Türk­men sa­ça­gyn­da ze­nan­la­ry­myz ta­ra­pyn­dan dür­li ta­gam­lar taý­ýar­lan­ýar. Ak ba­zar­la­ry­myz­da ha­ryt­la­ryň bo­le­lin, el­ýe­ter ba­ha­da bol­ma­gy öý bi­ke­le­ri­mi­ziň dür­li gör­nüş­dä­ki ta­gam­la­ry taý­ýar­la­ma­ga bo­lan hö­we­si­ni has-da art­dyr­ýar.
Bi­ziň süý­ji ta­gam­la­ry taý­ýar­la­ýan öý bi­ke­le­ri­miz to­mus pas­ly­nyň gel­me­gi bi­len gyş möw­sü­mi­ne taý­ýar­lyk gö­rüp baş­la­ýar­lar. Ýag­ny dür­li gök önüm­le­ri, iş­däa­çar­la­ry, mü­rep­be­le­ri gap­la­ýar­lar, bu bol­sa gyş pas­lyn­da be­re­ket­li sa­ça­gyň bo­le­lin­li­gi­ni has hem art­dyr­ýar. Ýö­ne şol gap­lan­ma­da nä­dog­ry usul­la­ryň ula­nyl­ma­gy ada­myň sag­ly­gy üçin howp­ly nog­san­lyk­la­ry dö­red­ýär. Ine, şo­nuň üçin hem şol nog­san­lyk­la­ryň üs­tün­de du­rup geç­mek­li­gi ma­kul bil­dik. Esa­sy ýü­ze çy­kyp bil­jek howp­ly ke­sel­le­riň bi­ri hem bo­tu­lizm ke­se­li­dir.
Bo­tu­lizm – iý­mit zä­her­len­me­le­ri­niň iň agyr geç­ýä­ni bo­lup, howp­ly ha­sap­la­nyl­ýar. Bu ke­sel dö­re­di­ji­ler köp­lenç ha­lat­lar­da öý şert­le­rin­de taý­ýar­la­nyp gap­la­nan kö­me­lek­ler­de, gök-bak­ja önüm­le­rin­de, şöh­lat önüm­le­rin­de, ka­ka­dy­lan ba­lyk­lar­da duş gel­ýär.
Zä­her­len­mä­niň il­kin­ji ala­mat­la­ry 4-6 sa­gat­dan 10 gün ara­ly­gyn­da ýü­ze çy­kyp bil­ýär. Il­kin­ji ala­mat­la­ryň ýü­ze çyk­ma­gy­nyň do­wam­ly­ly­gy ada­myň be­de­ni­ne dü­şen zä­he­riň muk­da­ry­na bag­ly bo­lup, köp­lenç ha­lat­lar­da 6-24 sa­ga­dyň do­wa­myn­da ýü­ze çyk­ýar. Bu ke­se­liň il­kin­ji ala­mat­la­ry ýi­ti baş­lap, gow­şak­lyk, kel­la­gy­ry, ýü­rek bu­lan­ma, baş aý­lan­ma ýa­ly ala­mat­lar ýü­ze çy­kyp, soň­ra bo­tu­lizm ke­se­li­niň esa­sy ala­mat­la­ry bo­lan gö­zü­niň gö­rü­ji­li­gi­niň pe­sel­me­gi, göz öňün­de du­ma­nyň, gö­ze­nek­le­riň eme­le gel­me­gi, daş-tö­we­rek­dä­ki zat­la­ryň go­şa­lan­ma­gy, göz ga­byk­la­ry­ny gal­dyr­mak­ly­gy­nyň kyn­laş­ma­gy, göz ça­şar­ma ýa­ly ala­mat­lar peý­da bol­ýar.
Gök önüm­ler gap­la­nan­da kä­bir ýö­ne­keý düz­gün­le­riň ber­jaý edil­me­gi maş­ga­la­ňy­zyň sag­ly­gy­ny go­ra­mak­da ýar­dam eder. Öý şert­le­rin­de önüm­ler gap­la­ny­lan­da, aý­na gap­lar saý­la­nyp alyn­ma­ly (gyş möw­sü­min­de iý­mit­le­ri sak­la­mak mak­sa­dy bi­len baş­ga gap­la­ry ulan­mak adam sag­ly­gy üçin howp­lu­dyr, ýag­ny, po­li­mer, syr­ça­ly we ş.m. gap­lar). Aý­na gap­la­ry il­ki bi­len ýu­wu­jy se­riş­de­ler bi­len ýuw­ma­ly, soň­ra so­wuk suw­da oňat dur­la­ma­ly we gyz­gyn (su­wuň gyz­gyn­ly­gy 90-95 derejeden pes bol­ma­ly däl) suw bi­len go­wy çaý­ka­ma­ly. Soňra go­wy ýuw­lan aý­na gap­la­ry bu­ga tut­ma­ly. Gap­lan­jak de­mir ga­pak­la­ry we ola­ry gap­la­mak­da ula­nyl­jak tu­ta­waç­la­ry hem 30-40 mi­nut aras­sa suw­da we aras­sa gap­da gaý­nat­ma­ly.
Öý şert­le­rin­de gap­lan­jak gök önüm­le­ri ba­zar­lar­dan we beý­le­ki söw­da no­kat­la­ryn­dan sa­tyn al­mak mas­la­hat be­ril­ýär. Se­bä­bi döw­let gö­zeg­çi­li­gin­dä­ki söw­da no­kat­la­ry bar­lag­ha­na­lar­da bar­lag­dan ge­çi­ril­ýär.
Saý­la­ny­p al­nan gök önüm­ler ter we bi­tin bol­ma­ly. Ula­nyl­maz­dan öň gök önüm­le­ri go­wy aras­sa­la­ma­ly we akar su­wuň aşa­gyn­da go­wy ýuw­ma­ly, ow­nuk mi­we­le­ri (ül­je, ýer tu­da­na­sy, smo­ro­di­na we ş.m.) süz­güç­ler­de ýuw­mak mas­la­hat be­ril­ýär. Gap­la­nyl­ýan önüm­ler hem hök­man gaý­nat­ma usu­lyn­da (60-90 mi­nut) zy­ýan­syz­lan­dy­ryl­ma­ly­dyr.
Gap­lar ýa­py­lan­dan soň bir­nä­çe gün ga­raş­ma­ly, eger-de onuň ga­pa­gy çiş­se ýa-da için­dä­ki suw bu­lan­sa şol önü­mi iý­mek ýa-da gaý­ta­dan gap­la­mak ga­da­gan­dyr.
Mäh­ri­ban il­deş­ler! Sag­ly­gy­ňy­zy go­ra­mak si­ziň öz eli­ňiz­de, şo­nuň üçin hem her pur­sat­da be­re­ket­li sa­ça­gy­ňy­zy be­ze­ýän nyg­mat­lar saý­la­nan­da ge­lip çy­ky­şy nä­bel­li, bel­gi­le­niş ny­şa­ny, de­giş­li gü­wä­len­di­riş res­mi­na­ma­la­ry bol­ma­dyk, ýa­ram­ly­lyk möh­le­ti ge­çen, aý­ra­tyn hem gaby gör­ne­tin za­ýa­la­nan, ýa­kym­syz ysy, bu­lan­çak ala­mat­la­ry bo­lan iý­mit önüm­le­ri­ni ulan­mak­dan sak­la­nyň!

Beg­na­zar Baý­ly­ýew,
Aşgabat şäheriniň Berkararlyk etrabynyň Arassaçylyk we keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmek gullugynyň başlygy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА