26-njy ap­rel­de Bir­le­şen Arap Emir­lik­le­ri­niň Du­baý şä­he­rin­de Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz pu­da­gy­na da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mek bo­ýun­ça hal­ka­ra göç­me fo­rum öz işine başlady.
Dün­ýä­niň on­lar­ça ýur­dun­da san­ly wi­deoa­ra­gat­na­şyk ar­ka­ly hem gör­ke­zil­ýän iki günlük forum diňe ada­ty gör­nüş­de ge­çi­ril­män, eý­sem, ener­ge­ti­ka ul­ga­my­ny mun­dan beý­läk-de dur­nuk­ly ös­dür­mek bo­ýun­ça gy­zyk­lan­ma bil­dir­ýän da­şa­ry ýurt­ly hyz­mat­daş­la­ryň äh­li­si bi­len gat­na­şyk­la­ry pug­ta­lan­dyr­ma­ga hem-de ýur­du­my­zyň ýan­gyç-ener­ge­ti­ka pu­da­gy­na da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­me­giň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni gi­ňelt­mä­ge gö­nük­di­ri­lendir. Fo­ru­ma ýur­du­my­zyň ýan­gyç-ener­ge­ti­ka ul­ga­my­nyň eda­ra­la­ry­nyň, da­şa­ry ýurt­la­ryň meş­hur ne­bit­gaz işe­wür­lik dü­züm­le­ri­niň, ma­li­ýe ins­ti­tut­la­ry­nyň, ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň, öň­de­ba­ry­jy kom­pa­ni­ýa­la­ryň ýol­baş­çy­la­ry­dyr we­kil­le­ri we bu ugur­da ýö­ri­te­le­şen bi­ler­men­ler gat­naş­ýar­lar.
Bu fo­rum dün­ýä­niň işe­wür to­par­la­ry­nyň Türk­me­nis­tan bi­len ne­bit­gaz pu­da­gyn­da hyz­mat­daş­ly­ga uly gy­zyk­lan­ma bil­dir­ýän­di­gi­niň aý­dyň su­but­na­ma­sy­dyr. Ola­ryň ägirt uly ener­ge­ti­ka kuw­wa­ty­na eýe bo­lan we ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­niň go­ry bo­ýun­ça dün­ýä­de öň­de­ba­ry­jy orun­la­ryň bi­ri­ni eýe­le­ýän ýur­du­myz bi­len gat­na­şyk­la­ry ös­dür­mä­ge bo­lan gy­zyk­lan­ma­la­ry “Açyk ga­py­lar”, deň­hu­kuk­ly we öza­ra bäh­bit­li döw­le­ta­ra gat­na­şyk­lar sy­ýa­sa­ty hem-de türk­men ta­ra­py­nyň äh­lu­mu­my ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek ba­bat­da­ky oňyn baş­lan­gyç­la­ry bi­len aý­ryl­maz bag­la­ny­şyk­ly­dyr.
Fo­ru­myň açy­lyş da­ba­ra­syn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň oňa gat­na­şy­jy­la­ra ibe­ren, çä­rä­niň mö­hüm äh­mi­ýe­ti­ni be­ýan ed­ýän Gut­la­gy uly üns bi­len diň­le­nil­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz Gut­la­gyn­da te­bi­gy ga­zyň eks­port müm­kin­çi­lik­le­ri­ni art­dyr­mak, ola­ryň ugur­la­ry­ny di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak, ga­zy gaý­ta­dan iş­le­mek we gaz­hi­mi­ýa ul­ga­my­na ma­ýa go­ýum­la­ry çek­me­giň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny ös­dür­mek, ne­bit­gaz se­na­ga­ty­nyň tä­ze önüm­çi­lik­le­ri­ni gur­mak we ola­ryň daş­ky gur­şa­wa tä­si­ri­ni azalt­mak me­se­le­le­ri ba­ra­da ne­ti­je­li pi­kir alyş­mak we tek­lip­le­ri öw­ren­mek üçin aja­ýyp meý­dan­ça öw­rül­jek­di­gi­ne ynam bil­dir­di.
Iri kom­pa­ni­ýa­lar we dün­ýä­niň ab­raý­ly ma­li­ýe dü­züm­le­ri bi­len ýa­kyn ara­gat­na­şyk­la­ryň ýo­la go­ýul­ma­gy ýur­du­my­zyň eks­port müm­kin­çi­lik­le­ri­ni art­dyr­dy, öz­baş­dak hem-de hyz­mat­daş­lar bi­len bi­le­lik­de ägirt uly tas­la­ma­la­ry ama­la aşy­ryp bil­ýän ber­ka­rar döw­let hök­mün­de amat­ly geo­sy­ýa­sy we yk­dy­sa­dy ýag­da­ýy eýe­le­ýän Wa­ta­ny­my­zyň or­nu­ny pug­ta­lan­dyr­dy.
Göç­me ma­ýa go­ýum fo­ru­my­nyň çäk­le­rin­de ge­çi­ril­ýän iki gün­lük hal­ka­ra mas­la­ha­tyň gün ter­ti­bi­ne baý te­bi­gy se­riş­de­le­ri ne­ti­je­li peý­da­lan­mak, ener­ge­ti­ka ba­zar­la­ry­nyň ösü­şi, Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gi­niň de­ňiz top­lum­la­ry­ny öz­leş­dir­mä­ge de­giş­li tas­la­ma­la­ra ma­ýa go­ýum­la­ry çek­mek, “Gal­ky­nyş” gaz kä­nin­de ön­dü­ri­ji­li­gi ýo­kar­lan­dyr­mak ba­bat­da öza­ra he­re­ket­le­riň tä­ze gu­ral­la­ry, eko­lo­gi­ýa taý­dan howp­suz önüm­çi­lik­le­ri or­naş­dyr­mak, pu­da­ga tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry we nou-hau­la­ry çek­mek ýa­ly mö­hüm me­se­le­ler gi­ri­zil­di. Ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz ul­ga­my­nyň hem-de da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň ýol­baş­çy­la­ry, hü­när­men­le­ri ha­sa­bat­lar bi­len çy­kyş et­di­ler.
Ile­ri tu­tul­ýan we­zi­pe­le­ri çöz­mek­de ne­ti­je­li hyz­mat­daş­ly­gy ýo­la goý­ma­gyň, döw­let­le­riň ara­syn­da dost­luk­ly, hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny pug­ta­lan­dyr­ma­gyň anyk gu­ra­ly hök­mün­de Türk­me­nis­ta­nyň Bi­ta­rap­lyk de­re­je­si­niň eýe­le­ýän or­ny aý­ra­tyn bel­le­nil­di. Da­şa­ry ýurt ma­ýa­dar­la­ry üçin Türk­me­nis­ta­nyň özü­ne çe­ki­ji­li­gi­niň art­ma­gy­nyň esa­sy şert­le­ri­niň ýurt­da­ky yk­dy­sa­dy­ýe­tiň we sy­ýa­sa­tyň dur­nuk­ly­ly­gyn­dan, de­giş­li ka­nun­çy­lyk bin­ýa­dy­nyň bol­ma­gyn­dan yba­rat­dy­gy nyg­tal­dy. Bu ýe­re ýyg­na­nan­lar mil­li ne­bit­gaz pu­da­gy­nyň ga­za­nan üs­tün­lik­le­ri, ony ös­dür­mek bo­ýun­ça gel­jek­ki me­ýil­na­ma­lar bi­len ta­nyş­dy­ryl­dy.
Türk­me­nis­ta­nyň te­bi­gy ga­zy top­lum­la­ýyn gaý­ta­dan iş­le­mä­ge äh­mi­ýet be­rip, ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­ni iri ibe­ri­ji hök­mün­de dün­ýä­niň ener­ge­ti­ka ba­za­ryn­da eýe­le­ýän or­nu­ny di­ňe bir ber­kit­män, ha­ryt­lar dü­zü­mi­niň ener­ge­ti­ka eks­por­ty­ny di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­ma­gyň, hal­ka­ra ener­gi­ýa işe­wür­li­gi­niň tä­ze gör­nüş­le­ri­ni iş­jeň ös­dür­me­giň ha­sa­by­na bu işe özü­niň gat­naş­ma­gy­nyň hä­si­ýe­ti­ni hil taý­dan öz­gerd­ýän­di­gi bel­le­nil­di. Nyg­ta­ly­şy ýa­ly, ýur­du­myz yk­dy­sa­dy­ýet­de, şol san­da ýan­gyç-ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da hyz­mat­daş­lyk et­mek üçin örän uly gel­je­gi aç­ýan kuw­wat­ly se­riş­de­ler bin­ýa­dy­na eýe­dir. Dün­ýä­dä­ki iri “Gal­ky­nyş” gaz kä­ni hä­zir­ki wagt­da anyk tas­la­ma­lar bi­len bag­ly­lyk­da, uzak möh­let­le­ýin hyz­mat­daş­lyk et­mek­den ugur al­nyp, hu­su­san-da, Türk­me­nis­tan—Ow­ga­nys­tan—Pa­kis­tan—Hin­dis­tan trans­mil­li gaz ge­çi­ri­ji­si­ni te­bi­gy gaz bi­len üp­jün et­mek üçin öz­leş­di­ril­ýär.
TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy Türk­me­nis­ta­nyň ener­ge­ti­ka stra­te­gi­ýa­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­mek­de anyk çä­re­le­riň ha­ta­ryn­da çy­kyş ed­ýän ha­ky­ky ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy­dyr. Bu tas­la­ma mö­hüm dur­muş me­se­le­le­ri­ni çöz­mek bi­len bir ha­tar­da, se­bi­tiň ýurt­la­ry­nyň ara­syn­da ne­ti­je­li hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek üçin giň ýol açyp, ýurt­la­ryň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny art­dy­ryp, pa­ra­hat­çy­ly­gyň hem-de dur­nuk­ly ösü­şiň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­na ýar­dam ber­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir.
Mil­li gaz­hi­mi­ýa we ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän pu­dak­la­ryň gel­jek­ki ösüş me­ýil­na­ma­la­ry eko­lo­gi­ýa de­giş­li ugur­lar bi­len ys­ny­şyk­ly bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ata Wa­ta­ny­myz­da te­bi­gy se­riş­de­ler öz­leş­di­ri­len­de re­je­li ula­nyl­ýar, daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak ba­ra­da yzy­gi­der­li ala­da edil­ýär, se­bi­tiň we dün­ýä­niň ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy ba­ra­da­ky me­se­le­ler bo­ýun­ça mö­hüm hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Eko­lo­gi­ýa ka­da­la­ryň ber­jaý edil­me­gi­ne aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýän se­na­gat des­ga­la­ry­nyň ulan­ma­ga be­ril­me­gi mu­nuň aý­dyň su­but­na­ma­sy­dyr. Türk­me­nis­tan ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­ni çy­kar­mak­da eko­lo­gi­ýa tö­wek­gel­çi­lik­le­ri azalt­ma­ga, önüm­çi­lik tap­gyr­la­ry­na ne­ti­je­li go­rag teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny or­naş­dyr­ma­ga, hä­zir­ki za­man do­lan­dy­ryş çöz­güt­le­ri­ni ulan­mak üçin hal­ka­ra dü­züm­ler bi­len hyz­mat­daş­ly­gy has-da gi­ňelt­mä­ge we iş­jeň­leş­dir­mä­ge taý­ýar­dyr. Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­myz­da şeý­le iş­ler oňat ne­ti­je­le­ri­ni ber­ýär.
Hä­zir ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni al­ma­gyň usul­la­ry iň ýo­ka­ry eko­lo­gi­ýa öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýär. Bu ba­bat­da döw­le­ti­miz de­giş­li ka­da­laş­dy­ry­jy hu­kuk bin­ýa­dy­ny dö­ret­di. Bu bol­sa dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi ta­ra­pyn­dan do­ly gol­da­wa eýe bo­lup, ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň ön­dü­ril­me­gi bi­len bir­lik­de, ola­ryň üs­ta­şyr ibe­ril­me­gi hem-de ula­nyl­ma­gy ýa­ly ul­gam­la­ry gur­şap al­ýan äh­lu­mu­my ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek ul­ga­myn­da BMG-niň ka­bul eden Ka­rar­na­ma­la­ry bi­len ber­ki­dil­di.

Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gi­niň de­ňiz top­lum­la­ry­ny iş­le­mä­ge ma­ýa go­ýum­la­ry çek­mek me­se­le­le­ri­ne aý­ra­tyn üns be­ril­di. Dün­ýä­niň dür­li ugur­daş kom­pa­ni­ýa­la­ry ta­nyş­dy­ry­lyş­lar bi­len çy­kyş et­di­ler, top­lan tej­ri­be­le­ri­ni paý­laş­dy­lar we tä­ze yl­my iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ry, şol san­da gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän ener­gi­ýa çeş­me­le­ri ba­bat­da tä­ze­çil tas­la­ma­la­ry­ny gör­kez­di­ler.
Fo­ru­ma gat­na­şy­jy­lar ge­çi­ri­len mas­la­hat­laş­ma­la­ryň ne­ti­je­li bo­lan­dy­gy­ny bel­läp, şeý­le çä­re­le­ri ge­çir­mek işi­ni do­wam et­dir­me­li­di­gi­ni aýt­mak bi­len, şu du­şu­şy­gyň ener­ge­ti­ka ul­ga­myn­da gat­na­şyk­la­ry has-da gi­ňelt­mek­de mö­hüm orun eýe­le­jek­di­gi­ne ynam bil­dir­di­ler.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА