Soň­ky ýyl­lar­da adam­la­ryň kö­pü­si ar­tyk­maç ag­ram­dan ejir çek­ýär­ler. Mag­lu­mat­la­ra gö­rä, ame­ri­ka­ly­la­ryň tak­my­nan 42 gö­te­ri­mi se­miz bol­sa, ýa­pon­la­ryň di­ňe 4,5 gö­te­ri­mi ar­tyk­maç ag­ram­da­ky adam­lar. Ýa­pon­lar ber­hiz sak­la­ma­ýan halk ha­sap­la­nýar. Mu­nuň se­bä­bi ýurt­da ka­nun bo­ýun­ça her mek­dep­de iý­mit hü­när­me­ni­niň bol­ma­gy hem-de ki­çi­lik­den ça­ga­la­ra iý­mit­le­niş düz­gün­le­ri­niň öw­re­dil­me­gi bi­len dü­şün­di­ril­ýär. Iý­mit hü­när­me­ni mek­dep­dä­ki ar­tyk­maç ag­ram­da­ky her bir ça­ga bi­len iş ge­çi­rip, sag­dyn ag­ram sak­la­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär. Bi­ler­men­ler ýa­pon­la­ryň be­de­ni­niň çe­ýe hem sy­rat­ly bol­ma­gy­nyň syr­la­ry­ny öw­re­nip, şeý­le ne­ti­jä gel­di­ler.
Te­bi­gy gur­şaw we ge­ne­tik gur­luş. Ýa­pon­la­ryň ka­da­ly ag­ram sak­la­ma­gy­nyň bi­rin­ji sy­ry te­bi­gy gur­şaw we ýa­pon­la­ryň ge­ne­tik gur­lu­şy bi­len dü­şün­di­ril­ýär. Ýa­pon­lar beý­le­ki halk­lar bi­len de­ňeş­di­re­niň­de na­ha­ry has ha­ýal iý­ýär­ler. Şeý­le hem ýa­pon­lar adat­ça köp et iý­me­ýär­ler. Ýa­pon aş­ha­na­sy dün­ýä­niň beý­le­ki aş­ha­na­la­ryn­dan ýe­ňil­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Ýa­pon aş­ha­na­syn­da «agyr na­har­la­ryň» de­re­gi­ne ýe­ňil­jek çor­ba­lar, gaý­na­dy­lan tü­wi, bug­la­nan ba­lyk has köp iýil­ýär. Ýa­pon aş­pez­le­ri gaý­nat­mak, bug­la­mak we kö­zde bi­şir­mek ýa­ly usul­la­ry ulan­ýar­lar, em­ma hiç wagt na­ha­ry gow­rup bi­şir­me­ýär­ler. Bu usul­lar na­ha­ryň ýo­kum­ly­ly­gy­ny sak­lap, sem­re­mä­ge se­bäp bol­ma­ýar. Ýa­pon sa­ça­gyn­da pan­ja­ra ba­lyk­la­ry, de­ňiz ösüm­lik­le­ri­niň dür­li gör­nüş­le­ri, gaý­na­dy­lan gök önüm­ler, bir ta­bak tü­wi, so­ýa, süý­jü­lik­le­riň or­nu­ny tut­ýan mi­we­ler, mat­ça ýaşyl çaýy ýa-da gök çaý esa­sy or­ny eýe­le­ýär.
Üç­burç­luk iý­mit­le­niş ýö­rel­ge­si. Ýa­pon­lar üç­burç­luk iý­mit­le­niş ýö­rel­ge­si­ne eýer­ýär­ler. Ola­ryň gü­nor­tan­ly­gy ýa-da ag­şam­ly­gy 5 na­har­dan geç­me­ýär. Köp hal­kyň na­har­la­nyş me­de­ni­ýe­tin­de il­ki bi­len çor­ba içil­ýär, soň­ra beý­le­ki na­har­lar iýil­ýär. Em­ma ýa­pon­lar­da beý­le däl. Ýaponlar üç­burç­luk gör­nü­şin­de: il­ki bi­len çor­ba­nyň bir bö­le­gi­ni içip, soň­ra gaý­na­dy­lan tü­wü­den az-ow­lak iý­ýär­ler. On­dan soň­ra su­şi ýa-da ba­lyk­ly ta­gam­lar­dan da­dyp, ýe­ne-de çor­ba içip baş­la­ýar­lar. Na­har­la­ryň ge­zek­leş­me­gi ar­ka­ly iý­mit­le­nil­ýän bu usul sag­dyn ag­ram sak­la­ma­ga kö­mek ed­ýär. Ýa­pon­lar sa­çak­da­ky äh­li zat­dan az-az­dan da­dyp gör­mek, sag­dyn bol­ma­ga ýar­dam ed­ýär di­ýip dü­şün­ýär­ler. Ýa­pon­lar ça­ga­la­ry­na ki­çi­lik­den doý­ýan­ça iý­me­gi ret edip, 80 gö­te­rim doý­ýan­çaň iý­me­gi öw­red­ýär­ler. Be­de­niň dynç al­ma­gy we özü­ňi ýe­ňil duý­mak üçin az iý­me­gi mas­la­hat ber­ýär­ler. Ýa­pon­lar­da 1920-nji ýyl­lar­dan soň ýe­ňil iý­mit­le­niş me­de­ni­ýe­ti or­naş­dy­ryl­ýar. Şon­dan soň­ra ba­lyk­dyr gök önüm­li na­har­la­ra has köp üns ber­lip baş­lan­ýar.
Mek­dep­ler­de iý­mit­le­niş düz­gü­ni. Ýa­po­ni­ýa­da ka­nun bo­ýun­ça her mek­dep­de iý­mit hü­när­me­ni bol­ma­ly. Ol ça­ga­la­ra be­ril­ýän na­har­la­ryň sa­na­wy we hi­li bi­len ta­nyş bo­lup, düz­gün­le­re la­ýyk­lyk­da ça­ga­la­ra gö­zeg­çi­lik et­me­li. Şeý­le hem ça­ga­sy se­miz ata-ene­le­re mas­la­hat ber­ýär. Adat­ça ýa­pon mek­dep­le­rin­de na­har 5 ki­çi bö­lek­den dur­ýar: ak ba­lyk, gök önüm­ler, süýt, gaý­na­dy­lan ak tü­wi we süý­jülik pas­tasy. Mek­de­be gat­na­ýan ça­ga­la­ra öý­le­rin­den na­har ge­tir­mek, gap­la­nan önüm­le­ri iý­mek ga­da­gan edil­ýär.
Na­har­lar mekdep mü­diri tas­syk­lan­dan soň ça­ga­la­ra be­ril­ýär. Na­har iý­lip baş­lan­maz­dan ozal mek­dep okuw­çy­la­ry­nyň bi­ri or­ta çy­kyp, şu gün­ki na­har bi­len ta­nyş­dyr­ýar. Mek­dep­de na­har wag­ty 12:00 bo­lup, gü­nor­tan­lyk na­ha­ryn­dan soň düz­gün bo­ýun­ça bir bul­gur süýt iç­me­li. Ýa­pon­lar­da iý­mit is­rip edil­me­ýär. Şol se­bäp­li her bir ça­ga na­ha­ry­ny do­lu­ly­gy­na iýip gu­tar­ma­ly.
Ýa­pon­la­ryň uzak ýa­şa­ma­gy­nyň sy­ry. Her gün ir­den Ýa­po­ni­ýa­nyň se­ýil­gäh­le­rin­de gar­ry adam­lar to­par bo­lup bi­le­lik­de maşk ed­ýär­ler. Bu bol­sa uzak ýa­şa­ma­ga iter­gi ber­ýär. Ýa­pon­lar beý­le­ki halk­lar­dan has uzak ýa­şa­ýan­dy­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Or­ta ha­sap bi­len Ýa­po­ni­ýa­da er­kek­ler 81, ze­nan­lar 88 ýyl ýa­şa­ýar.
Ogi­mi – dün­ýä­niň iň gar­ry ilat­ly oba­sy. Ýur­duň gü­nor­ta bö­le­gin­dä­ki ar­hi­pe­lag bo­lan Oki­na­wa uly meş­hur­ly­ga eýe­dir. Bu ýer­de dün­ýä­niň iň gar­ry adam­la­ry­nyň ýa­şa­ýan oba­sy ýer­leş­ýär. Ogi­mi­de 215 ho­ja­lyk bo­lup, to­kaý bi­len gur­şa­lan dag ete­gin­dä­ki oba­da 90 ýaş­dan ýo­ka­ry 173 adam bar. Gar­ry­lar oba­sy­nyň ila­ty iş­jeň ýag­daý­da bo­lup, wagt­ly-wag­tyn­da dynç al­ma­ga, iý­mit­le­niş düz­gün­le­ri­ni berk sak­la­ma­ga üns ber­ýär­ler.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА