Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gat­naş­ma­gyn­da Bal­kan we­la­ýa­ty­nyň Gy­ýan­ly şä­her­çe­sin­de se­bit­de iri po­li­mer za­wo­dy­nyň – po­lie­ti­len we po­lip­ro­pi­len önüm­çi­li­gi bo­ýun­ça iri gaz­hi­mi­ýa top­lu­my da­ba­ra­ly ýag­daý­da açylyp, ulan­ma­ga be­ril­di. Bu şat­lykly wa­ka “Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny 2030-njy ýy­la çen­li ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­sy­ny” üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­me­giň ýo­lun­da ýe­ne bir mö­hüm ädim bol­dy.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz se­bi­tiň iri gaz­hi­mi­ýa des­ga­sy­nyň toý ba­gy­ny ke­sip, Gü­nor­ta Ko­re­ýa­nyň “LG In­ter­na­tio­nal Cor­po­ra­ti­on” hem-de “Hy­un­dai En­gi­nee­ring Co., Ltd” kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň hem-de Ýa­po­ni­ýa­nyň “TOYO En­gi­nee­ring Cor­po­ra­ti­on” kom­pa­ni­ýa­sy­nyň Türk­me­nis­tan­da ama­la aşy­ran uly möç­ber­li za­wo­dy­ny ulan­ma­ga ber­di.
Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz da­ba­ra gat­na­şy­jy­la­ryň we myh­man­la­ryň ýyg­na­nan bi­na­sy­na ba­ryp, ýyg­na­nan­la­ryň öňün­de çy­kyş et­di. Ýur­du­myz ýe­ras­ty baý­lyk­la­ry­my­zy, şol san­da te­bi­gy ga­zy­my­zy di­ňe dün­ýä ba­zar­la­ry­na iber­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem, ola­ry gaý­ta­dan iş­le­mä­ge hem uly üns ber­ýär. Te­bi­gy baý­lyk­la­ry­myz­dan ze­rur we bäs­le­şi­ge ukyp­ly bo­lan, ýo­ka­ry hil­li önüm­le­ri ön­dür­mek bo­ýun­ça ne­ti­je­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Gy­ýan­ly şä­her­çe­sin­de gur­lup, ulan­ma­ga ber­len po­lie­ti­len we po­lip­ro­pi­len ön­dür­ýän gaz­hi­mi­ýa top­lu­my hem bu aý­dy­lan­la­ra ýe­ne-de bir aý­dyň my­sal­dyr, onuň düý­bi 2014-nji ýy­lyň 22-nji ap­re­lin­de tu­tul­dy.
Ba­ha­sy 3 mil­liard 400 mil­li­on ame­ri­kan dol­la­ryn­dan hem köp bo­lan bu iri ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy “Türk­men­gaz” döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan ko­reý we ýa­pon kom­pa­ni­ýa­la­ry bi­len bi­le­lik­de ama­la aşy­ryl­dy. Tä­ze top­lu­myň önüm­çi­lik kuw­wa­ty ýyl­da 5 mil­liard kub metr te­bi­gy ga­zy gaý­ta­dan iş­le­mä­ge müm­kin­çi­lik be­rer.
Iň kä­mil teh­no­lo­gi­ýa­lar or­naş­dy­ry­lan bu kär­ha­na­da her ýyl 386 müň ton­na ýo­ka­ry hil­li po­lie­ti­len, 81 müň ton­na hem po­lipro­pi­len ön­dü­ri­ler. Şu önüm­le­ri ön­dür­mek üçin te­bi­gy ga­zyň dü­zü­min­den al­nan ze­rur bo­lan etan, pro­pan ýa­ly mad­da­lar­dan baş­ga ga­lan aras­sa 4,5 mil­liard kub met­ri ýan­gyç hök­mün­de gaz ge­çi­ri­ji ul­gam­la­ra ak­dy­ry­lar.
Bir müň­den hem gow­rak adam iş­le­jek tä­ze kär­ha­na üçin hü­när­men­ler da­şa­ry ýurt­lar­da we özü­miz­de taý­ýar­lan­dy. Ola­ryň ne­ti­je­li zäh­met çek­me­gi, ta­la­ba­la­ýyk dynç al­ma­gy üçin hem za­wod­da äh­li ze­rur şert­ler dö­re­dil­di. Bu ýer­de na­har­ha­na, sport bi­len meş­gul­lan­mak üçin ýö­ri­te zal we meý­dan­ça­lar bar.
Ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň 2030-njy ýy­la çen­li dö­wür üçin Mak­sat­na­ma­syn­da göz öňün­de tu­tu­lan bu tä­ze des­ga Ga­raş­syz, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap ýur­du­my­zyň se­na­gat taý­dan ösen döw­le­te, taý­ýar önüm­le­ri ön­dür­ýän ýur­da öw­rül­ýän­di­gi­niň ýe­ne-de bir aý­dyň my­sa­ly­dyr. Ber­ka­rar Wa­ta­ny­my­zyň te­bi­gy baý­lyk­la­ry­ny mäh­ri­ban hal­ky­my­zyň bäh­bi­di­ne ulan­mak ba­bat­da alyp bar­ýan giň ge­rim­li iş­le­ri­mi­ziň su­but­na­ma­sy­dyr di­ýip, mil­li Li­de­ri­miz bel­le­di.

DÖW­RE­BAP DES­GA
ÝO­KA­RY SY­LAG­LAR
Açy­lyş da­ba­ra­syn­da dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy ýurt­la­ryn­da ön­dü­ri­len ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki teh­no­lo­gi­ýa­lar bi­len en­jam­laş­dy­ry­lan Gy­ýan­ly­da­ky po­li­mer za­wo­dy­nyň gur­lu­şy­gy­na ýo­ka­ry ba­ha be­ril­di. Ger­ma­ni­ýa­nyň Ýu­li­us Kun adyn­da­ky ins­ti­tu­ty ta­ra­pyn­dan po­li­mer za­wo­dy ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly in­no­wa­si­on kär­ha­na diý­lip yk­rar edil­di.

Türkmen karbamidi dünýä bazarynda

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýol­baş­çy­ly­gyn­da ýur­du­myz­da halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li ugur­la­ry bi­len bir ha­tar­da hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň döw­re­bap de­re­je­de ös­dü­ril­me­gi­ne we pu­da­gyň önüm­çi­lik kär­ha­na­la­ry­nyň önüm­le­ri­niň da­şa­ry ýurt ba­za­ry­na ibe­ril­me­gi­ne uly äh­mi­ýet be­ril­ýär. Şo­nuň ne­ti­je­sin­de, pu­da­gyň önüm­çi­lik kuw­wa­ty­ny has-da ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len tä­ze za­wod­lar we önüm­çi­lik kär­ha­na­la­ry gu­rul­ýar. Şo­la­ryň ha­ta­ryn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gat­naş­ma­gyn­da bir aý mun­dan ozal açy­lan “Ga­ra­bo­gaz­kar­ba­mid” za­wo­dy­ny gör­kez­mek bo­lar.
Ýa­po­ni­ýa­nyň “Mit­su­bis­hi Cor­po­ra­ti­on” hem-de Tür­ki­ýä­niň “Gap In­şa­at” kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň bi­le­lik­de gu­ran bu za­wo­dy­nyň önüm­çi­lik kuw­wa­ty 1 mil­li­on 155 müň ton­na azot dö­kü­ni­ne ba­ra­bar­dyr. Ol oba ho­ja­lyk pu­da­gyn­da giň­den ula­nyl­ýan we dün­ýä ba­za­ryn­da uly is­leg bil­di­ril­ýän önüm­le­riň bi­ri­dir.
Bu za­wod­da ön­dü­ri­len il­kin­ji önüm­ler ýük ulag­la­ry­na ýük­le­nip, Türk­men­ba­şy şä­he­rin­dä­ki hal­ka­ra de­ňiz men­zi­li ar­ka­ly gä­mi­le­re ýük­le­nip, da­şa­ry ýurt­ly aly­jy­la­ra ibe­ri­lip baş­lan­dy.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ha­za­ryň ke­na­ryn­da­ky Gy­ýan­ly şä­her­çe­sin­de ulan­ma­ga ber­len po­li­mer za­wo­dy­nyň açy­lyş da­ba­ra­syn­da uly mo­ni­tor­da “Ga­ra­bo­gaz­kar­ba­mid” za­wo­dyn­da eks­port üçin ug­ra­dyl­ýan dö­kün­le­riň ýük­le­nil­ýän pur­sat­la­ry­na syn edip, dö­kün önüm­le­ri­niň dün­ýä ba­za­ry­na ug­ra­dyl­ma­gy­na ak pa­ta ber­di.
Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­tin­de de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk bu se­na­gat kär­ha­na­sy Türk­me­nis­ta­ny dün­ýä ba­zar­la­ry­na mi­ne­ral dö­kün­le­riň köp muk­da­ry­ny ug­rad­ýan öň­de­ba­ry­jy döw­let­le­riň ha­ta­ry­na goş­dy.

Sag­dyn daş­ky gur­şaw gaz­na­sy (“Environ­men­tal health trust” (ABŞ) Gy­ýan­ly­da­ky gaz­hi­mi­ýa top­lu­my­ny Ha­zar deň­zi­niň aja­ýyp te­bi­ga­ty­ny go­ra­mak hem-de se­bi­tiň ýa­şaý­jy­la­ry üçin amat­ly eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­ny üp­jün et­mek nuk­daý­na­za­ryn­dan nus­ga alar­lyk hök­mün­de ka­bul edip, daş­ky gur­şaw üçin howp­suz­ly­gy­ny tas­syk­la­ýan gü­wä­na­ma bi­len sy­lag­la­dy. Şweý­sa­ri­ýa­nyň Pa­ul Şer­rer yl­my-bar­lag ins­ti­tu­ty bol­sa, se­bit bo­ýun­ça äh­mi­ýet­li des­ga­ny “Dur­nuk­ly­lyk we ne­ti­je­li­lik” di­ýen gü­wä­na­ma bi­len ta­pa­wut­lan­dyr­dy. Da­ba­ra­da ýo­kar­da ag­za­lan hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­lik eda­ra­la­ry­nyň we­kil­le­ri des­ga­nyň ýol­baş­çy­sy­na de­giş­li gü­wä­na­ma­la­ry we ny­şan­la­ry gow­şur­dy.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Türk­me­nis­ta­nyň ýo­ka­ry hil­li önüm­çi­li­gi üp­jün et­mek­de üs­tün­lik ga­zan­ma­gy, in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ulan­ma­gy my­na­sy­bet­li gü­wä­na­ma­la­ryň we sy­lag­la­ryň gow­şu­ry­lan­dy­gy üçin tüýs ýü­rek­den min­net­dar­lyk bil­di­rip, ola­ry ýur­du­my­zyň ýo­ka­ry hal­ka­ra üs­tün­lik­le­ri­niň ny­şa­ny hök­mün­de ka­bul ed­ýän­di­gi­ni bel­le­di.

GY­ÝAN­LY­DA­KY
PO­LI­MER ZA­WO­DY
Ba­ha­sy 3 mil­liard 400 mil­li­on ame­ri­kan dol­la­ry­na deň bo­lan bu tas­la­ma “Türk­men­gaz” döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan da­şa­ry ýurt­ly hyz­mat­daş­lar – “LG In­ter­na­tio­nal Corp”, “Hýun­dai En­gi­nee­ring” (Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy), şeý­le hem “TOYO En­gi­nee­ring Cor­po­ra­ti­on” (Ýa­po­ni­ýa) kom­pa­ni­ýa­la­ry bi­len bi­le­lik­de ama­la aşy­ryl­dy.
Za­wod Ýa­po­ni­ýa­dan, Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­syn­dan, ABŞ-dan, Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­dan, Bel­gi­ýa­dan, Ger­ma­ni­ýa­dan, Da­ni­ýa­dan we Ýew­ro­pa­nyň beý­le­ki ýurt­la­ryn­dan sa­tyn al­nan döw­re­bap en­jam­lar bi­len üp­jün edil­di.
Onuň dü­zü­min­de 4 sa­ny esa­sy teh­no­lo­gik des­ga­lar: ga­zy bö­lü­ji, eta­ny gaý­ta­dan iş­le­ýän, po­lie­ti­len we po­lip­ro­pi­len ön­dür­ýän bö­lüm­ler bar. Äh­li teh­no­lo­gik iş­ler aw­to­mat­laş­dy­ry­lyp, mer­kez­leş­di­ri­len gör­nüş­de do­lan­dy­ryl­ýar.
Etan des­ga­sy bir ýyl­da ug­le­wo­do­rod çig ma­ly­nyň 685 müň ton­na­sy­ny gaý­ta­dan iş­le­mä­ge ni­ýet­le­nen­dir.
Za­wod­da Türk­me­nis­tan üçin tä­ze önü­miň – ýo­ka­ry dy­kyz­lyk­da­ky po­lie­ti­le­niň önüm­çi­li­gi öz­leş­di­ril­di. Ol pes ba­syş­da eti­le­niň po­li­mer­leş­di­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de alyn­ýar. Şun­da In­novenetmS, teh­no­lo­gi­ýa­sy ula­nyl­ýar. Ol dün­ýä­de giň­den ýaý­ran ne­bit we gaz­hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň üç­lü­gi­ne gir­ýär. Li­sen­zi­ýa “INEOS Techno­lo­gi­es” (Be­ýik Bri­ta­ni­ýa) – iri hal­ka­ra kor­po­ra­si­ýa­sy ta­ra­pyn­dan be­ril­di, onuň dü­zü­mi­ne “BP”, “ICI” ве “BASF” ýa­ly ägirt­ler­den sa­tyn al­nan hi­mi­ýa kär­ha­na­la­ry gir­ýär. Umu­man, bu Mer­ke­zi Azi­ýa­da “INEOS Techno­lo­gi­es” kor­po­ra­si­ýa­syn­dan sa­tyn al­nan il­kin­ji In­novenetmS li­sen­zi­ýa­sy bo­lup dur­ýar.
Gy­ýan­ly­da­ky gaz­hi­mi­ýa top­lu­my­ny gur­ma­gyň tas­la­ma­sy 2014-nji ýyl­da eks­port-karz agent­lik­le­ri ta­ra­pyn­dan ma­li­ýe­leş­di­ri­len Ýew­ro­pa­nyň we Ýew­ra­zi­ýa­nyň iň go­wy tas­la­ma­la­ry­nyň onu­syn­dan bi­ri hök­mün­de “TXF” (Be­ýik Bri­ta­ni­ýa) gu­ra­ma­sy­nyň ýö­ri­te sy­la­gy­na eýe bol­ma­gy mu­nuň aý­dyň su­but­na­ma­sy bo­lup dur­ýar.
Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let da­şa­ry yk­dy­sa­dy iş ban­ky­nyň Ýa­po­ni­ýa­nyň Hal­ka­ra hyz­mat­daş­lyk ban­ky, Ko­re­ýa­nyň eks­port-im­port ban­ky hem-de Ýa­po­ni­ýa­nyň, Ger­ma­ni­ýa­nyň, Fran­si­ýa­nyň, Ko­re­ýa­nyň, Hy­ta­ýyň, Ita­li­ýa­nyň, Awst­ri­ýa­nyň we Şweý­sa­ri­ýa­nyň şu tas­la­ma­ny ma­li­ýe­leş­dir­mek bo­ýun­ça ma­li­ýe eda­ra­la­ry­nyň bi­le­le­şi­gi bi­len gol çe­ken karz yla­la­şyk­la­ry­nyň umu­my ba­ha­sy ABŞ-nyň 2,5 mil­liard dol­la­ryn­dan hem geç­ýär.
Kül­ke­le­nen po­lip­ro­pi­le­ne dün­ýä ba­zar­la­ryn­da uly is­leg bil­di­ril­ýär, bu is­leg soň­ky on ýy­lyň do­wa­myn­da yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­ýar, bu bol­sa bir­nä­çe se­bäp­ler bi­len bag­ly­dyr. Bu po­li­mer örän ýe­ňil gaý­ta­dan iş­le­nil­ýär, öz­bo­luş­ly hä­si­ýet­le­re – ýe­ňil­lik, mä­käm­lik, ýo­ka­ry tem­pe­ra­tu­ra­la­ra dur­nuk­ly­lyk ýa­ly hä­si­ýet­le­re eýe bo­lup, in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­lar ne­ti­je­sin­de, ony ulan­ma­gyň tä­ze ugur­la­ry peý­da bol­ýar.
Hä­zir po­lip­ro­pi­len­den önüm­le­riň dür­li gör­nüş­le­ri – gap­la­ýyş ör­tü­gin­den we plas­tik gap­la­ryn­dan baş­lap, dur­muş­da ula­nyl­ýan teh­ni­ka­la­ryň we aw­tou­lag­la­ryň ýo­ka­ry teh­no­lo­gik şaý­la­ry­na çen­li ön­dü­ril­ýär.
Şu ýy­lyň tom­sun­da Türk­men­ba­şy­nyň ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän za­wod­lar top­lu­myn­da kuw­wa­ty ýyl­da 21 müň ton­na önü­me deň bo­lan bi­ak­si­al-ugur­ly po­lip­ro­pi­len ör­tü­gi­ni ön­dür­ýän za­wo­dyň ulan­ma­ga ber­len­di­gi­ni bel­le­mek ge­rek.

BAG EK­MEK ÇÄ­RE­SI
Açy­lyş da­ba­ra­sy­nyň çäk­le­rin­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gat­naş­ma­gyn­da bag ek­mek çä­re­si ge­çi­ril­di. Asyl­ly dä­be gö­rä, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz il­kin­ji agaç na­ha­ly­ny otur­dyp, güýz­ki bag ek­mek möw­sü­mi­ni aç­dy. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy­na ýyg­na­nan­la­ryň äh­li­si ag­zy­bir­lik bi­len go­şul­dy­lar. Halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li pu­dak­la­ry­nyň, şeý­le hem Türk­me­nis­tan­da iş­le­ýän dip­lo­ma­tik kor­pu­syň we­kil­le­ri we da­şa­ry ýurt­ly myh­man­lar türk­men top­ra­gy­nyň gö­zel­li­gi­ni has-da art­dyr­jak çä­rä gat­naş­dy­lar.
Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň gol çe­ken ýö­ri­te Ka­ra­ry Mil­li to­kaý mak­sat­na­ma­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­mek­de tä­ze tap­gyr bol­dy. Şol res­mi­na­ma la­ýyk­lyk­da, 2018-nji ýy­lyň bag ek­mek möw­sü­mi­niň bar­şyn­da agaç na­hal­la­ry­nyň 3 mil­li­on düý­bi otur­dy­lar. Ola­ryň 1,5 mil­li­on düý­bi Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ak bug­daý we Bä­her­den et­rap­la­ry­nyň ara­syn­da­ky meý­dan­da we şol möç­ber­dä­ki sa­ýa­ly, pür­li, mi­we­li agaç­la­ryň we üzü­miň na­hal­la­ry we­la­ýat­la­ryň do­lan­dy­ryş mer­kez­le­ri­niň we şä­her­le­ri­niň tö­we­re­gin­de eki­ler. Bu ka­ra­ry dur­mu­şa ge­çir­mek mi­nistr­lik­le­riň we pu­dak­la­ýyn do­lan­dy­ryş eda­ra­la­ry­nyň, paý­tag­ty­my­zyň hem-de we­la­ýat­la­ryň hä­kim­lik­le­ri­niň üs­tü­ne ýük­le­nil­di. Şu ýy­lyň ýaz pas­lyn­da ýur­du­my­zyň to­kaý zo­lak­la­ryn­da agaç na­hal­la­ry­nyň 445 müň­den gow­ra­gy otur­dyl­dy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА