Täze ta­py­lan ösüm­lik­ler

Alym­lar ösüm­lik­le­riň syr­ly dün­ýä­si­ni aç­mak üçin yzy­gi­der­li ala­da ed­ýär­ler. Bu ala­da­la­ryň ne­ti­je­sin­de, her ýyl­da ola­ryň tä­ze gör­nüş­le­ri­niň üs­tün­den ba­ryl­ýar. Ang­li­ýa­nyň “Kew Gar­dens” bo­ta­ni­ka ba­gy­nyň hü­när­men­le­ri ge­çen ýyl ösüm­likleriň ýüz­den gow­rak tä­ze gör­nü­şi­ni ha­sa­ba alyp­dyr­lar. Ola­ryň ara­syn­da tä­sin or­hi­de­ýa hem, et bi­len iý­mit­len­ýänleri hem bar.

Pro­fes­sor Aýah Leb­bi Af­ri­ka­nyň gü­nor­ta-gün­ba­ta­ryn­da­ky Si­er­ra-Leo­ne­de bir şag­la­wu­gyň go­la­ýyn­da­ky ga­ýa­lar­da ada­ty bol­ma­dyk otuň üstün­den ba­ryp­dyr. Onuň nus­ga­sy­ny bo­ta­ni­ka ba­gy­nyň hü­när­men­le­ri­ne ibe­rip­dir­ler. Bo­ta­nik­ler ota “Leb­biea Gran­dif­lo­ra” ady­ny da­kyp­dyr­lar. Ba­lyk­la­ryň suwuň­ boýunda bit­ýän bu ösüm­lik bi­len iý­mit­le­nip, ekoul­ga­my güýç­len­dir­ýän­di­gi anyk­la­nyp­dyr.
Dün­ýä­de mör-mö­jek­dir ki­çi­räk jan­dar­lar bi­len iý­mit­len­ýän 150-den gow­rak ösüm­lik bar. Tä­ze Gwi­ne­ýa­nyň de­mir­ga­zy­gyn­da­ky ki­çi­jik ada­da ös­ýän “Ne­pent­hes bi­ak” at­ly ösüm­lik hem mör-mö­jek­le­ri aw­la­mak üçin süý­ri oka­ra­syn­dan peý­da­lan­ýar. Dok­tor Mar­tin Çik halk luk­man­çy­ly­gyn­da hem ula­nyl­ýan en­de­mi­ki ösüm­li­giň sa­ny­nyň aza­lyp bar­ýan­dy­gy­na ün­si çek­ýär.
“Kin­dia­gan­gan” at­ly tä­ze ta­py­lan ösüm­li­giň ko­fe­ler maş­ga­la­sy­na de­giş­li­di­gi aý­dyl­dy. Gün­ba­tar Af­ri­ka­da daş­la­ry­ň ara­syn­da ös­ýän bu otuň der­man­lyk hä­si­ýe­ti­niň bar­dy­gy hem anyk­la­nyp­dyr.
Or­hi­de­ýa­la­ryň örän köp gör­nü­şi bar. Lao­syň paý­tag­ty Wýent­ýan­da gül sa­tyl­ýan ara­ba­jyk­da­ky tä­sin ösüm­lik bu ýe­re ba­ran bo­ta­ni­giň ün­sü­ni çe­kip­dir. Ne­ti­je­de, oňa “Pap­hio­pe­di­lum pa­pi­lio-lao­ticus” ady ber­lip­dir. Bu gü­lüň ýok bol­mak how­py bi­len ýüz­be-ýüz­dü­gi bel­le­nil­ýär.
2002-nji ýyl­da Ang­li­ýa­da­ky bo­ta­ni­ka ba­gy­nyň hü­när­men­le­ri­ne kö­ne bir su­rat ibe­ri­lip, on­da­ky ösüm­li­giň anyk­lap be­ril­me­gi ha­ýyş edi­lip­dir. Ge­çi­ri­len bar­lag­la­ra gö­rä, su­rat­da­ky otuň be­new­şe gül­li “Di­oscorea hur­te­ri” at­ly ösüm­lik­di­gi anyk­la­nyp­dyr. Uzak ýyl­la­ryň do­wa­myn­da ge­çi­ri­len bar­lag­la­ryň ne­ti­je­sin­de, bu ösüm­li­giň Gü­nor­ta Af­ri­ka­nyň Kwa­zu­lu-Na­tal we­la­ýa­tynyň al­ty ýe­rin­de ös­ýän­di­gi öw­re­ni­lip­dir.