21-nji no­ýabr­da Bü­tin­dün­ýä te­le­wi­de­ni­ýe gü­ni bel­le­nil­di. Bu baý­ram­çy­lyk Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy ta­ra­pyn­dan 1996-njy ýyl­da dö­re­di­lip­di. Ol bi­rin­ji Bü­tin­dün­ýä te­le­ýaý­lym fo­ru­my­na ba­gyş­la­nyp esas­lan­dy­ryl­dy. Baý­ram­çy­ly­gyň mak­sa­dy – tu­tuş dün­ýä­de pa­ra­hat­çy­ly­gyň hem-de ösü­şiň iler­le­dil­me­gin­de te­le­wi­de­ni­ýä­niň ähmiýetine üns çek­mek­den yba­rat­dyr. Bu baý­ram­çy­ly­gyň dö­re­dil­me­gi­ne gat­na­şy­jy­lar dün­ýä ýurt­la­ry­ny pa­ra­hat­çy­ly­gyň, howp­suz­ly­gyň üp­jün edil­me­gi­ne, dur­nuk­ly ösü­şiň ga­za­nyl­ma­gy­na hem-de me­de­ni ara­bag­la­ny­şy­gy güýç­len­dir­mä­ge gö­nük­di­ri­len te­le­gep­le­şik­le­riň taý­ýar­la­nyp, te­le­to­ma­şa­çy­la­ra ýe­ti­ril­me­gi­ni ga­zan­ma­ga ça­gyr­dy.
As­ly rus­si­ýa­ly ame­ri­kan in­že­ne­ri Wla­di­mir Zwo­ry­ki­niň telewizory oý­lap tap­ma­gy bi­len ol dur­mu­şy­my­za ara­laş­dy. Hä­zir­ki wagt­da ol ara­gat­na­şyk hem-de glo­bal­laş­ma­gyň ny­şa­ny ha­sap­lan­ýar. Bu baý­ram­çy­ly­gyň bel­le­nip baş­lan­ma­gy­na köp wagt geç­män­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, adam­za­dyň oý­lap ta­pan be­ýik za­dy öz göz­ba­şy­ny XX asyr­dan alyp gaýd­ýar. Şon­da ABŞ-da, Ýa­po­ni­ýa­da we ozal­ky So­wet So­ýu­zyn­da elekt­ron şöh­le­le­ri ar­ka­ly bel­li ara­lyk­da su­rat­la­ryň al­nyp be­ril­me­gi ýo­la go­ýul­dy.
Köp ýyl­la­ryň do­wa­myn­da te­le­wi­zo­ryň esa­sy bö­le­gi bo­lup hyz­mat eden ka­tod tur­ba­jy­gy Wla­di­mir Zwo­ry­kin ta­ra­pyn­dan 1933-nji ýyl­da oý­la­nyp ta­pyl­dy. 3 ýyl­dan soň­ra Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­da we Ger­ma­ni­ýa­da yzy­gi­der­li te­le­gep­le­şik­ler ber­lip baş­lan­dy. 1939-njy ýyl­da ozalky So­wet So­ýu­zyn­da we 1941-nji ýyl­da ABŞ-da bu iş ýo­la go­ýul­dy.
Ýyl­la­ryň geç­me­gi bi­len te­le­wi­de­ni­ýe dün­ýä­de giň­den ýaý­rap ug­ra­dy. 1970-nji ýyl­la­ryň ahy­ryn­da ol tu­tuş dün­ýä­ni gur­şap al­dy. Hä­zir­ki wagt­da 100 ýyl mun­dan ozal dün­ýä­de te­le­wi­de­ni­ýe di­ýen dü­şün­jä­niň ýok­du­gy­ny oýu­ňa ge­tir­mek hem kyn bol­sa ge­rek.
Dün­ýä­niň iri te­le­kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň kä­bi­ri şu­lar­dan yba­rat: ABŞ-da – NBC, CBC, ABC; Ger­ma­ni­ýa­da – ZDF; Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­da – BBC we ATV; Ita­li­ýa­da – RAI; Ýa­po­ni­ýa­da – NHK. Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­niň äh­li ýur­dun­da di­ýen ýa­ly, te­le­gep­le­şik­le­riň gör­ke­zil­me­gi­niň for­ma­ty ana­log­dan san­la­ýyn ul­ga­ma ge­çi­ril­di.

Bu bara­da kä­bir gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar:
Ame­ri­ka­nyň СNN te­le­ýaý­ly­my gi­je-gün­diz tä­ze­lik­le­ri ýaý­ly­ma be­ren il­kin­ji te­le­ýaý­lym­dyr. Hä­zir­ki wagt­da onuň te­le­to­ma­şa­çy­la­ry­nyň sa­ny tu­tuş dün­ýä­de 1 mil­liard­dan gow­rak­dyr.
Te­le­ýaý­lym­da­ky il­kin­ji tö­leg­li ma­ha­bat 1941-nji ýy­lyň 1-nji iýu­lyn­da ABŞ-nyň te­le­ýaý­lym­la­ry­nyň bi­rin­de be­ril­di. Ony “Bu­lova Watch Com­pa­ny” sa­gat kom­pa­ni­ýa­sy sar­gyt et­di. Ma­ha­ba­tyň ba­ha­sy 9 dol­la­ra deň bol­dy.
“San­ta-Bar­ba­ra” se­ria­ly te­le­ýaý­lym­da­ky iň köp do­wam eden se­ri­al ha­sap­lan­dy. 12762 bölümli bu te­le­seriala to­ma­şa­çy­la­ryň bir­nä­çe nes­li to­ma­şa et­mek müm­kin­çi­li­gi­ne eýe bol­dy.
Her bir adam ömrüniň or­ta­ça, 15 ýy­ly­ny te­le­wi­zora to­ma­şa et­mä­ge sarp ed­ýär.
Iň gym­mat te­le­wi­zo­ryň ba­ha­sy 2 250 000 dol­lar bo­lup, onuň da­şy al­tyn we göw­her­den ýasalypdyr.
Iň gym­mat ma­ha­bat “Cha­nel” bren­di­ne de­giş­li bo­lup, onuň ba­ha­sy 33 mil­li­on dol­la­ra deň­dir. Bu ma­ha­bat­da dün­ýä bel­li akt­ri­sa Ni­kol Kid­man su­ra­ta düş­di we 2 mi­nut­lyk ma­ha­bat keş­bi üçin 3 mil­li­on dol­lar al­dy.

Rahman JAMYÝEW,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk
ins­ti­tu­ty­nyň talyby.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА