Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň şanly 30 ýyllygyna, Birleşen Milletler Guramasynyň esaslandyrylmagynyň 80 ýyllygyna beslenýän şu ýylda Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahatyň ýurdumyzda geçirilmegi wajyp ähmiýete eýedir. Munuň özi ýurdumyzyň ählumumy abadançylygy, howpsuzlygy üpjün etmegiň bähbidine netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmak, durnukly energetika, ulag, ekologiýa, daşky gurşawy goramak ýaly ulgamlarda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek boýunça öňe sürýän başlangyçlarynyň dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan giňden goldanylýandygynyň aýdyň beýanydyr. Giň gerimli foruma ençeme döwletleriň Baştutanlarynyň, abraýly halkara guramalaryň ýolbaşçylarynyň hem-de wekilleriniň gatnaşmagy onuň ähmiýetini has-da artdyryp, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň halkara derejeli çäreleriň yzygiderli geçirilýän merkezine öwrülendigini alamatlandyrýar.

Deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan döw­let­ler bo­ýun­ça üçün­ji mas­la­hat Türk­me­nis­tan bi­len BMG-niň ara­syn­da­ky stra­te­gik hyz­mat­daş­ly­gyň ta­ry­hyn­da tä­ze sa­hy­pa­ny aç­dy. Onuň giň ge­rim­li mak­sat­na­ma­sy ösüş üçin ze­rur bo­lan we­zi­pe­le­ri çöz­mä­ge, uzak möh­let­le­ýin gel­jek üçin hyz­mat­daş­ly­gyň tä­ze, mö­hüm ugur­la­ry­ny kes­git­le­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir. Bu bol­sa Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň öňe sür­ýän dö­re­di­ji­lik­li baş­lan­gyç­la­ry­nyň iş ýü­zün­de üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi­ni no­bat­da­ky ge­zek su­but et­di.
Dün­ýä de­re­je­sin­de stra­te­gik hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak­da, deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan döwletleriň ara­syn­da yna­nyş­ma­gy ös­dür­mek­de Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Awa­za fo­ru­my­nyň äh­mi­ýe­ti ulu­dyr. Hal­ka­ra gol­daw we hyz­mat­daş­lyk ar­ka­ly deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan ýurt­la­ra her on ýyl­dan bir ge­zek şeý­le uly müm­kin­çi­lik dö­re­dil­ýär. 32 ýur­duň döw­let we hö­kü­met Baş­tu­tan­la­ry­nyň, ki­çi ada döw­let­le­ri­niň, az ösen ýurt­la­ryň ýo­ka­ry de­re­je­li we­ki­li­ýet­le­ri­niň, ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň, jem­gy­ýet­çi­lik bir­le­şik­le­ri­niň we­kil­le­ri­niň, par­la­ment ag­za­la­ry­nyň, iri işe­wür­le­riň gat­naş­ma­gyn­da ge­çi­ril­ýän bu we­kil­çi­lik­li fo­rum di­ňe bir sy­ýa­sy-dip­lo­ma­tik we yn­san­per­wer pi­kir alyş­ma­lar üçin yg­ty­bar­ly bin­ýat bol­man, eý­sem, se­bit hem-de dün­ýä ýurt­la­ry­nyň ara­syn­da, şol san­da Türk­me­nis­tan bi­len öza­ra peý­da­ly söw­da-yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy yzy­gi­der­li çuň­laş­dyr­ma­gyň he­re­ket­len­di­ri­ji gu­ra­ly hök­mün­de hem ta­ry­ha gi­rer.
Türk­me­nis­tan üçin mas­la­hat stra­te­gik äh­mi­ýe­te eýe­dir, ol deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan döwletleriň ara­syn­da hyz­mat­daş­ly­gyň ös­me­gi­ne aý­ra­tyn go­şant go­şar. Fo­ru­myň çäk­le­rin­de tä­ze tas­la­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek, şeý­le hem ulag we lo­gis­ti­ka bag­la­ny­şyk­la­ry­ny go­wu­lan­dyr­mak, ener­gi­ýa hyz­mat­daş­ly­gy­ny pug­ta­lan­dyr­mak, «ýa­şyl» yk­dy­sa­dy­ýet, ylym, bi­lim, san­ly teh­no­lo­gi­ýa­lar, eko­lo­gi­ýa, söw­da, me­de­ni­ýet ýa­ly ugur­lar­da hyz­mat­daş­ly­gy has-da çuň­laş­dyr­mak bo­ýun­ça me­ýil­na­ma­la­ry ara alyp mas­la­hat­laş­ma­ga amat­ly şert­ler dö­re­dil­di. Mas­la­hat­da yk­dy­sa­dy-söw­da, ulag-lo­gis­ti­ka, tö­leg, güm­rük, ser­het päs­gel­çi­lik­le­ri­ni ýe­ňip geç­mek, ma­li­ýe çyk­da­jy­la­ry­ny azalt­mak bo­ýun­ça me­se­le­le­re ga­ral­dy. Deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ýurt­lar ýo­ka­ry ulag çyk­da­jy­la­ry, üs­ta­şyr ýurt­la­ra ga­raş­ly­lyk ýa­ly düýp­li kyn­çy­lyk­la­ra du­çar bol­ýar­lar. Mu­nuň özi ola­ryň äh­lu­mu­my söw­da we yk­dy­sa­dy ösü­şe gat­naş­ma­gy­ny düýp­li çäk­len­dir­ýär. Mas­la­hat­da bu kyn­çy­lyk­la­ry azalt­mak üçin anyk çöz­güt­ler iş­le­nip dü­zül­di. Inf­rastruk­tu­ra­ny, se­bit­le­ýin in­teg­ra­si­ýa­ny ös­dür­mek, söw­da gat­na­şyk­la­ry­ny ýe­ňil­leş­dir­mek, has ne­ti­je­li lo­gis­tik ugur­la­ry dö­ret­mek üçin goň­şy ýurt­lar bi­len hyz­mat­daş­ly­gy güýç­len­dir­mek, aw­to­mo­bil, de­mir, ho­wa ýol­la­ry­na, üs­ta­şyr ulag ge­çel­ge­le­ri­ne ma­ýa go­ýum­la­ry çek­mek, güm­rük düz­gün­le­ri­ni öza­ra saz­laş­dyr­mak ýa­ly me­se­le­le­re mas­la­hat­da uly orun be­ril­di.
Mas­la­ha­tyň gün ter­ti­bi ozal ka­bul edi­len He­re­ket­le­riň Al­ma­ty mak­sat­na­ma­syn­dan we He­re­ket­le­riň We­na mak­sat­na­ma­syn­dan göz­baş al­ýan 2024 – 2034-nji ýyl­lar üçin He­re­ket­le­riň Awa­za mak­sat­na­ma­sy­na esas­lan­ýar. Mak­sat­na­ma­nyň gel­jek on ýyl­da ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry gur­lu­şyň üýt­ge­me­gi we ylym, teh­no­lo­gi­ýa we in­no­wa­si­ýa; söw­da, söw­da­ny ýe­ňil­leş­dir­mek we se­bit­le­ýin in­teg­ra­si­ýa; üs­ta­şyr, ulag we bi­rik­me; uý­gun­laş­ma kuw­wa­ty­ny güýç­len­dir­mek, çy­dam­ly­ly­gy ýo­kar­lan­dyr­mak we ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne hem-de bet­bagt­çy­lyk­la­ra gow­şak­ly­gy pe­selt­mek ýa­ly mow­zuk­lar­da mas­la­hat­la­ryň bir­nä­çe­si ge­çi­ril­di we de­giş­li çöz­güt­ler ka­bul edil­di.

Jemal SAPARGULYÝEWA,
Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň uly mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА