8-nji no­ýabr­da ýur­du­myz­da äh­li­halk bag ek­mek çä­re­si­niň güýz­ki möw­sü­mi­ne ba­dal­ga be­ril­di. Mer­da­na hal­ky­myz bu so­gap­ly iş­le­re ag­zy­bir­lik­de gat­naş­dy. Bu bol­sa asyr­lar aşyp gel­ýän mil­li ýö­rel­ge­le­riň hä­zir­ki dö­wür­de üs­tün­lik­li do­wam et­di­ril­ýän­di­gi­niň aý­dyň be­ýa­ny­dyr. Tu­tuş ýur­du­myz bo­ýun­ça ge­çi­ri­len äh­li­halk bag ek­mek da­ba­ra­sy­nyň do­wa­myn­da 449 müň 464 düýp bag na­ha­ly ekil­di. Şeý­le hem se­ýil­gäh­le­ri we to­kaý zo­lak­la­ry­ny aras­sa­la­mak, aba­dan­laş­dyr­mak iş­le­ri bi­len bir­lik­de, je­mi 1 mil­li­on 997 müň 775 düýp agaja ideg edildi.
Ýur­du­myz­da ýyl­da iki ge­zek ge­çi­ril­ýän bag ek­mek çä­re­si­niň güýz­ki möw­sü­min­de hormatly Prezidentimiz 12 ýyl ýa­şan türk­men ar­ça­sy­ny otur­dyp, güýz­ki äh­li­halk bag ek­mek da­ba­ra­sy­na ba­dal­ga ber­di. Ar­ça­nyň ýa­şy­nyň 12-nji de­kabr­da ýur­du­my­zyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­ly­gy­nyň dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi ta­ra­pyn­dan yk­rar edi­len gü­ni bi­len ga­bat gel­me­gi öz­bo­luş­ly ma­na eýe­dir. Gel­jek aý­da bu şan­ly se­ne – Türk­me­nis­ta­nyň Bi­ta­rap­ly­gy­nyň Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy ta­ra­pyn­dan yk­rar edil­me­gi­niň 30 ýyl­ly­gy baý­ram edi­ler.

Arça – türkmen tebigatynyň gözelligi
Türk­men ar­ça­sy be­ýik­li­gi 2-10 met­re ýet­ýän, ýaý­baň şa­ha­ly agaç bo­lup, ar­çanyň beý­le­ki gör­nüş­le­rin­den di­ňe dag­lyk se­bit­ler­de ös­ýän­di­gi bi­len ta­pa­wut­lanyp, Kö­pet­dag, Köý­ten­dag, Uly we Ki­çi Bal­kan dag­la­ryn­da, de­ňiz de­re­je­sin­den 800-2800 metr be­ýik­lik­de ös­ýär. Ýap­ra­gy uşak, iň­ňeşe­kil­li, ti­ken­li, uzyn­ly­gy 6-8 mm, 3 sa­ny ýap­ra­jyk bo­lup bi­ri­gen. To­hu­my iý­miş şe­kil­li go­za­jyk­da ýer­leş­ýär. Go­za­jyk ga­ty, şar şe­kil­li, ga­ra-gök reňk­li, gys­ga­jyk sa­pak­da otur­ýar. Bu ar­ça­ örän ha­ýal ös­ýär we 600 ýy­la çen­li ýa­şa­ýar. Fi­ton­sid­le­ri güýç­li bö­lüp çy­kar­ýar. Dü­zü­min­de köp san­ly hi­mi­ki bir­leş­me­le­ri sak­la­ýan­dy­gy se­bäp­li türk­men ar­ça­sy luk­man­çy­lyk­da der­man se­riş­de­le­ri­ni taý­ýar­la­mak­da, kos­me­ti­ka se­riş­de­le­ri taý­ýar­la­mak­da we se­na­gat­da dür­li gör­nüş­li önüm­le­ri al­mak­da ula­nyl­ýar. Gür owa­dan şa­ha­la­ry bo­lup, be­zeg agaç­la­ry­nyň ha­ta­ry­na gir­ýän türk­men ar­ça­sy se­ýil­gäh­ler­de ýe­ke­lik­de we to­par­la­ýyn oturt­mak üçin ula­nyl­ýar. Hä­zir­ki wag­tda türk­men ar­ça­sy Kö­pet­da­gyň ete­gin­de eki­len ar­ça to­kaý­ly­gy­na öz­bo­luş­ly be­zeg ber­ýär we en­de­mik gör­nüş hök­mün­de onuň ge­no­fon­du­ny kö­pelt­mek we te­bi­gy area­ly­ny go­rap sak­la­mak bo­ýun­ça yzy­gi­der­li iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar.
Türk­men ar­ça­sy­nyň te­bi­gy ýaý­ra­wy we go­ry, der­man­lyk çig ma­ly, hi­mi­ki dü­zü­mi, ula­ny­lyş aý­ra­tyn­lyk­la­ry ba­ra­da alym Ar­ka­da­gy­my­zyň köp­ýyl­lyk yl­my-bar­lag iş­le­ri­niň ne­ti­je­si bo­lan «Türk­me­nis­ta­nyň der­man­lyk ösüm­lik­le­ri» at­ly yl­my-en­sik­lo­pe­dik ki­tap­la­ry­nyň I jil­din­de gi­ňiş­le­ýin mag­lu­mat­lar be­ýan edil­ýär. Türk­me­nis­ta­nyň Gy­zyl ki­ta­by­na gi­ri­zi­len­ bu ösüm­lik Kö­pet­dag we Sünt-Ha­sar­dag döw­let go­rag­ha­na­la­ryn­da go­ral­ýar.
Daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, eko­lo­giýa aba­dan­çy­ly­gyny üp­jün et­mek ba­bat­da bu mö­hüm äh­mi­ýet­li çä­rä­niň güýz­ki möw­sü­mi­ne ba­dal­ga be­ril­me­gi gözel tebigatymyzy ba­gy-bos­san­ly­ga öwür­mek­de örän äh­mi­ýet­li­dir. Şo­nuň üçin hem her ýy­lyň ýaz we güýz möw­süm­le­rin­de şeý­le giň ge­rim­li çä­re­le­riň ge­çi­ril­me­gi in­di asyl­ly dä­be öw­rül­di. Mu­nuň özi Türk­me­nis­ta­nyň äh­lu­mu­my eko­lo­giýa aba­dan­çy­ly­gyna my­na­syp go­şant goş­ýan­dy­gy­nyň, hormatly Prezidentimiziň bu ugur­da alyp bar­ýan iş­le­ri­niň uly üs­tün­lik­le­re bes­len­ýän­di­gi­niň aý­dyň gü­wä­si­dir.

Aýpara Begowa,
Beki Seýtäkow adyndaky Mugallymçylyk mekdebiniň talyby.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА