Dün­ýä tej­ri­be­si in­tel­lek­tu­al we teh­no­lo­gik bäs­deş­li­giň ýi­ti­leş­ýän hä­zir­ki şert­le­rin­de dün­ýä ho­ja­ly­gyn­da öň­de­ba­ry­jy orun­la­ry eýe­le­mek yk­dy­sa­dy­ýe­ti in­no­wa­si­ýa­la­ra esas­lan­ýan ýurt­la­ra ba­şard­ýan­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär. Ösen döw­let­ler­de je­mi içer­ki önü­miň ösü­şi­niň 80-95 gö­te­ri­mi teh­ni­ka­da we teh­no­lo­gi­ýa­lar­da jem­le­nen tä­ze bi­lim­le­riň ha­sa­by­na ga­za­nyl­ýar. Öz yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny art­dyr­mak is­le­ýän is­len­dik döw­let ýur­duň için­de jem­le­nen yl­my-teh­ni­ki we in­tel­lek­tu­al müm­kin­çi­lik­le­ri ulan­ma­ga ça­lyş­ýar. Şeý­le çe­me­leş­me bol­sa, tu­tuş döw­le­tiň gel­jek­ki ösüş ug­ru­ny kes­git­le­ýär.
Ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy stra­te­gi­ýa­syn­da yl­ma da­ýan­ýan, dün­ýä ba­za­ryn­da bäs­deş­li­ge ukyp­ly bo­lan önüm­le­ri ön­dür­mek we­zi­pe­si­ne aý­ra­tyn orun de­giş­li­dir. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ta­ra­pyn­dan yzy­gi­der­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­na la­ýyk­lyk­da, Türk­me­nis­tan­da in­no­wa­si­ýa hä­si­ýet­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň – “bi­lim­ler yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň” ke­ma­la ge­ti­ril­me­gi ugur edi­nil­ýär. Ýur­du­my­zyň in­tel­lek­tu­al we yl­my-teh­ni­ki kuw­wa­ty­nyň hem­me­ta­rap­la­ýyn dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi se­na­ga­ty, oba ho­ja­ly­gy­ny ös­dür­mek üçin tä­ze müm­kin­çi­lik aç­ýar. In­tel­lek­tu­al eýe­çi­li­giň mil­li ul­ga­my­ny ke­ma­la ge­tir­mek hem-de ony hal­ka­ra de­re­je­si­ne çy­kar­mak, öň­de­ba­ry­jy in­že­ner-teh­ni­ki iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ryň, yl­my açyş­la­ryň we in­no­wa­si­ýa­la­ryň hu­kuk go­ra­gy­ny üp­jün et­mek we ola­ry yk­dy­sa­dy­ýe­tiň dür­li pu­dak­la­ry­na giň­den or­naş­dyr­mak bo­ýun­ça çä­re­le­riň top­lu­my me­ýil­leş­di­ril­di. 2015-nji ýy­lyň 11-nji iýu­nyn­da ge­çi­ri­len Türk­me­nis­ta­nyň Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň mej­li­sin­de “Türk­me­nis­tan­da in­no­wa­si­ýa işi­ni ös­dür­me­giň 2015-2020-nji ýyl­lar üçin mak­sat­na­ma­sy­nyň” we şu mak­sat­na­ma­ny ama­la aşyr­mak bo­ýun­ça ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­li çä­re­le­riň me­ýil­na­ma­sy­nyň ka­bul edil­me­gi ýur­du­myz­da se­na­gat-in­no­wa­si­on sy­ýa­sa­ty­nyň üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ýan­dy­gy­ny gör­kez­di.
Türk­me­nis­ta­nyň Mej­li­si­niň şu ýy­lyň 4-nji no­ýabr­da ge­çi­ri­len mas­la­ha­tyn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ta­ra­pyn­dan dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän sy­ýa­sa­tyň, Kons­ti­tu­si­ýa­nyň re­je­le­nen gör­nü­şi­niň hem-de ýur­du­my­zyň ka­nun­çy­lyk hu­kuk bin­ýa­dy­ny döw­re­bap­laş­dyr­mak bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn mak­sat­na­ma­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­na la­ýyk­lyk­da iş­le­nip taý­ýar­la­ny­lan ka­nun­la­ryň we ka­da­laş­dy­ry­jy hu­kuk na­ma­la­ry­nyň bir­nä­çe­si ka­bul edil­di. Ýa­kyn­da ge­çi­ri­len Ýa­şu­lu­la­ryň mas­la­ha­tyn­da ka­bul edi­len “Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2018–2024-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­sy­na” la­ýyk­lyk­da, se­na­gat taý­dan ösen yk­dy­sa­dy­ýe­ti dö­ret­mek mak­sa­dyn­da ile­ri tu­tul­ýan mil­li ugur­la­ry üp­jün et­mek, yl­my-teh­ni­ki iş­le­ri or­naş­dyr­mak bo­ýun­ça iş­le­riň do­wam et­di­ril­jek­di­gi bel­le­nil­di. Ýo­ka­ry hil­li bi­lim mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti üs­tün­lik­li ös­dür­me­giň mö­hüm dü­züm bö­le­gi bo­lup dur­ýar. Bu gün dür­li ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­ri­niň ta­lyp­la­ry ro­bot­la­ry, “akyl­ly öý” ul­ga­my­ny, komp­ýu­ter mak­sat­na­ma­la­ry­ny oý­lap tap­ýar­lar. Bi­ziň ta­lyp­la­ry­my­zyň we mek­dep okuw­çy­la­ry­my­zyň en­çe­me­si bi­lim ber­me­giň iň tä­ze mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň or­naş­dy­ryl­ma­gy­nyň ne­ti­je­sin­de hal­ka­ra ders bäs­le­şik­le­ri­niň ýe­ňi­ji­le­ri bol­ýar­lar.
Türk­men döw­le­tin­de yl­my bar­lag­la­ra we iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ra, teh­no­lo­gik we gu­ra­ma­çy­lyk in­no­wa­si­ýa­la­ra gö­nük­di­ril­ýän ma­ýa go­ýum­la­ryň ýyl-ýyl­dan art­dy­ryl­ma­gy, ola­ry ulan­ma­gyň esa­syn­da ýo­ka­ry yk­dy­sa­dy ne­ti­je­le­riň ga­za­nyl­ma­gy ýur­du­myz­da in­no­wa­si­ýa işi­niň mun­dan beý­läk-de ös­dü­ril­me­gi­ni şert­len­dir­di. Hä­zir­ki dö­wür­de mag­lu­mat-ara­gat­na­şyk we elekt­ron teh­no­lo­gi­ýa­lar, bio we luk­man­çy­lyk teh­no­lo­gi­ýa­la­ry, na­no­teh­no­lo­gi­ýa­lar we tä­ze ma­te­ri­al­la­ry ön­dür­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýän teh­no­lo­gi­ýa­lar ýur­du­my­zyň in­no­wa­si­on ösü­şi­niň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny eme­le ge­tir­ýär. Ýo­ka­ry hal­ka­ra öl­çeg­le­ri­ne ky­bap gel­ýän döw­re­bap, ulan­ma­ga amat­ly elekt­rik en­jam­la­ry ön­dü­ri­lip baş­lan­dy. Ola­ryň ha­ta­ryn­da ýo­ka­ry hil­li to­zan so­ru­jy­lar, elekt­rik ýy­la­dy­jy­lar, ýag­ty­lyk di­od­ly yşyk­lan­dy­ry­jy­lar, tä­ze ky­sym­ly elekt­rik ha­sap­laý­jy­lar hem-de hä­zir­ki za­man ab­zal­la­ry bar. Gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän ener­gi­ýa çeş­me­le­ri bo­ýun­ça tä­ze iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ry ön­dür­mek hem esa­sy we­zi­pe­le­riň bi­ri bo­lup dur­ýar.
Ýur­duň gel­je­gi­ni na­zar­la­ýan bu in­no­wa­si­on ösüş köp ba­bat­da ýur­du­my­zyň yl­my kuw­wa­ty­nyň mun­dan beý­läk-de pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­ny ta­lap ed­ýär. Soň­ky ýyl­lar­da ýur­du­my­zyň ylym pu­da­gy­nyň hu­kuk bin­ýa­dy döw­re­bap de­re­je­de yzy­gi­der­li kä­mil­leş­di­ril­ýär. Dur­nuk­ly ösü­şiň üp­jün edil­ýän bu döw­rün­de ka­bul edi­len “Yl­my eda­ra­lar ha­kyn­da”, “Yl­my-teh­no­lo­gi­ýa park­la­ry ha­kyn­da”, “In­no­wa­si­ýa işi ha­kyn­da” Türk­me­nis­ta­nyň Ka­nun­la­ry yl­myň mö­hüm dur­muş-yk­dy­sa­dy me­se­le­le­ri çöz­mek­dä­ki müm­kin­çi­lik­le­ri­ni art­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len­dir.
Dür­li in­no­wa­si­on önüm­le­ri ön­dür­mek üçin düýp­li yl­my-bar­lag­la­ryň ge­çi­ril­me­gi, tej­ri­be-konst­ruk­tor­çy­lyk iş­le­ri­niň ne­ti­je­le­ri­niň or­naş­dy­ryl­ma­gy – bu iş­le­riň öza­ra ut­gaş­dy­ryl­ma­gy ze­rur bo­lup, ola­ry ne­ti­je­li dur­mu­şa ge­çir­mek­de 2014-nji ýy­lyň 12-nji iýu­nyn­da Türk­me­nis­ta­nyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň ga­ra­ma­gyn­da dö­re­di­len Teh­no­lo­gi­ýa­lar mer­ke­zi­niň or­ny hem örän ulu­dyr.

Baý­ram YL­ÝA­SOW,
Türk­menistanyň döw­let ener­ge­ti­ka
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА