Ar­ka­dag Ser­dar­ly bag­ty­ýar ýaş­lar ýy­lyn­da me­de­ni­ýe­ti­mi­ziň we sun­ga­ty­my­zyň pa­jar­lap ös­me­gi­ne giň ýol açyl­dy. Şol san­da türk­men teatr sun­ga­ty hem dün­ýä de­re­je­sin­de uly ösüş­le­re, öz­ge­riş­le­re eýe bo­lup, döw­re­bap sah­na oýun­la­ry sah­na­laş­dy­ryl­ýar. Teatr sun­ga­ty bar­ha kä­mil­le­şip, ussat ar­tist­le­riň zäh­me­ti bi­len tä­ze sah­na oýun­la­ry tomaşaçylara hö­dür­len­ýär. Teatr­la­ry­my­zyň sah­na­syn­da mil­li eser­le­ri­miz bi­len bir ha­tar­da beýleki halk­la­ryň eser­le­ri hem yzy­gi­der­li sah­na­laş­dy­ry­l­ýar. Yk­ba­ly­ny teatr sun­ga­ty­na bagyş edip, sah­na­da gaý­nap jo­şup, dür­li kär­dä­ki, dür­li yk­bal­da­ky we hä­si­ýet­dä­ki yn­san­la­ryň keş­bi­ne gi­rip, halk köp­çü­li­gi­niň we teatr muş­dak­la­ry­nyň söý­gü­li ar­tist­le­ri­ne öw­rü­lip, us­sat ar­tist hök­mün­de hal­kyň aňyn­da gal­ma­gy ba­şar­ýan ar­tist­le­riň sa­ny bar­ha art­ýar. Şeý­le ar­tist­le­riň bi­ri, ýur­du­my­zyň Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Mil­li saz­ly dra­ma te­at­ry­nyň ha­ly­pa ar­tis­ti, Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti di­ýen hor­mat­ly adyň eýe­si Aý­sol­tan Ko­wu­so­wa bi­len söh­bet­deş bo­lup, ony oky­jy­la­ry­my­za ýe­tir­me­gi ma­kul bil­dik.
Aý­sol­tan gel­ne­je, söh­be­di­mi­ziň ba­şyn­da yk­ba­ly­ňy­zy teatr sun­ga­ty, sah­na dur­mu­şy bi­len bag­la­nyş­dyr­ma­gy­ňy­za se­bäp bo­lan zat ha­kyn­da gür­rüň be­räý­se­ňiz?
– «Adam ar­zuw­syz, guş ga­nat­syz bol­maz» diý­li­şi ýa­ly, me­ni teatr dur­mu­şy­na çe­ken, gö­ze gö­rün­me­ýän çäk­siz güýç – umyt­ly ar­zu­wym ma­ňa ga­nat ber­di. Ça­ga­lyk­dan ar­tist bol­mak hö­we­sim bar­dy. Te­le­ýaý­ly­myň üs­ti bi­len ha­ly­pa ar­tist­le­riň ýe­ri­ne ýe­tir­ýän keşp­le­ri­ne se­red­ýär­dim, öz ýa­nym­dan to­ma­şa­çy­lar köp­çü­li­gi­niň öňün­de keşp jan­lan­dy­ryp, ola­ryň my­na­syp el çar­pyş­ma­la­ry­na hö­wes ed­ýär­dim. Şol hö­wes men­de öň­ki Ga­ra Se­ýit­li­ýew adyn­da­ky Me­de­ni aň-bi­lim teh­ni­ku­my­na alyp gel­di. Teh­ni­ku­myň akt­ýor­la­ry taý­ýar­la­ýan bö­lü­min­de okap, ony üs­tün­lik­li ta­mam­la­dym. Ine, bu gün­ki gün bol­sa me­niň ar­zu­wym ha­syl bol­dy. Onuň mi­we­sin­den süý­jü­lik bi­len, ga­dyr hem söý­gi bi­len da­dyp ýö­rün. Me­niň öm­rü­miň ör­ki sah­na. Men bu gün dur­kum bi­len sah­na örk­len­dim. Sah­na­syz dur­mu­şy göz öňü­ne hem ge­ti­rip bi­le­mok.
Te­at­ry­ňy­zyň dö­re­di­ji­lik to­pa­ry­nyň öz­bek ýa­zy­jy­sy Nu­rul­lo Ab­ba­syň ede­bi ese­ri esa­syn­da sah­na­laş­dy­ran «Kör­pe ge­lin» at­ly gül­kü­li sah­na oý­ny halk köp­çü­li­gi ta­ra­pyn­dan gyz­gyn gar­şy alyn­dy. Şol sah­na oý­nun­da siz hem kör­pe gel­niň ga­ýyn ene­si­niň, ýag­ny Ka­ri­ma apa­nyň keş­bi­ni jan­lan­dyr­dy­ňyz. Şu­lar dog­ru­syn­da aý­daý­sa­ňyz?
– Bi­ziň te­at­ry­myz­da di­ňe bir öz ýa­zy­jy­la­ry­my­zyň, dra­ma­turg­la­ry­my­zyň eser­le­rin­den sah­na oýun­la­ry go­ýul­man, eý­sem, do­gan­lyk halk­la­ryň eser­le­ri­ne hem ýüz­le­nil­ýär. «Kör­pe ge­lin» sah­na oý­nun­da ma­ňa-da enä­niň keş­bi­ni jan­lan­dyr­ma­gy te­at­ry­my­zyň ze­hin­li ar­tis­ti hem re­žiss­ýo­ry, Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Nu­ry Hu­daý­gu­ly­ýew ynam edip tab­şyr­dy. Men hem onuň yna­my­ny öde­jek bo­lup, ze­hi­ni­mi, ukyp-ba­şar­ny­gy­my or­ta go­ýup iş­le­dim. Bu keşp teatr muş­dak­la­ry­myz ta­ra­pyn­dan oňat gar­şy alyn­dy. Ma­ňa bu keş­bi jan­lan­dyr­mak kyn düş­me­di. Se­bä­bi men dur­muş­da hem ene, te­at­ryň sah­na­sy hem ar­tis­tiň dur­mu­şy. Maş­ga­la ag­zy­bir­li­gi, bi­rek-bi­re­ge söý­gi, sy­lag-hor­mat, maş­ga­la bin­ýa­dy­nyň berk tu­tu­lyp, onuň hiç ha­çan mi­ze­mez­li­gi­ni ga­zan­mak sah­na oý­nu­nyň için­den eriş-ar­gaç bo­lup geç­ýär. Ka­ri­ma apa­nyň bol­sa maş­ga­la­da ag­zy­bir­li­gi sak­la­mak­da uly bir sü­tün hök­mün­de sö­zü­ni ýö­red­ýän ene bo­lup, bi­tir­ýän işi mak­sa­da­ok­gun­ly­lyk, maş­ga­la­da­ky ter­tip-düz­gü­ni, ter­bi­ýä­ni berk go­rap sak­la­mak­da gö­rel­de bo­lup dur­ýar. Bu enä­niň keş­bi ma­ňa örän ýa­kyn hem söý­gü­li keşp­le­riň bi­ri bo­lup, bü­tin süň­ňü­me or­na­dy. Ma­ňa yna­nyl­ýan ene keşp­le­ri dür­li hä­si­ýet­däki ene­le­riň keş­bi bol­sa-da, ene ene bol­ýar. Enä­niň keş­bi dur­muş­da bol­şy ýa­ly sah­na­da-da go­wy, ek­ran­da-da. Ene öz per­zent­le­ri­niň ug­run­da jan­se­rek­dir. Şol nuk­daý­na­zar­dan al­saň hem enä­niň mäh­ri, söý­gü­si be­ýik, mak­sa­dy ça­ga­la­ry­ny di­ňe go­wu­ly­ga iter­mek, il­ha­lar, jem­gy­ýe­te peý­da­ly per­zent edip ýe­tiş­dir­mek, şo­nuň üçin hem ene­le­riň keş­bi­ni dö­re­dem­de özü­mi dur­muş­da­ky ýa­ly alyp bar­ýa­ryn. Re­žiss­ýor ma­ňa köp­lenç enä­niň keş­bi­ni ynan­ýar, enä­niň keş­bi­ni to­ma­şa­ça ynan­dyr­yjy edip ýe­tir­me­gim üçin me­niň bi­len köp sy­nag, ta­ýyn­lyk iş­le­ri­ni geç­ýär. Her bir jan­lan­dyr­ýan keş­bi­ňi ýü­re­giň bi­len ýe­ri­ne ýe­tir­seň, ol ýü­re­ge bar­ýar. «Kör­pe ge­lin­dä­ki» enä­niň keş­bi to­ma­şa­çy­la­ryň söý­gü­si­ni ga­za­nan keşp­le­riň bi­ri bol­dy.
Siz ki­no sun­ga­ty bi­len hem ýa­kyn ara­gat­na­şyk sak­la­ýa­ňyz, şeý­le-de ma­wy ek­ran ar­ka­ly ýaý­ly­ma be­ril­ýän da­şa­ry ýurt film­le­ri­ne-de öz se­si­ňi­zi ber­ýä­ňiz, şu­lar ba­ra­da aý­daý­sa­ňyz?
– Men teatr­dan boş wagt­la­rym Türk­me­nis­ta­nyň Te­le­wi­de­ni­ýe ra­dio­gep­le­şik­ler we ki­ne­ma­tog­ra­fi­ýa ba­ra­da­ky döw­let ko­mi­te­ti­niň «Mi­ras» te­le­ra­dio­ýaý­ly­my­nyň ter­ji­me bö­lü­min­de da­şa­ry ýurt film­le­ri­ne hem-de mult­film­le­re se­si­mi be­rip gel­ýä­rin. Bu iş tej­ri­be top­la­ma­ga örän ýar­dam ber­ýär. Mu­nuň teatr hem-de ki­no sun­ga­tyn­da aras­sa gep­le­mä­ge, söz­le­ri düş­nük­li hem-de dürs aýt­mak­ly­ga, ähe­ňi dog­ry ber­mek­de äh­mi­ýe­ti örän uly. Men bel­li se­ne­ler­de çe­per oka­ýyş­lar bi­len hem çy­kyş edip dur­ýa­ryn. Ki­no sun­ga­ty ba­ra­da aýt­sam, men Oguz­han adyn­da­ky «Türk­men­film» bir­le­şi­gi bi­len hem ýa­kyn ara­gat­na­şyk sakla­ýa­ryn. Şu gün­ki gü­ne çen­li men ol ýer­de-de bir­nä­çe çe­per we çe­per-pub­li­sis­tik film­ler­de çy­kyş edip, keşp jan­lan­dy­ryp, ki­no­film­le­re ses be­rip gel­ýä­rin. Ki­no sun­ga­ty bo­ýun­ça esa­sy bel­läp geç­jek za­dym, Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti, akt­ýor hem en­çe­me film­le­riň re­žiss­ýo­ry Şir­li Mol­la­ýew «Ömür ker­we­ni» at­ly köp bö­lüm­den yba­rat bo­lan çe­per fil­mi su­ra­ta dü­şü­ren­de, fil­miň esa­sy gah­ry­ma­ny bo­lan Ker­wen at­ly ýi­gi­diň eje­si An­na­täç enä­niň keş­bi­ni ma­ňa ynan­dy. Bu keşp me­niň dur­mu­şym­da­ky hä­si­ýe­ti­me ga­bat gel­ýär. Bu keş­bi dö­ret­me­gim me­ni to­ma­şa­çy­lar köp­çü­li­gi­ne has ýa­kyn­laş­dyr­dy. Bu fil­miň te­ma­sy dur­mu­şy tym­sal­lar­dan al­nyp, ýur­du­my­zyň äh­li ugur­da­ky ösüş­le­ri, öz­ge­riş­le­ri, türk­men te­le­ke­çi­le­ri­niň uly at-ab­ra­ýa eýe bo­lup, zäh­met çe­kiş­le­ri, ag­zy­bir­lik, dos­ta we­pa­ly­lyk, Wa­ta­na, ene-ata, bi­rek bi­re­ge bo­lan söý­gi­ni açyk-aý­dyň gör­kez­ýär. Men bu film­de çy­kyş eden­di­gi­me, on­da-da enä­niň keş­bin­de çy­kyş eden­di­gi­me di­ýseň buý­san­ýa­ryn. Per­zen­di­ne di­ňe ha­lal­ly­gy, päk­li­gi ün­de­ýän enä­niň keş­bi­ni uly hö­wes bi­len ýe­ri­ne ýe­tir­dim. Hä­zir­ki gü­ne çen­li bu fil­miň ýig­ri­mi iki bölümi «Mi­ras» te­le­ra­dio­ýaý­ly­my ar­ka­ly ýe­ti­ri­lip, to­ma­şa­çy­la­ryň gyz­gyn söý­gü­si­ne my­na­syp bol­dy.
Te­at­ryň sah­na­syn­da jan­lan­dyr­ýan keşp­le­ri­ňiz ba­ra­da-da gür­rüň be­räý­se­ňiz?
– Men 2001-nji ýyl­da Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Mil­li saz­ly dra­ma te­at­ry­na ga­dam ba­sa­nym­dan soň, il­kin­ji dö­re­den keş­bim «Hüýr­luk­ga-Hem­ra» des­sa­nyn­da baş keşp bo­lan Has ke­ni­ziň keş­bi bol­dy. Bu keş­bi dö­ret­me­gi ma­ňa des­sa­ny sah­na­laş­dy­ran re­žiss­ýor, ha­ly­pa ar­tis­ti­miz, Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Ata Alo­wow ynan­dy. Men hem ha­ly­pa­myň yna­my­ny öde­jek bo­lup, yh­las ba­ry­ny siň­di­rip, Has ke­ni­ziň keş­bi­ni ynan­dy­ry­jy edip to­ma­şa­çy­la­ra ýe­tir­me­gi ba­şar­dym. Şon­dan soň te­at­ryň re­žiss­ýor­la­ry ma­ňa keşp yzy­na keşp yna­nyp baş­la­dy­lar. Olar­dan «Saw­çy hem Sal­lah­lar­da» Ýa­man­ja eje, «Bir ojak­da iki dün­ýä­de» Bi­ke daý­za, «Baý ge­lin­de» Sel­bi­je­mal Ge­le­now­na, «Nu­ra­na şe­kil­ler­de» Gum­ly ge­lin Ar­zuw­je­mal, «Yk­bal öw­rüm­le­rin­de» Säh­ra, «Ýü­rek tel­wa­syn­da» söw­da­gär Ene­gül My­ra­dow­na, «Su­per ga­ýyn enede» ga­ýyn enä­niň keş­bi, Gah­ry­man
Ar­ka­da­gy­my­zyň «Amul-Ha­zar» ro­wa­ýa­ty bo­ýun­ça sah­na­laş­dy­ry­lan oýun­da Hüýr pe­riň keş­bi, «Nuh py­gam­ber­de» py­gam­be­riň ýan­ýol­da­şy No­pa­ryň keş­bi, «To­ýu­my­za gel, to­ýu­my­za» at­ly sah­na oý­nun­da Gül­bi­bi ýeň­ňe ýa­ly dö­re­den keşp­le­rim şow­ly çy­kan keşp­ler­dir.
Ha­ly­pa ar­tist hök­mün­de hä­zir­ki ýaş ar­tist­le­re ber­jek mas­la­hat­la­ry­ňy­zy hem eşi­däý­sek?
– Il­ki bi­len kä­ri­ňi söý­me­li, on­dan lez­zet alyp iş­le­me­li, te­at­ry, sah­na­ny söý­me­li. Ga­ly­ber­se-de, re­žiss­ýor sa­ňa keşp jan­lan­dyr­ma­gy ynan­dy­my, sen şo­ňa ýü­re­giň bi­len ýa­pyş­ma­ly, şol keş­bi özüň­de oňat öz­leş­dir­me­li. Äh­li bi­li­mi­ňi, ze­hi­ni­ňi, ukyp-ba­şar­ny­gy­ňy şol keş­be siň­dir­me­li, aýd­ýan söz­le­ri­ňi ýü­rek­den aýt­ma­ly, dö­red­ýän gah­ry­ma­nyň özi bo­lup aýt­ma­ly. Gel­di-ge­çer­li­ge ýol ber­me­li däl, çe­per eser­le­ri köp oka­ma­ly, ha­ly­pa­lar­dan öw­ren­me­li, ola­ry diň­le­me­li, bil­me­ýän za­dy­ňy so­ra­ma­ga çe­kin­me­li däl, di­ňe şeý­le edi­len­de dö­red­ýän we dö­ret­jek keş­biň bi­len hal­kyň aňyn­da gal­ma­gy ba­şa­rar­syň.
Ha­ly­pa, si­ziň maş­ga­la­ňy­za sun­gat maş­ga­la­sy hem diý­ýär­ler. Eger müm­kin bol­sa maş­ga­la­ňyz bi­len hem ta­nyş edäý­se­ňiz?
– Me­niň ag­zy­bir maş­ga­lam bar. Ýan­ýol­da­şym Tir­kiş Ko­wu­sow hä­zir­ki wagt­da ki­no sun­ga­ty bi­len meş­gul­lan­ýar, uly og­lum Di­dar Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Mil­li saz­ly dra­ma te­at­ryn­da ar­tist bo­lup iş­le­ýär, gy­zym Ene­jan hem akt­ýor­çy­lyk ug­run­dan oka­dy, hä­zir­ki wagt­da maş­ga­la­ly, öý ho­ja­lyk­çy. Kör­pe og­lum Döw­let sport ug­run­dan okap, zäh­met çe­kip ýör, ol spor­ty saý­la­dy. Me­niň üç ça­gam­dan ýe­di ag­ty­gym bar. Umu­man, sun­gat me­niň pa­ýy­ma dü­şen peş­geş di­ýip ha­sap ed­ýä­rin. 2011-nji ýyl­da şan­ly Ga­raş­syz­lyk baý­ra­my­nyň öň ýa­nyn­da me­niň çe­ken zäh­me­tim na­za­ra al­nyp, Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti di­ýen hor­mat­ly at da­kyl­dy. Mu­ňa me­niň be­gen­ji­miň çä­gi ýok. Bu baý­rak ma­ňa öň­kü­de­nem gu­jur­ly, gaý­rat­ly iş­le­mä­ge iter­gi ber­di, men sun­gat­dan bagt ta­pan ze­nan, te­at­ryň sah­na­sy ömrümiň örk­le­nen ýeri. Ça­ga­lyk­da eden ar­zu­wym bu gün­ki gün ha­syl bol­dy, gül­le­di, gül aç­dy. Teatr iş­gär­le­ri­ne, me­de­ni­ýet, sun­gat, dö­re­di­ji­lik adam­la­ry­na goý­ýan sy­lag-sar­pa­sy üçin türk­men hal­ky­nyň Milli Lideri, Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Serdarymyzyň ja­ny sag, öm­ri uzak, alyp bar­ýan il bäh­bit­li, ýurt äh­mi­ýet­li iş­le­ri he­mi­şe ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin.
Aý­sol­tan gel­ne­je, si­ze-de mun­dan beý­läk hem dö­re­di­ji­lik üs­tün­li­gi­ni, maş­ga­la ag­zy­bir­li­gi­ni, berk jan sag­lyk ar­zuw ed­ýä­ris.

Söh­bet­deş­li­gi ýaz­ga ge­çi­ren Döw­let­my­rat Ho­ja­ber­di­ýew, Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА