Köp­ler pi­ra­mi­da­lar ha­kyn­da söz açy­lan­da il­ki bi­len Mü­sü­ri göz öňü­ne ge­tir­ýär. Nil der­ýa­sy­nyň bo­ýun­da gur­lan bu pi­ra­mi­da­lar­dan baş­ga-da, Su­dan­da, Pe­ru­da, Gwa­te­ma­la­da, Hy­taý­da we Ita­li­ýa­da üç­burç bi­na­lar bar. Ta­ry­hyň iň meş­hur bi­na­gär­li­gi ha­sap­lan­ýan pi­ra­mi­da­lar hä­zir­ki wagta çen­li özün­de açyl­ma­dyk syr­la­ry sak­la­ýar. Şeý­le syr­ly ýa­dy­gär­lik­le­riň bi­ri hem Mek­si­ka­da ýer­leş­ýär.
Mek­si­ka­nyň Ýu­ka­tan ýa­ry­ma­da­syn­da ma­ýa siwi­li­za­si­ýa­sy­na de­giş­li bo­lan Çi­çen-Isa ýa­dy­gär­li­gi iň ga­dy­my gur­luş­la­ryň bi­ri ha­sap­lan­ýar. 6 gek­tar meý­da­ny tut­ýan bu ýa­dy­gär­lik bir­nä­çe bi­na­ny öz içi­ne al­ýar. Çi­çen-Isa ýa­dy­gär­li­gi­niň dü­zü­min­de be­ýik pi­ra­mi­da, yba­dat­ha­na­lar, to­ma­şa meý­dan­ça­la­ry we bir­nä­çe tä­sin­lik­ler ýer­leş­ýär. Çi­çen-Isa­nyň bi­na­la­ry bir­nä­çe bi­na­gär­lik top­lu­my­na bö­lü­nip, olar­dan Ku­kul­kan yba­dat­ha­na­sy­ny (El Cas­til­lo), Sö­we­şi­ji­ler yba­dat­ha­na­sy­ny we Uly top kor­tu­nyň ýa­dy­gär­lik­le­ri­ni gör­kez­mek bo­lar.
Çi­çen-Isa­nyň de­mir­ga­zyk bö­le­gin­de Ku­kul­ka­nyň yba­dat­ha­na­sy, ýag­ny «El Cas­til­lo» (Ga­la) pi­ra­mi­da­sy şä­her ýa­dy­gär­li­gin­dä­ki esa­sy bi­na­la­ryň bi­ri­dir. X asyr­da ma­ýa­lar ta­ra­pyn­dan gur­lan bu pi­ra­mi­da­nyň de­pe­sin­de do­kuz ine­dör­dül eý­wan­dan yba­rat yba­dat­ha­na ýer­leş­ýär. 24 metr be­ýik­lik­dä­ki pi­ra­mi­da­nyň 365 sa­ny bas­gan­ça­gy bar. Bu şol dö­wür­ler Gü­nüň dog­şy we ba­ty­şy bi­len öl­çe­nen ha­sap bo­lup, şä­her­de ast­ro­no­mi­ýa yl­my­nyň gül­läp ösen­di­gin­den ha­bar ber­ýär. Pi­ra­mi­da­nyň gap­dal­la­ry 53 de­re­je burç bi­len ýo­ka­ry gö­te­ril­ýär. De­mir­ga­zyk we gün­do­gar bas­gan­çak­la­ryň baş­lan­ýan ýe­rin­de až­dar­ha­nyň kel­le­si­niň şe­ki­li ýer­leş­di­ri­lip­dir. Pi­ra­mi­da ir­ki dö­wür­ler­de däp-des­sur­la­ryň ber­jaý edil­ýän ýe­ri hök­mün­de peý­da­la­ny­lyp, iç­ki be­ze­gin­de, esa­san, gy­zyl reňk­li na­gyş­lar we teg­mil­ler ula­ny­lyp­dyr. Şeý­le hem içer­de Çag Mo­ol heý­ke­li we ýa­gu­ar şe­kil­li tagt bar. Pi­ra­mi­da­da­ky geň ýag­daý­la­ryň bi­ri, gü­nor­ta­ny­na kö­le­ge düş­me­gi esa­syn­da bas­gan­çak­la­ryň eg­rem-bug­ram bo­lup gö­rün­me­gi­dir.
Şä­her ýa­dy­gär­li­gi­niň di­war­la­ryn­da ga­dym dö­wür­ler­de sport ýa­ryş­la­ry­nyň ge­çi­ri­len­di­gi­ne gü­wä geç­ýän 13 sa­ny top ge­çi­ril­ýän hal­ka sak­la­nyp ga­lyp­dyr. 8 metr be­ýik­lik­de asy­lyp goý­lan bu hal­ka­lar­dan top ge­çir­mek ar­ka­ly ýa­ryş­lar gu­ra­lyp­dyr. Sport meý­dan­ça­sy­nyň uzyn­ly­gy­nyň 150 metr, ini­niň 70 metr tö­we­re­gi bo­lan­dy­gy çak­la­nyl­ýar.
Çi­çen-Isa şä­her ýa­dy­gär­li­gi bir asyr­dan gow­rak wagt bä­ri sy­ýa­hat­çy­lar üçin el­ýe­ter­li bo­lup, Mek­si­ka­da ba­ryp gör­me­li ýer­le­riň bi­ri ha­sap­lan­ýar. 1894-nji ýyl­da sy­ýa­hat­çy­lyk pu­da­gy­nyň sa­na­wy­na gi­ri­zi­len bu ýa­dy­gär­lik top­lu­my 2007-nji ýyl­da köp san­ly ses be­riş­lik­den soň dün­ýä­niň 7 tä­sin­li­gi­niň bi­ri hök­mün­de yg­lan edil­di. Hä­zir­ki wagt­da pi­ra­mi­da­ny we ga­dy­my des­ga­la­ry gör­mek üçin her ýyl 2,5 mil­li­on tö­we­re­gi sy­ýa­hat­çy bar­ýar. 1988-nji ýyl­da ÝU­NES­KO-nyň Bü­tin­dün­ýä mi­ra­sy­nyň sa­na­wy­na gi­ri­zi­len Çi­çen-Isa dün­ýä­niň tä­ze 7 tä­sin­li­gi­niň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Çi­çen-Isa «go­wy et­ni­ki ne­sil» di­ýen ma­ny­ny ber­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА