gu­ran akyl­dar şa­hy­ry­myz il-hal­kyň der­di bi­len ýa­şa­ýan şah­sy­ýet bo­lan­soň, ber­ka­rar döw­let­li bol­mak ar­zu­wy onuň he­mi­şe­lik hem­ra­sy bo­lup­dyr. Şa­hyr, il için­de aý­dy­ly­şy ýa­ly, «öz-özi bi­len söh­bet gu­rup­dyr». Okan eser­le­rin­den, alan ter­bi­ýe­sin­den, gö­zü­niň gö­rüp, aky­ly­nyň kes­di­gin­den Wa­tan gym­ma­ty­ny kes­git­läp­dir.

Akyl­dar şa­hy­ryň ata Wa­ta­ny söý­mek, adam mer­te­be­si­ni be­len­de gö­ter­mek, uly­ny sy­la­mak, ki­çä hor­mat goý­mak ýa­ly öwüt-ün­dew­le­ri hä­zir­ki bag­ty­ýar­lyk döw­rü­miz­de ýaş ne­sil­le­ri­mi­ziň kal­byn­da he­mi­şe­lik orun al­ýar. Akyl­dar şa­hyr adam­la­ryň he­mi­şe ýag­şy­lyk et­mek­le­ri­ni, ejiz­le­re hos­sar çyk­mak­la­ry­ny, il-gü­nüň al­ky­şy­ny al­mak­la­ry­ny is­läp­dir. Şa­hy­ryň ah­lak, päk söý­gi, mert­lik, wa­tan­çy­lyk ýa­ly me­se­le­le­re ba­gyş­la­nan şy­gyr­la­ry ýaş nes­li mil­li ruh­da ter­bi­ýe­le­mek­de uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Çün­ki Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň ede­bi dö­re­di­ji­li­gi bi­ziň üçin edep-ter­bi­ýe mek­de­bi­dir.

Her bir sö­zi dür­den gym­mat­ly şa­hy­ryň ede­bi mi­ra­sy­ny, onuň öwüt-ün­dew, edep-ter­bi­ýe bi­len bag­ly ga­ra­ýyş­la­ry­ny, pi­kir­le­ri­ni, öwüt­le­ri­ni öw­ren­mek, ony amal et­mek hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar­lyk döw­rü­niň ne­sil­le­ri­niň mu­kad­des bor­ju­dyr.

Mäh­ri Ba­ba­ýe­wa,

Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň kliniki farmakologiýa okuwly gospital terapiýa kafedrasynyň assistenti.