Işjeň hereket göwnüňi göterýär

Luk­man­la­ryň bel­le­me­gi­ne gö­rä, ada­myň ru­hu­be­lent bol­ma­gy sag­ly­gy­na hem oňyn tä­sir ed­ýär. Gyş pas­ly­nyň do­wam ed­ýän hä­zir­ki gün­le­rin­de her kim öý­de otu­ra­ny­ny kem gö­re­nok. Bu ýag­daý bol­sa gün­de­lik dur­muş­da he­re­ket­siz gal­ma­ga se­bäp bol­ýar. He­re­ket­siz­lik bol­sa, sag­ly­ga ýa­ra­maz tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Lon­do­nyň pa­ty­şa­lyk kol­le­ji­niň hü­när­me­ni, luk­man Bren­don Stabbs gyş pas­ly­ny ru­hu­be­lent ge­çir­mek bi­len bag­ly bir­nä­çe mas­la­hat­la­ry ber­di. Luk­ma­nyň bel­le­me­gi­ne gö­rä, ada­myň be­de­ni bi­len ru­hy bi­te­wi­dir. Ol maşk et­me­giň be­de­niň en­dor­fin bö­lüp çy­kar­ma­gy­ny çalt­lan­dyr­ýan­dy­gy­ny tas­syk­la­ýar. Bu ýag­daý bol­sa ada­myň gaý­gy-ala­da­sy­ny azal­dyp, göw­nü­ni gö­ter­ýär. Stabb­syň ýol­baş­çy­lyk ed­ýän to­pa­ry­nyň ge­çi­ren bar­lag­la­ry­na gö­rä, maşk beý­ni­niň duý­gu­lar bi­len bag­ly bö­le­gin­dä­ki iş­jeň­li­gi­ni art­dyr­ýar.
Luk­man maşk edil­me­dik ha­la­tyn­da, beý­ni­niň iş­jeň­li­gi­niň azal­ýan­dy­gy­ny bel­le­ýär. He­re­ket­siz dur­muşyň stre­siň esa­sy se­bäp­le­ri­niň bi­ri­di­gi bel­le­nil­ýär. Luk­man Stabbs ýö­re­me­giň, mel­lek­de ekin-di­ki­ne güý­men­me­giň ýa-da we­lo­si­ped sür­me­giň adam sag­ly­gy­na we beý­niniň iş­jeň­li­gi­ne oňaý­ly tä­sir ed­ýän­di­gi­ni aýd­ýar. Luk­man her gün sport bi­len 10 mi­nut meş­gul­lan­ma­gyň hem beý­ni­niň iş­jeň­li­gi­ni art­dyr­ma­ga ýar­dam ed­ýän­di­gi­ni tas­syk­la­ýar.
Müň gaý­gy bir iş bi­tir­mez
Oks­ford uni­wer­si­te­ti­niň pro­fes­so­ry Jen­ni­fer Waýld ge­re­gin­den ar­tyk ala­da­la­ryň adam sag­ly­gy­na ze­per ýe­tir­ýän­di­gi­ne ün­si çe­kip, go­wy en­dik­le­ri hem­ra edin­me­giň gaý­gy-ala­da­dan dyn­ma­ga ýar­dam ber­ýän­di­gi­ni öňe sür­ýär. «Haý­sy­-da bol­sa bir me­se­le ba­ra­da 30 mi­nut­dan köp ala­da ed­ýän bol­sa­ňyz we onuň çöz­gü­di­ni tap­ma­ýan bol­sa­ňyz, on­da iň go­wu­sy ol ba­ra­da pi­kir et­me­gi­ňi­zi bes ediň!» di­ýip, pro­fes­sor mas­la­hat ber­ýär. Hü­när­men me­se­le ba­ra­da däl-de, onuň çöz­gü­di ba­ra­da oýlanmalydygyny bel­le­ýär. Hü­när­men eme­le ge­len kyn­çy­ly­gy ara­dan aýyr­mak üçin tap­gyr­la­ýyn çöz­güt­le­ri tap­ma­ga gi­riş­me­li­di­gi­ni mas­la­hat ber­ýär.
Tä­ze mak­sat tutunmaly
New­ro­log luk­man De­an Bur­nett tä­ze mak­sat tutunmagyň gaý­gy­lar­dan sap­lan­ma­ga ýar­dam ed­ýän­di­gi­ni tas­syk­la­ýar. Onuň pi­ki­ri­çe, si­ziň tä­ze mak­sa­dy­ňyz dil öw­ren­mek ýa­ly has çyl­şy­rym­ly iş hem bo­lup bi­ler, tä­ze bir na­har taý­ýar­la­ma­gy öw­ren­mek ýa­ly ýö­ne­keý­räk zat hem bo­lup bi­ler. Bur­nett uly iş­ler si­zi ýaýdandyrýan bol­sa, ki­çi­räk mak­sat­la­ry dur­mu­şa ge­çir­me­gi mas­la­hat ber­ýär. Luk­man tä­ze bir zat­la­ry öw­ren­me­giň özü­ňi ar­zy­ly duý­ma­ga ýar­dam ed­ýän­di­gi­ni aýd­ýar. Adam is­len­dik işi bel­li bir mak­sat bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­ren­de, has hö­we­sek bol­ýar.
Köpräk gürrüňdeş bolmaly
Luk­man­lar kim­dir bi­ri bi­len gep­leş­me­giň hem adam sag­ly­gy­na oňyn tä­si­ri­ni ýe­tir­ýän­di­gi­ni bel­le­ýär­ler. Uzak wagt­lap öý­de otur­mak hem ada­my ýa­dad­ýar. Lon­don­da­ky pa­ty­şa­lyk kol­le­ji­niň pro­fes­so­ry Eli­za­bet Kuý­pers kim­dir bi­ri bi­len gür­le­şi­len­de ada­myň özü­ni has oňat duý­ýan­dy­gy­ny tas­syk­la­ýar. Kuý­pers ýekeligiň gaý­gy-ala­da­ny has hem art­dyr­jak­dy­gy­ny aýd­ýar. Onuň pi­ki­ri­ne gö­rä, haý­sy­dyr bir ala­da­ňyz bar bol­sa, oňa baş­ga­ça ga­rap bi­ler öýd­ýän adam­la­ry­ňyz­dan mas­la­hat so­ra­ma­ly. Mu­nuň üçin ýüz­be-ýüz gö­rüş­me­giň ze­rur däl­di­gi, te­le­fon ar­ka­ly gep­leş­me­giň hem ýe­ter­lik­di­gi bel­le­nil­ýär.
Kemb­rij uni­wer­si­te­ti­niň hü­när­me­ni Oli­wi­ýa Re­mes is­len­dik me­se­lä oňyn se­red­ýän­le­riň uzak ýa­şa­ýan­dy­gy­ny, adam­lar bi­len go­wy gat­na­şyk sak­la­ýan­dy­gy­ny we be­de­ni­niň go­rag ul­ga­my­nyň güýç­lü­di­gi­ni bel­le­ýär.

Baýramgylyç ORAZGELDIÝEW,
S. A. Ny­ýa­zow adyn­da­ky Türk­men oba ho­ja­lyk uni­wer­si­te­ti­niň mugallymy.