Kö­pi­mi­ziň iň ýa­kyn ça­ga­lyk dos­tu­myz bo­lan gü­jü­jek­ler dür­li oýun­la­ry edip, daş-tö­we­rekdäkilere he­zil ber­ýär­ler. We­pa­ly dos­tu­myzyň uza­ga zy­ňan ta­ýa­jy­gy­my­zy diş­läp ge­tir­me­gi, we­lo­si­ped­ sürýän wagtymyz «haw-haw­lap» yzymyzdan yl­ga­ma­gy şat­lyk­ly pur­sat­la­ry dö­red­ýär. Ki­çi­jik­di­gi­ne ga­ra­maz­dan gü­jü­gi­mi­ziň eder­men bol­ma­gy­ny is­läp, Gap­laň, Ba­sar, Až­dar, Böw­ser, Ýol­bars ýa­ly at­la­ry dak­ýa­rys. Eý­sem, siz aý­da­ny­ňa dü­şün­ýän, diý­le­ni ed­ýän iti­ňi­ziň tä­sin he­re­ket­le­ri ba­ra­da gy­zyk­la­nyp gör­dü­ňiz­mi?
It­le­riň syr­ly hä­si­ýet­le­rin­den bi­ri bo­lan kel­le­si­ni gap­da­la eg­mek en­di­gi adam­lar­da köp ýyl­lar­dan bä­ri gy­zyk­lan­ma dö­red­ýär. It­ler, köp­lenç ada­my diň­län­le­rin­de ýa-da daş-tö­we­re­gin­den gel­ýän se­si eşi­den­le­rin­de kel­le­si­ni bir ta­ra­pa gy­şard­ýar­lar. It sak­la­ýan­lar bu tä­sin en­di­giň se­bä­bi­ne dü­şün­mek is­le­ýär­ler. Eý­sem, it­ler kel­le­si­ni nä­me se­bäp­den bir gap­da­la eg­ýär­kä?!
It­le­riň hä­si­ýe­ti­ni öw­ren­mek mak­sa­dy bi­len ge­çi­ri­len bar­lag­la­ra sal­py gu­lak­ly­la­ryň 600 tö­we­re­gi gat­naş­dy­ry­lyp, ýe­ri­ne ýe­tir­ýän he­re­ket­le­ri­ne gö­zeg­çi­lik edil­di. Bar­lag­la­ryň ne­ti­je­sin­de it­le­riň 71 gö­te­ri­mi­niň kel­le­si­ni bir ta­ra­pa eg­ýän­di­gi ýü­ze çy­ka­ryl­dy. Bar­la­gyň do­wa­myn­da it­ler nä­ta­nyş ses­le­ri eşi­den­le­rin­de kel­le­si­ni bir ta­ra­pa gy­şar­dyp, geň gör­ýän ýa­ly se­re­dip­dir­ler. Alym­la­ryň bel­le­me­gi­ne gö­rä, it­le­riň sal­pa­ryp du­ran uzyn gu­la­gy ses per­de­le­ri­ni ýa­pyp, has anyk diň­şir­ge­me­gi­ne päs­gel­çi­lik ber­ýär. Şol se­bäp­li it­ler ses­le­ri saý­gar­mak üçin kel­le­si­ni gy­şar­dyp, gu­la­gy­ny do­ly açyp se­re­dip dur­ýar­lar.
It­ler ses haý­sy ta­rap­dan gel­ýän bol­sa, şol ta­ra­pa kel­le­si­ni gy­şar­dyp, se­si aň­şyr­mak is­le­ýär­ler. Sal­py gu­lak­ly­la­ryň kel­le­si­ni sa­ga ýa-da çe­pe eg­me­gi, ola­ryň haý­sy gu­la­gy­nyň has go­wy eşid­ýän­di­gi bi­len hem bag­ly­dyr.
Ýe­ne bir bar­lag­da it­le­riň kel­le­si­ni eg­mek he­re­ke­ti­niň aý­dy­lan söz­le­re dü­şün­mek uky­by bi­len bag­ly­dy­gy ýü­ze çy­ka­ryl­dy. Bar­lag­da it­ler öz ho­ja­ýy­ny bi­len meý­dan­ça çy­ka­ry­lyp­dyr. Eýe­le­ri 10 dür­li oý­na­wa­jy aňyr­ra­ga zy­ňyp, iti­ne ge­tir­me­gi buý­rup­dyr. Şon­da ge­pe dü­şün­me­dik it­le­riň kö­pü­si uzak wagt­lap kel­le­si­ni bir ta­ra­pa egip, eýe­si­ne se­re­dip du­rup­dyr. 10-dan gow­rak oý­na­wa­jyň ady­ny ýat­dan bil­ýän it­ler bol­sa, eýe­si­ne ba­da-bat dü­şü­nip, oý­na­wa­jy ge­tir­mek üçin yl­gap gi­dip­dir.
Umu­man, alym­lar it­le­riň bu en­di­gi­niň iki şert bi­len – uzak­da­ky se­si eşit­mek hem-de aý­dy­lan­la­ra dü­şün­mek bilen bag­la­ny­şyk­ly­dy­gy­na ün­si çek­ýär­ler.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА