Der­de der­man dat­ly mi­we

Mi­we­li aga­jyň bir gör­nü­şi bo­lan şet­da­ly, esa­san, ys­sy se­bit­ler­de ös­ýär. Şet­da­ly­nyň ata Wa­ta­ny Hy­taý ha­sap­lan­ýar. Hy­taý­dan tu­tuş Azi­ýa se­bi­ti­ne ýaý­ra­ma­gy bi­len bu mi­we köp­çü­lik­le­ýin ta­na­lyp baş­lan­ýar. Şeý­le­lik­de, şet­da­ly Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň üs­ti bi­len il­ki Or­ta­ýer deň­zi­niň ke­nar­la­ry­na, soň­ra Ýew­ro­pa döw­let­le­ri­ne we ABŞ-a ba­ryp ýet­ýär. Şet­da­ly ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ri­li­şi­ne aý­ra­tyn üns be­ril­ýän mi­we­li agaç­la­ryň bi­ri bo­lup, bu ugur­da Hy­taý, Ita­li­ýa, Is­pa­ni­ýa we ABŞ esa­sy ön­dü­ri­ji­ler ha­sap­lan­ýar.
Bägül­ gül­lü­ler maş­ga­la­sy­na de­giş­li bolan bu aga­jyň bo­ýy or­ta­ça 6,5 met­re ýet­ýär. Onuň uzyn­dan uç­ly, ýal­pyl­da­wuk ýap­rak­la­ry bol­ýar. Owa­dan gül­gü­ne gül­le­ri bi­len ta­nal­ýan şet­da­ly mör-mö­jek­le­ri özü­ne çek­mek üçin bal­da­gyn­dan şi­re bö­lüp çy­kar­ýar. Bu aga­jyň mi­we­si to­mus we güýz aý­la­ryn­da ýe­tiş­ýär. Ýe­ke şä­nik­li mi­we­si­niň da­şy tüý­li we tüý­süz bo­lup, ak, sa­ry we gy­zyl şet­da­ly ýa­ly gör­nüş­le­re bö­lün­ýär. Soň­ky ýyl­lar­da bu mi­wä­niň müň­ler­çe sor­ty iş­le­nip dü­zül­di. Şet­da­ly et­li we suw­ly mi­we bo­lup, bir­nä­çe wi­ta­mi­ni özün­de sak­la­ýar. Şet­da­ly adam sag­ly­gy­na peý­da­ly­dy­gy bi­len ga­dym dö­wür­ler­den bä­ri meş­hur­dyr.
Im­mu­ni­te­ti güýç­len­dir­ýär. Şet­da­ly im­mu­ni­te­ti ber­kit­mä­ge ýar­dam ed­ýän an­ti­ok­si­dant­la­ry özün­de jem­le­ýär. Dü­zü­min­dä­ki C we E wi­ta­mi­ni be­de­niň goraglylygyny güýç­len­di­rip, ke­sel­le­re gar­şy gö­reş­mä­ge go­şant goş­ýar.
Iý­mit siň­di­ri­şi aň­sat­laş­dyr­ýar. Şet­da­ly­nyň dü­zü­min­dä­ki A, B3, C wi­ta­min­le­ri, fo­liý tur­şu­sy, be­ta-ka­ro­tin we ka­liý iý­mit siň­di­ri­şi aň­sat­laş­dyr­ýar. Doý­gun ýag bol­man­dy­gy se­bäp­li bu mi­we aş­ga­zan­da gy­jyn­ma dö­ret­me­ýär. Şet­da­ly iç­geç­mä­ni be­jer­mek­de peý­da­ly bo­lup, iý­mit siň­di­riş bo­zul­ma­la­ry­nyň öňü­ni al­ýar.
Ýü­re­gi go­ra­ýar. Ýü­rek sag­ly­gy­ny go­ra­ma­gyň iň mö­hüm şert­le­ri­niň bi­ri sü­ýü­me baý önüm­le­ri iý­mek­dir. Şet­da­ly­da ýe­ter­lik de­re­je­de sü­ýüm sak­la­nyp, ýo­ka­ry gan ba­sy­şy­na we ho­les­te­ri­niň de­re­je­si­ne oňyn tä­sir ed­ýär.
De­ri­ni gö­zel­leş­dir­ýär. C wi­ta­mi­ne baý bu mi­we de­ri­ni ýo­kanç­lyk­lar­dan we zy­ýan­ly şöh­le­ler­den go­ra­ýar. Me­nek­le­ri we de­ri­dä­ki yz­la­ry aýyr­ma­ga ýar­dam ed­ýär.
Gör­şi güýç­len­dir­ýär. Şet­da­ly­da sak­lan­ýan A wi­ta­mi­ni süňk­ler we diş­ler üçin peý­da­ly bol­mak bi­len bir ha­tar­da, gi­je­ki gör­şi hem go­wu­lan­dyr­ýar. Bu mi­we yzy­gi­der­li iý­len­de gö­rüş bi­len bag­ly kyn­çy­lyk­la­ry ara­dan aý­ryp bol­ýar.
Içe­ge­le­ri iş­jeň­leş­dir­ýär. Bi­ler­men­le­riň bel­le­mek­le­ri­ne gö­rä, şet­da­ly sü­ýü­me baý­dy­gy se­bäp­li içe­ge­le­ri he­re­ke­te ge­tir­ýär. Şeý­le hem gan­da­ky şe­ke­riň de­re­je­si­ni de­ňag­ram­ly sak­la­mak bi­len çalt ajyk­ma­gyň öňü­ni al­ýar.
Ga­naz­ly­gyň öňü­ni al­ma­ga kö­mek ed­ýär. Ga­naz­lyk be­den­dä­ki gy­zyl gan öý­jük­le­ri­niň ön­dü­ri­li­şi­niň aza­lan­dy­gy­ny gör­kez­ýän ala­mat bo­lup, de­mir ýet­mez­çi­li­gin­de ýü­ze çyk­ýar. Şet­da­ly ga­naz­ly­gyň öňü­ni al­mak­da peý­da­ly bo­lup, be­den­de dem­riň siň­me­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­ýar.