Watan arşa galýar Arkadag bilen!

Döwürlere barabar 10 ýyl:

2007-2017-nji ýyllar…

Bu san­la­ryň ara­syn­da tä­ze za­wod­la­ryň, fab­rik­le­riň, mek­dep­le­riň, has­sa­ha­na­la­ryň, ýa­şa­ýyş jaý­la­ry­nyň, mu­zeý­le­riň we ki­tap­ha­na­la­ryň müň­ler­çe­si, şu döw­rüň için­de gur­lan aw­to­mo­bil we po­lat ýol­la­ry­nyň, tur­ba­ge­çi­ri­ji­le­riň on­lar­ça müň ki­lo­met­ri, Türk­me­nis­tan­da ön­dü­ri­len, dün­ýä ba­za­ryn­da bäs­le­şi­ge ukyp­ly önüm­le­riň mil­li­on­lar­ça ton­na­sy, asy­ryň iri tas­la­ma­la­ry­na mil­liard­lar­ça ma­ýa go­ýum­la­ry ýa­tyr.

Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­da dur­ma­gyn­da eziz Di­ýa­ry­my­zyň äh­li ugur­la­ryn­da saz­la­şyk­ly ösüş dep­gi­ni ga­za­ny­lyp, döw­le­ti­miz dün­ýä­niň çalt dep­gin­ler bi­len ös­ýän ýurt­la­ry­nyň ha­ta­ry­na ynam­ly go­şul­dy. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň 2007-nji ýyl­da ýurt Baş­tu­tan­ly­gy­na saý­la­nan gü­nün­den bä­ri ge­çen ýyl­la­ryň do­wa­myn­da Türk­me­nis­ta­nyň hal­ka­ra ab­ra­ýy has-da be­len­de ga­lyp, ýur­du­myz ag­rar ýurt bol­mak­dan çy­kyp, ösen se­na­gat döw­let­le­riniň ha­ta­ryn­da­ky my­na­syp or­nu­ny al­ýar. Ýur­du­myz­da ama­la aşy­ryl­ýan giň ge­rim­li iş­ler, oňyn öz­gert­me­ler ata Wa­ta­ny­my­zyň yk­dy­sa­dy bin­ýa­dy­ny ber­kit­mek bi­len aý­ryl­maz bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Şeý­le ägirt uly iş­le­riň sa­ka­syn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz dur.
Hä­zir­ki dö­wür­de gü­neş­li Di­ýa­ry­myz­da halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li ugur­la­ryn­da ok­gun­ly ösüş­ler ga­za­nyl­ýar. Oba ho­ja­ly­gy bi­len bir ha­tar­da tä­ze se­na­gat des­ga­la­ry­nyň gur­lu­şy­gy hem giň ge­rim al­dy. Mun­dan baş­ga-da gaz-hi­mi­ýa, elekt­ron se­na­ga­ty ýa­ly tä­ze pu­dak­lar eme­le ge­lip, bu ugur­da köp mil­liard­lyk ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry ama­la aşy­ryl­ýar. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň pa­ra­sat­ly ýol­baş­çy­ly­gyn­da al­nyp ba­ryl­ýan giň ge­rim­li öz­gert­me­ler mak­sat­na­ma­la­ry­nyň kä­bir­le­ri ba­ra­da du­rup geç­me­gi ma­kul bil­dik.

“DÖW­LET ADAM ÜÇIN­DIR!” SY­ÝA­SA­TY­NYŇ DA­BA­RA­LAN­MA­GY
“Döw­let her bir ra­ýa­ty­nyň öňün­de jo­gap­kär­dir we şah­sy­ýe­tiň er­kin ös­me­gi üçin şert­le­riň dö­re­dil­me­gi­ni üp­jün ed­ýär, ra­ýa­tyň ja­ny­ny, at-ab­ra­ýy­ny, mer­te­be­si­ni, azat­ly­gy­ny, şah­sy el­deg­ril­me­siz­li­gi­ni, te­bi­gy we aý­ry­baş­ga­lan­maz hu­kuk­la­ry­ny go­ra­ýar”. Bu kons­ti­tu­si­on düz­gün hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň sy­ýa­sa­ty­nyň bin­ýa­dy bo­lup dur­ýar.
2007-nji ýyl­da äh­li­halk ta­ra­pyn­dan ýo­ka­ry döw­let we­zi­pe­si­ne saý­la­nan pur­sa­tyn­dan bä­ri mil­li Li­de­ri­miz mil­li ösü­şiň stra­te­gi­ýa­sy­ny ama­la aşyr­ma­ga gi­riş­di.
2017-nji ýy­lyň 17-nji few­ra­lyn­da Ru­hy­ýet köş­gün­de ýo­ka­ry döw­let we­zi­pe­si­ne res­mi taý­dan gi­riş­mek da­ba­ra­syn­da Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedow çy­kyş edip, ýur­du­my­zy ös­dür­me­giň stra­te­gi­ýa­sy­ny kes­git­le­di, dur­muş sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny gör­kez­di. Gel­jek ýe­di ýy­lyň do­wa­myn­da biz “Bi­lim­li ne­sil – kuw­wat­ly Wa­tan”, “Me­de­ni­ýet – hal­kyň kal­by”, “Hal­kyň sag­ly­gy – ýur­duň baý­ly­gy” di­ýen şy­gar­lar as­tyn­da iş­lä­ris di­ýip, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz bel­le­di.
Şon­da nyg­tal­şy ýa­ly, bi­li­mi we yl­my ös­dür­mez­den, ýo­ka­ry de­re­je­li hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­maz­dan dö­wür bi­len aýak­daş git­mek müm­kin däl­dir. Şu mak­sat­lar üçin Türk­me­nis­tan­da ça­ga­lar bag­la­ry­nyň, or­ta we ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­ri­niň gu­rul­ma­gy do­wam eder, tä­ze ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­ri açy­lar, bi­lim ul­ga­my­ny döw­re­bap­laş­dyr­ma­ga hem-de ýaş­la­ryň da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni düýp­li öz­leş­dir­me­gi­ne aý­ra­tyn üns ber­ler.
Me­de­ni­ýe­ti we sun­ga­ty ös­dür­mä­ge uly orun de­giş­li­dir. Biz hal­ky­my­zyň baý ru­hy we me­de­ni mi­ra­sy­na da­ýan­mak bi­len, hal­ky­my­zyň dün­ýä ýü­zün­de gur­ýan halk, dö­red­ýän halk hök­mün­de ta­nal­ma­gy­ny ga­za­na­rys di­ýip, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz bel­le­di.
“Sag­lyk” Döw­let mak­sat­na­ma­sy­ny ama­la aşyr­mak­da ra­ýat­la­ry­my­za hä­zir­ki ta­lap­la­ryň de­re­je­sin­de luk­man­çy­lyk hyz­mat­la­ry üp­jün edi­ler. Enä­niň we ça­ga­nyň sag­ly­gy­ny go­ra­mak, be­den­ter­bi­ýä­ni we spor­ty ös­dür­mek, hä­zir­ki ta­lap­la­ra do­ly la­ýyk gel­ýän sag­ly­gy go­ra­ýyş eda­ra­la­ry­ny gur­mak, şy­pa­ha­na­lar ul­ga­my­ny gi­ňelt­mek, şeý­le hem Ha­za­ryň eko­lo­gi­ki taý­dan aras­sa ke­na­ryn­da dö­re­di­len “Awa­za” mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy­ny dün­ýä bel­li dynç alyş we sa­gal­dyş mer­kez­le­ri­ne öwür­mek mö­hüm me­se­le­le­riň ha­ta­ryn­da gör­ke­zil­di.
Mil­li Li­de­ri­mi­ziň pi­ki­ri­ne gö­rä, dur­muş sy­ýa­sa­ty – bu döw­le­tiň, jem­gy­ýe­tiň we şah­sy­ýe­tiň bäh­bit­le­ri­niň bir­leş­ýän ug­ry bo­lup dur­ýar. Iş­jeň we ne­ti­je­li dur­muş sy­ýa­sa­ty ägirt uly se­riş­de­le­ri ta­lap ed­ýär. Mu­ny bol­sa di­ňe yk­dy­sa­dy taý­dan kuw­wat­ly ýurt­lar ba­şa­ryp bi­ler. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýol­baş­çy­ly­gyn­da yk­dy­sa­dy taý­dan ösü­şin­de uly üs­tün­lik­le­ri ga­za­nan Türk­me­nis­tan dur­muş mak­sat­na­ma­la­ry­ny ýyl­sa­ýyn gi­ňel­dip, ola­ry hal­ky­my­zyň dur­muş de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga gö­nük­dir­ýär.

SE­NA­GAT PU­DA­GY­NYŇ TÄ­ZE UGUR­LA­RY
Ýur­du­my­zy se­na­gat taý­dan ös­dür­mek, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak, da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän önüm­le­riň or­nu­ny tut­ýan önüm­çi­li­gi ýo­la goý­mak hem-de ýer­li çig ma­lyň ha­sa­by­na gaý­ta­dan iş­le­ýän se­na­ga­ty ös­dür­mek hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ata Wa­ta­ny­my­zyň yk­dy­sa­dy bin­ýa­dy­ny ber­kit­mek ba­bat­da dur­mu­şa ge­çir­ýän döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm ugur­la­ry bo­lup dur­ýar.
Esa­san hem soň­ky ýyl­lar­da ýur­du­my­zyň se­na­gat dü­zü­mi­ni has-da kuw­wat­lan­dyr­mak ba­bat­da köp san­ly önüm­çi­lik des­ga­la­ry gu­rul­ýar. Ola­ryň kä­bi­ri­ni gys­ga­ça ýat­lap geç­mek hem has ýa­kym­ly­dyr.
Gip­so­kar­ton çy­kar­jak kär­ha­na: Ýer­li çig mal­dan gu­ry gips ga­ryn­dy­la­ry­ny we gip­so­kar­to­ny çy­kar­ma­ga ni­ýet­le­nen bö­lüm­le­ri Mag­dan­ly­da bar bo­lan gur­lu­şyk se­riş­de­le­ri­ni ön­dür­ýän kär­ha­na­nyň se­na­gat zo­la­gyn­da ýer­le­şer. Hä­zir­ki wagt­da bu ýer­de 8 gek­tar meý­dan­da otag­la­ry be­ze­mek üçin gu­ry ga­ryn­dy­la­ryň 100 müň ton­na­sy­ny hem-de ýyl­da 12 mil­li­on ine­dör­dül metr gip­so­kar­ton çy­kar­ma­ga ni­ýet­le­nen ho­ja­lyk jem­gy­ýe­ti­niň önüm­çi­lik bin­ýa­dy dö­re­dil­ýär. Ýer­li çig mal­dan gip­so­kar­to­nyň özü­miz­de ön­dü­ril­me­gi da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän önüm­le­riň or­nu­ny tu­tup bil­ýän ýe­ne-de bir ugur bo­lup, ýur­du­my­zyň gur­lu­şyk­çy­la­ry­nyň is­leg­le­ri­ni köp de­re­je­de ka­na­gat­lan­dyr­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rer.
Bi­os­nou­gur­ly po­lip­ro­pi­len­den plýon­ka­lar ön­dü­ri­ler: Önü­miň tä­ze gör­nü­şi bo­lan iki dür­li (içi gö­rün­ýän bir gat­ly hem-de soekst­ru­zi­on, ýag­ny köp gat­ly) gap­laý­jy plýon­ka­la­ry çy­kar­ma­gyň öz­leş­di­ril­me­gi In­do­ne­zi­ýa­nyň “P.T.Is­ta­na ka­rang La­ut” kom­pa­ni­ýa­sy­nyň gat­naş­ma­gyn­da al­nyp ba­ryl­ýar. Bu ýer­de çy­ka­ry­lyp baş­lan­jak po­lip­ro­pi­len plýon­ka­la­ry pro­pi­len plýon­ka­la­ryn­dan ar­tyk­maç­ly­ga eýe­dir. Za­wo­dyň iş­gär­le­ri ýer­li çig mal­dan dür­li gör­nüş­li plýon­ka­la­ryň, şol san­da azyk önüm­le­ri­ni we se­na­gat ha­ryt­la­ry­ny gap­la­ma­ga ni­ýet­le­nen plýon­ka­la­ryň ýyl­da 21 müň ton­na çen­li­si­niň taý­ýar­la­nyl­ma­gy­ny ýo­la goý­ýar­lar.
LED lam­pa­la­ry­nyň önüm­çi­li­gi: Se­na­gat mi­nistr­li­gi­niň hem-de Se­na­gat­çy­lar we te­le­ke­çi­ler bir­leş­me­si­niň ýar­dam ber­me­gin­de dö­re­di­len “Aý­dyň gi­je­ler” ho­ja­lyk jem­gy­ýe­ti­niň hü­när­men­le­ri dur­muş we se­na­gat otag­la­ry üçin ýag­ty­lan­dy­ry­jy di­ot­ly yşyk­lan­dy­ry­jy­lar bo­lan LED lam­pa­la­ry­nyň iki mil­lio­na go­la­ýy­ny ön­dür­di­ler. Ýur­du­my­zyň ba­zar­la­ry­na hem-de ýö­ri­te­leş­di­ri­len söw­da kär­ha­na­la­ry­nyň tek­je­le­ri­ne Wa­ta­ny­myz­da ön­dü­ri­len ýag­ty­lan­dy­ry­jy elekt­ron ab­zal­la­ry­nyň müň­ler­çe­si il­kin­ji ge­zek ge­lip go­wuş­dy.
Türk­me­nis­tan­da elekt­ron se­na­ga­ty­nyň il­kin­ji kär­ha­na­sy­nyň açy­lan gü­nün­den bä­ri bir­nä­çe aý geç­di. Hä­zir önüm­çi­lik des­ga­syn­da kuw­wat­ly­ly­gy 3-den 24 wat­ta çen­li bo­lan yşyk­lan­dy­ry­jy­la­ryň her gün­de 17-24 mü­ňü­si taý­ýar edil­ýär.

GAZ WE NE­BIT-HI­MI­ÝA PU­DA­GY KUW­WAT­LAN­ÝAR
Ne­bit-gaz pu­da­gy ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň iň iri pu­dak­la­ry­nyň bi­ri­dir. Soň­ky ýyl­lar­da bu pu­da­gy ös­dür­mek ba­bat­da köp san­ly iri ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çi­ril­di we ge­çi­ril­ýär. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň ýol­baş­çy­ly­gyn­da baý ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­mi­zi dün­ýä ba­za­ry­na di­ňe bir çig mal hök­mün­de däl, eý­sem, ola­ry gaý­ta­dan iş­läp, bäs­le­şi­ge ukyp­ly dür­li önüm­le­ri hal­ka­ra ba­za­ry­na çy­kar­mak ba­bat­da giň ge­rim­li mak­sat­na­ma­lar dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.
2015-nji ýy­lyň okt­ýabr aýyn­da Ýa­po­ni­ýa­nyň Prem­ýer-mi­nist­ri Sin­zo Abe­niň Aş­ga­ba­da bo­lan res­mi sa­pa­ry­nyň çäk­le­rin­de bu ýur­duň işe­wür we ma­li­ýe to­par­la­ry­nyň we­kil­le­ri bi­len yla­la­şyk­la­ryň, şert­na­ma­la­ryň we beý­le­ki iki­ta­rap­la­ýyn res­mi­na­ma­la­ryň uly top­lu­my­na gol çe­kil­di. Olar­da umu­my ba­ha­sy ABŞ-nyň 18 mil­liard dol­la­ryn­dan gow­rak bo­lan bi­le­lik­dä­ki tas­la­ma­la­ry ama­la aşyr­mak göz öňün­de tu­tul­ýar we ola­ryň ag­ram­ly bö­le­gi ga­zy gaý­ta­dan iş­le­mek bi­len bag­la­ny­şyk­ly tas­la­ma­lar bo­lup dur­ýar.
Ola­ryň ha­ta­ryn­da eti­len­den pes ba­syş­ly po­lie­ti­len önüm­çi­li­gi bo­ýun­ça ga­zy gaý­ta­dan iş­le­ýän top­lu­myň gur­lu­şy­gy­nyň; GTL ýa­pon teh­no­lo­gi­ýa­sy­nyň esa­syn­da te­bi­gy gaz­dan su­wuk ýan­gy­jyň önüm­çi­li­gi bo­ýun­ça za­wo­dyň; ga­zy po­li­me­re öwür­mek bo­ýun­ça gaý­ta­dan iş­le­nil­ýän za­wo­dyň; “Gal­ky­nyş” gaz ýa­ta­gy­ny öz­leş­dir­me­giň çäk­le­rin­de des­ga­la­ryň gur­lu­şy­gy­nyň tas­la­ma­la­ry bar.
Go­laý­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýol­baş­çy­ly­gyn­da ge­çi­ri­len Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň mej­li­sin­de iri gaz we ne­bit-hi­mi­ýa pu­dak­la­ry­ny dö­ret­mek bo­ýun­ça ýa­kyn on ýy­la ni­ýet­le­nen tas­la­ma­la­ry iş­läp taý­ýar­la­mak ba­ra­da ha­sa­bat be­ril­di. Bu tas­la­ma­lar se­bit we dün­ýä ba­zar­la­ryn­da­ky ýag­daý­la­ry hem-de gaz-hi­mi­ýa önüm­le­ri­ne is­leg­le­ri sel­jer­mek ar­ka­ly iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­dy.
Hu­su­san-da, Le­bap we­la­ýa­tyn­da ýer­leş­ýän Ba­ga­ja gaz kä­nin­de te­bi­gy ga­zy gaý­ta­dan iş­le­ýän des­ga­nyň dur­ku­ny tä­ze­le­mek hem-de onuň bin­ýa­dyn­da ýyl­da 80 müň ton­na bu­ta­di­ýen-si­rol kau­çu­gy we 45 müň ton­na po­lis­ti­rol ön­dür­jek gaz-hi­mi­ýa top­lu­my­ny gur­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär. Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň Tag­ta­ba­zar et­ra­by­nyň çä­gin­de ýer­leş­ýän Tö­re­şyh kä­nin­de ön­dü­ril­ýän te­bi­gy ga­zy gaý­ta­dan iş­läp, kuw­wa­ty ýyl­da 13 müň ton­na su­wuk­lan­dy­ry­lan ga­zy ön­dür­jek des­ga­ny gur­mak göz öňün­de tu­tul­ýar.
Da­şo­guz we­la­ýa­tyn­da Ýy­lan­ly gaz gy­sy­jy des­ga­sy­nyň go­la­ýyn­da ýer­leş­ýän Mer­ke­zi Ga­ra­gum gaz ýa­tak­lar top­lu­myn­da iri ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­mek tek­lip edil­ýär. Onuň çäk­le­rin­de 2 mil­liard kub metr te­bi­gy ga­zy gaý­ta­dan iş­läp, ýyl­da 70 müň ton­na su­wuk­lan­dy­ry­lan gaz ön­dür­jek za­wod gur­lar. Bu za­wo­dyň des­ga­la­ry­nyň ikin­ji tap­gy­ry ýyl­da 200 müň ton­na pes dy­kyz­lyk­ly po­lie­ti­len ön­dür­mä­ge ni­ýet­le­nen­dir.
Bal­kan we­la­ýa­ty­nyň Gy­ýan­ly şä­her­çe­sin­de ýyl­da 1,5 mil­liard kub metr te­bi­gy ga­zy we 117 müň ton­na teh­ni­ki du­zy gaý­ta­dan iş­läp, ýyl­da 200 müň ton­na pes dy­kyz­lyk­ly çy­zyk­ly po­lie­ti­len, 390 müň ton­na po­lip­ro­pi­len, 100 müň ton­na po­li­wi­nilh­lo­rid, 10 müň ton­na su­wuk hlor, 82 müň ton­na ka­us­tik so­da we 10 müň ton­na duz kis­lo­ta­sy­ny ön­dür­jek gaz-hi­mi­ýa top­lu­my­ny gur­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär.
Mun­dan baş­ga-da, ýyl­da 4 müň ton­na eti­len ga­zy­ny we 2 müň ton­na me­ta­nol önü­mi­ni gaý­ta­dan iş­läp, ýur­du­my­za uly möç­ber­ler­de da­şar­ky ba­zar­lar­dan ge­ti­ril­ýän me­til­die­ta­no­la­min hi­mi­ki se­riş­de­si­ni ön­dür­jek des­ga­ny gur­mak göz öňün­de tu­tul­ýar. “Türk­men­hi­mi­ýa” döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan Ma­ry we­la­ýa­tyn­da kar­ba­mi­di we me­ta­no­ly gaý­ta­dan iş­läp, ýyl­da 15 müň ton­na kar­ba­mid­li for­mal­de­gid kon­sent­ra­ty­ny ön­dür­jek des­ga­ny gur­mak tek­lip edil­ýär.
Bi­ler­men­le­riň sel­jer­me­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da, 2030-njy ýy­la çen­li A-95 ben­zi­ni­ne we di­zel ýan­gy­jy­na bo­lan is­leg, tak­my­nan, iki es­se ar­tar. Şun­dan ugur al­nyp, Türk­men­ba­şy­da­ky ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän za­wod­lar top­lu­my­nyň hem-de Seý­di­niň ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän za­wo­dy­nyň kuw­wa­ty­ny ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça çä­re­le­riň top­lu­my iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­dy.
Türk­me­nis­ta­nyň “ma­wy ýan­gy­jyň” gor­la­ry bo­ýun­ça dün­ýä­de öň­dä­ki orun­la­ryň bi­ri­ni eýe­le­ýän­di­gi­ni na­za­ra al­mak bi­len, ýur­du­my­zyň ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­my­nyň bu ul­ga­my­ny ös­dür­mek örän wa­jyp­dyr. Bu ba­bat­da da­şa­ry ýurt­ly hyz­mat­daş­lar bi­len ne­ti­je­li gat­na­şyk­lar üçin giň müm­kin­çi­lik­ler açyl­ýar.