Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miziň ýolbaşçylygynda ýurdumyzda al­nyp ba­ryl­ýan döw­let sy­ýa­sa­tyn­da jem­gy­ýe­ti­miz­de me­de­ni­ýe­tiň we sun­ga­tyň ös­dü­ril­me­gi­ne, mil­li mi­ra­syň gaý­ta­dan di­kel­di­l­me­gi­ne, onuň aýaw­ly sak­la­nyp gel­jek­ki ne­sil­le­re ýe­ti­ril­me­gi­ne uly üns be­r­ilýär.
Dün­ýä­niň çar künjüne ýaý­ran türk­men­le­riň aý­dym-saz sun­ga­ty ­tür­ki halk­la­ryň aý­dym-saz sun­ga­ty­nyň aý­ryl­maz bir şa­ha­sy bo­lup dur­ýar. Mu­ňa ol halk­lar­da aý­dyl­ýan aý­dym­la­ryň äheň­le­ri­niň bir per­de­den gop­ýan gör­nüş­le­ri şa­ýat­lyk et­se, kö­ne dö­wür­de ula­ny­lan il­kin­ji saz gu­ral­la­ry bo­lan go­puzdyr tüý­dük, dom­bu­ra (tam­dy­ra) ýa­ly saz gu­ral­la­ry­nyň tür­ki halk­larynda bol­ma­gy-da mu­ny do­ly tas­syk­la­ýar.
El­bet­de, bel­li bir hal­kyň goň­şu­çy­lyk­da ýa­şan beý­le­ki bir hal­kyň aý­dym-saz sun­ga­ty­na öz tä­si­ri­ni ýe­ti­ri­şi ýa­ly, tür­ki hal­klarynyň aý­dym-saz sun­ga­ty hem türk­men hal­ky­nyň aý­dym-saz sun­ga­ty­na özü­niň tä­si­ri­ni ýe­ti­rip­dir. Umu­man, türk­men saz sun­ga­ty­nyň öz göz­ba­şy­ny ir­ki dö­wür­ler­den alyp gaýd­ýan­dy­gyny türk­men nusgawy şa­hy­rlarynyň şy­gyr­la­ryn­da we dür­li ta­ry­hy çeş­me­ler­de gör­mek bol­ýar.
XIX asyr­da ýa­şap ge­çen Aman­gel­di Gö­nübek, Gul­gel­di us­sa, Ga­ra­dä­li Gök­leň, Ýe­gen Oraz bag­şy, Ha­jy­go­lak, No­bat­ny­ýaz bag­şy, Og­lan bag­şy, Hem­ra şyh, Ýow bag­şy, Dur­dy bag­şy, Şü­kür bag­şy, Çow­dur bag­şy, We­jen bag­şy ýaly ta­ny­mal bag­şy-sa­zan­da­la­r aý­dymdyr saz­la­ry miras galdyrypdyrlar. Öz ýa­şan dö­wür­le­ri­niň her hi­li kyn­çy­lyk­la­ry­na döz ge­lip, hal­kyň ody bi­len gi­rip, kü­li bi­len çy­kan bu bag­şy-sa­zan­da­lar gap­ma-gar­şy­lyk­ly ýo­wuz wa­ka­la­ry saz arkaly beýan edipdirler. Bu ha­ly­pa bag­şy­la­ryň at­la­ry halk ara­syn­da ro­wa­ýa­ta öw­rü­lip­, dil­den-di­le, ne­sil­den-ne­s­le ge­çip, hä­zir­ki döw­rümize çen­li ge­lip ýe­tip­dir.
Hal­ky­my­zyň uzak ta­ry­hy­nyň aky­myn­dan göz­baş alan ru­hy me­de­ni­ýe­ti­miz­de aý­dym­dyr saz­la­ra uly or­na de­giş­li­di­gi­ne kämil de­re­je­de dö­re­di­len mu­kam­la­ry­myz hem do­ly şa­ýat­lyk ed­ýär. Esa­san, türk­men hal­ky­nyň du­tar, gy­jak, tüý­dük (ýe­di bo­gun, dil­li tüý­dük, şa­dy­ýan tüý­dük), go­puz… ýa­ly milli saz gu­ral­la­ry bo­lup­dyr. Şu saz gu­ral­la­ry­nyň iň ga­dymy­sy dil­li hem-de gar­gy tüý­dük bi­len go­puzdyr. Hä­zir­ki wagt­da soň­ky dö­rän kla­wiş­li saz-gu­ral­la­rydyr (akkordeon, pia­ni­no, gar­mon, or­gan, sin­ti­za­tor…) kiriş­li saz gu­ral­la­ry (skrip­ka, gi­ta­ra, si­ta­ra…) toý-baý­ram­lar­da, bag­şy­çy­lyk ýo­lun­da hem-de est­ra­dada giňden ulanylýar.
Ha­çan-­da, türk­men hal­ky­nyň aý­dym-saz sun­ga­ty hak­da gür­rüň goz­ga­lan­da il­kin­ji bo­lup, gu­la­gyň­da du­ta­ryň owa­zy ýaň­lan­ýar. Du­ta­ryň dö­reý­şi hak­da dür­li ro­wa­ýat­larda kä­bir çak­la­ma­lar getirilýär.
Ha­wa, hä­zir­ki wagt­da Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi ha­sap­lan­ýan ata Wa­ta­ny­myz Türk­me­nis­tan döw­le­ti­miz­de aý­dym-saz sun­ga­ty­my­za diý­seň uly sar­pa go­ýul­ýar. Mil­li me­de­ni­ýe­ti­mi­ziň ta­ry­hy ge­lip çy­ky­şy, onuň ösüş ýo­lun­da­ky yz­la­ry dog­ru­syn­da mil­li Li­de­ri­mi­ziň bi­ze peş­geş be­ren ki­tap­la­ryn­da açyk aý­dyň­ly­gy bi­len be­ýan edil­ýär. Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň jöw­her paý­ha­syn­dan dö­rän “Me­de­ni­ýet hal­kyň kal­by­dyr”, “Ile döw­let ge­ler bol­sa…”, “Türk­men me­de­ni­ýe­ti” “Pa­ra­hat­çy­lyk sa­zy, dost­luk, do­gan­lyk sa­zy” at­ly ki­tap­la­ry bu gün­ki gün­de sun­ga­ta öm­rü­ni bag­lan ýaş­lar­ymyz üçin ýol-ýö­rel­ge­dir.
Biz mu­gal­lym­lar, umu­man, me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri üçin esa­sy gol­lan­ma­myz bo­lan Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň “Me­de­ni­ýet hal­kyň kal­by­dyr” at­ly aja­ýyp ki­ta­byn­da aý­dym-sa­zyň äh­mi­ýe­ti, bi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rü­miz­dä­ki wa­jyp­ly­gy ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin dur­lup ge­çil­ýär. Ki­tap­da­ky dürdäne pä­him­le­ri biz aý­dym-saz mu­gal­lym­la­ry her sa­pa­gy­myz­da gu­ra­ýan okuw-usu­ly me­de­ni çä­re­le­ri­miz­de giň­den peý­da­lan­ýa­rys.
Ga­dy­my we ba­ky ju­wan me­de­ni­ýe­ti­mi­ziň we sun­ga­ty­my­zyň hak ho­wan­da­ry mil­li Li­de­ri­mi­ziň: “Ata Wa­ta­ny­myz Türk­me­nis­tan­da aý­dym-sa­za, sun­ga­tyň gud­rat­ly güý­jü­ne uly sar­pa go­ýul­ýar. Ýur­du­myz­da al­nyp ba­ryl­ýan ägirt uly iş­le­riň, çuň öz­gert­me­le­riň çe­per ma­ny-maz­mu­ny aý­dym-sa­zyň, sun­ga­tyň şi­rin owa­zy bi­len hal­ka ýe­ti­ril­ýär, şeý­le hem Ýer ýü­zü­ne wa­gyz edil­ýär“ di­ýen jöw­her pä­hi­mi­ni usu­ly we ama­ly sa­pak­la­ryň üs­ti bi­len okuw­çy­la­ry­my­zyň kal­by­na we aňy­na ýe­tir­ýä­ris. Şeý­le çuň­ňur bi­lim, kä­mil ter­bi­ýe al­ýan ne­sillerimiz bi­len gu­ra­ýan sa­pak­la­ry­myzdyr çä­re­le­ri­miz oňyn netije berýär.
Türk­men me­de­ni­ýe­ti­ni, sun­ga­ty­ny ösü­şiň aý­dyň ýol­la­ry bi­len öňe alyp bar­ýan, bag­şy­çy­lyk ýo­lu­nyň has hem kä­mil­leş­me­gin­de çäk­siz müm­kin­çi­lik­le­ri döre­dip ber­ýän Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň ja­ny­nyň sag, be­lent ba­şy­nyň aman bol­ma­gy­ny ar­zuw ed­ýä­ris!

Aý­je­mal We­ýi­so­wa,
Da­şo­guz we­la­ýa­ty­nyň Gur­ban­sol­tan eje adyn­da­ky et­ra­bynyň Ça­ga­lar sun­gat
mek­de­bi­niň mu­gal­ly­my, Kärdeşler
Arkalaşyklarynyň işjeň agzasy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА