1ABŞ – 511,1 mlrd $: Bu ugur­da bi­rin­ji­li­gi ABŞ eýe­le­ýär. Yl­ma sarp edil­ýän se­riş­dä­niň ýur­duň je­mi içer­ki önü­mi­ne bo­lan gat­na­şy­gy bo­ýun­ça de­ňeş­di­ri­len­de, ABŞ 11-nji or­ny eýe­le­ýär. Bir der­ňew ge­çi­ri­ji üçin sarp edil­ýän muk­dar 359,9 müň dol­la­ra deň­dir. 2016-njy ýyl bo­ýun­ça ýurt­da 1 mil­li­on 380 müň der­ňew ge­çi­ri­ji ha­sa­ba alyn­dy.
2Hy­taý – 451,2 mlrd $: Yl­ma sarp edil­ýän se­riş­dä­niň ýur­duň je­mi içer­ki önü­mi­ne bo­lan gat­na­şy­gy bo­ýun­ça de­ňeş­di­ri­len­de, Hy­taý 15-nji or­ny eýe­le­ýär. Ol 2,12 gö­te­ri­me deň­dir, ýö­ne umu­my muk­dar bo­ýun­ça ikin­ji orun­da dur­ýar. Bu ýurt­da bir bar­lag ge­çi­ri­jä sarp edil­ýän muk­dar 266,6 müň dol­lar. 2016-njy ýyl bo­ýun­ça ýurt­da 1 mil­li­on 692 müň der­ňew ge­çi­ri­ji ha­sa­ba alyn­dy.
3Ýa­po­ni­ýa – 168,6 mlrd $: 2016-njy ýyl bo­ýun­ça ýurt­da bar­lag ge­çi­ri­ji­niň sa­ny 665 mü­ňe deň bol­dy. Ýa­po­ni­ýa yl­my pi­kir­le­ri öňe sür­mek bo­ýun­ça dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy ýurt­la­ry­nyň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Ýurt ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa, ma­şyn­gur­lu­şyk, ener­gi­ýa tyg­şyt­ly­ly­gy, ro­bot teh­ni­ka­sy, luk­man­çy­lyk we kos­mos gi­ňiş­li­gi­ni öw­ren­mek ba­bat­da öň­dä­ki orun­lar­da dur­ýar.
4Ger­ma­ni­ýa – 118,5 mlrd $: Ne­mes der­ňew jem­gy­ýe­ti, Maks Plank adyn­da­ky jem­gy­ýet (21 ins­ti­tut), Fraun­go­fer adyn­da­ky jem­gy­ýet (19 ins­ti­tut) we beý­le­ki­ler ýur­duň esa­sy yl­my jem­gy­ýet­çi­lik mer­kez­le­ri­dir. Olar dür­li fe­de­ral we ýer­li do­lan­dy­ryş eda­ra­la­ryn­dan ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ni al­ýar­lar. Ýö­ne beý­le­ki gün­ba­tar ýurt­la­ry ýa­ly, Ger­ma­ni­ýa­da-da yl­my bar­lag­la­ryň esa­sy ma­li­ýe çeş­me­si hu­su­sy pu­dak­lar bo­lup dur­ýar.
5Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy – 79,4 mlrd $: Yl­ma sarp edil­ýän se­riş­dä­niň ýur­duň je­mi içer­ki önü­mi­ne bo­lan gat­na­şy­gy bo­ýun­ça de­ňeş­di­ri­len­de, Ko­re­ýa 2-nji or­ny eýe­le­ýär. Ol 4,24 gö­te­ri­me deň­dir. Elekt­ro­ni­ka ul­ga­myn­da ko­reý yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň öň­de­ba­ry­jy­sy “Sam­sung” kom­pa­ni­ýa­sy­dyr. Ol äh­lu­mu­my mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­sy­nyň öň­de­ba­ry­jy­sy­dyr. Bu Ko­re­ýa­nyň üs­tün­li­gi­niň bel­li bir bö­le­gi­dir. Mun­dan baş­ga-da, dün­ýä­de ulag önüm­çi­li­gin­de 5-nji orun­da dur­ýan “Hy­un­dai-Kia”, dün­ýä­de gir­de­ji­si bo­ýun­ça ikin­ji orun­da dur­ýan po­lat guý­ýan POSCO, dün­ýä ba­za­ryn­da köp muk­dar­da ha­ryt sat­ýan LG ýa­ly köp san­ly kom­pa­ni­ýa­lar Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy­nyň yl­my ga­za­nan­la­ry­nyň üs­tü­ni ýe­tir­ýär.
6Fran­si­ýa – 62,2 mlrd $: Fran­si­ýa­nyň yl­my sy­ýa­sa­ty Mil­li bi­lim, ýo­ka­ry bi­lim we bar­lag­lar mi­nistr­li­gi ta­ra­pyn­dan al­nyp ba­ryl­ýar. Ol mil­li bar­lag hem-de in­no­wa­si­on sy­ýa­sa­ty iş­läp düz­ýär. Mil­li bar­lag agent­li­gi ylym­da mil­li ýö­rel­ge­le­ri ýaý­rad­ýan eda­ra bo­lup hyz­mat ed­ýär. Agent­lik Fran­si­ýa­nyň yl­my bar­lag­la­ry ma­li­ýe­leş­dir­ýän esa­sy gu­ra­ma­la­ry­nyň bi­ri­dir.
7Hin­dis­tan – 50,1 mlrd $: Hä­zir­ki wagt­da Hin­dis­tan atom ener­ge­ti­ka­sy­ny ös­dür­mek­de öň­dä­ki orun­la­ry eýe­le­ýär. Tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň ösü­şi­ne gö­zeg­çi­lik ed­ýän ýö­ri­te mer­kez bar. Ýurt­da 504 ýo­ka­ry okuw mek­de­bi bo­lup, onuň 185-si teh­ni­ki ugur­lar bo­ýun­ça in­že­ner­le­ri ýe­tiş­dir­ýär.
8Be­ýik Bri­ta­ni­ýa – 47,2 mlrd $: XIX asyr­da Be­ýik Bri­ta­ni­ýa ylym­da dün­ýä­de bi­rin­ji or­ny eýe­le­ýär­di. XX asyr­da bu ugur­da ABŞ öňe saý­lan­dy. Şeý­le hem Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­da ozal­ky ýa­ly, köp san­ly mö­hüm yl­my bar­lag mer­kez­le­ri sak­la­nyp ga­lyn­ýar. Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­da esa­san hem, te­bi­gy we teh­ni­ki yl­ma uly äh­mi­ýet be­ril­ýär. 70-den gow­rak iň­lis aly­my No­bel baý­ra­gy­na eýe bol­dy, Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­da köp san­ly yl­my açyş­lar we oý­lap ta­pyş­lar ama­la aşy­ryl­dy: pa­ro­woz, hä­zir­ki za­man we­lo­si­pe­di, elekt­ro­mag­nit, kü­rek­leý­ji per­li çarh, ste­re­oz­wuk, fo­tog­ra­fi­ýa, an­ti­bio­tik­ler we beý­le­ki­ler.
9Bra­zi­li­ýa – 41,1 mlrd $: Soň­ky 10 ýyl­lyk­da Bra­zi­li­ýa hal­ka­ra are­na­da ylym­da uly üs­tün­lik­le­ri ga­zan­dy. Ýurt­da ylym we teh­no­lo­gi­ýa Bra­zi­li­ýa­nyň Ylym we teh­no­lo­gi­ýa mi­nistr­li­gi ta­ra­pyn­dan gö­zeg­çi­lik edil­ýär. Mi­nistr­lik gö­nü­den-gö­ni Mil­li kos­mos bar­lag­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň, Mil­li Ama­zon to­kaý­lyk­la­ry bo­ýun­ça bar­lag ins­ti­tu­ty­nyň, Mil­li teh­no­lo­gi­ýa ins­ti­tu­ty­nyň işi­ni hem ug­ruk­dyr­ýar.
10Rus­si­ýa – 39,9 mlrd $: Rus­si­ýa yl­my bar­lag­lar we oý­lap ta­pyş­la­ra sarp ed­ýän se­riş­de­le­ri­niň möç­be­ri bo­ýun­ça 10-njy orun­da dur­ýar. Yl­ma sarp edil­ýän se­riş­dä­niň ýur­duň je­mi içer­ki önü­mi­ne bo­lan gat­na­şy­gy bo­ýun­ça de­ňeş­di­ri­len­de, Rus­si­ýa 34-nji or­ny eýe­le­ýär. Ol 1,1 gö­te­ri­me deň­dir. Ýurt­da bir bar­lag ge­çi­ri­jä sarp edil­ýän möç­ber bir ýyl­da 93 müň dol­la­ra deň­dir. 2016-njy ýylda yl­my bar­lag­çy­la­ryň sa­ny 428,9 mü­ňe deň­eçer bol­dy.

Röwşen MUHAMMEDOW,
S. A. Ny­ýa­zow adyn­da­ky
TO­HU-nyň mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА