Dün­ýä­niň iň gym­mat iý­mit­le­ri

Iý­mit adam­zat ýa­şaý­şy üçin esa­sy se­riş­de bo­lup, gök-bakjadyr azyk önüm­le­ri­niň köp gör­nü­şi äh­li ýer­de di­ýen ýa­ly duş gel­ýär. Iý­mit önümleriniň kä­bir gör­nüş­i bol­sa, bel­li bir se­bit­de ön­dü­ril­me­gi bi­len ta­pa­wut­la­nyp, dün­ýä­niň iň gym­mat ta­gam­la­ry­nyň sa­na­wy­ny eme­le ge­tir­ýär. Seý­rek duş gel­ýän iý­mit­le­re is­leg ýo­kar­lan­dy­gy­ça, ba­ha­sy hem art­ýar. Ge­liň, seý­rek duş gel­ýän, üýt­ge­şik ta­ga­my bi­len köp­çü­li­giň ün­sü­ni özü­ne çek­ýän dün­ýä­niň iň gym­mat iý­mit­le­ri bi­len ta­nyş bo­la­lyň!
Wag­ýu eti. Dün­ýä­de iň gym­mat mal eti ha­sap­lan­ýan wag­ýu­nyň meş­hur­ly­gy 2000-nji ýyl­lar­dan soň has-da art­dy. Uly is­leg bil­di­ril­ýän wag­ýu eti di­ňe Ýa­po­ni­ýa­da ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýän iri şah­ly mal­la­ryň ýö­ri­te to­hu­myn­dan alyn­ýar. «Ag­zyň­da eräp gid­ýär» di­ýil­ýän wag­ýu eti diý­seň ta­gam­ly bo­lup, dü­zü­min­de köp muk­dar­da ýag bar. Mal ýö­ri­te usul­lar bi­len soý­lup, ýa­gyr­ny­sy­nyň baş­lan­ýan ýe­rin­den – ga­pyr­ga süň­kü­niň oňur­ga bi­rig­ýän ýe­rin­den alyn­ýar. Mu­ňa baş­ga­ça, «ko­te de boeuf» (ga­pyr­ga bif­te­gi) hem di­ýil­ýär.
Ko­pi lu­wak. Si­wet­ta ko­fe­si ýa-da ko­pi lu­wak Gü­nor­ta Azi­ýa­da ýa­şa­ýan si­wet pi­şi­gi­niň iý­mit siň­di­riş ul­ga­myn­dan ge­çen ko­fe dä­ne­le­rin­den alyn­ýar. Ko­pi lu­wak dün­ýä­dä­ki iň gym­mat ko­fe gör­nü­şi bo­lup, Ýa­po­ni­ýa­da, Hy­taý­da we Ko­re­ýa­ Respublikasynda has köp içil­ýär. Adat­ça to­kaý­da ýa­şa­ýan si­wet pi­şik­le­ri bu önü­mi al­mak üçin ke­tek­de sak­lan­ýar. Bu jan­dar ko­fe­niň süý­ji dä­ne­le­ri­ni iý­ýär. Şeý­le­lik bi­len ko­fe­niň dü­zü­min­dä­ki fer­ment­ler üýt­gäp, baş­ga­ça ta­ga­ma eýe bol­ýar. Ko­fe taý­ýar­lan­maz­dan ozal, ma­za­ly ýu­wul­ýar, Gü­nüň aşa­gyn­da gu­ra­dyl­ýar, gow­rul­ýar we soň­ra dem­len­ýär. Il­ki­baş­da­ky süý­jüm­tik ko­fe dä­ne­le­ri ahy­ryn­da ýi­ti ta­gam­ly ko­fä öw­rül­ýär.
Şaf­ran. Hoş­boý ys­ly gül­den alyn­dan şaf­ran dün­ýä­dä­ki iň gym­mat ys­ly iý­mit ha­sap­lan­ýar. Ba­ýyr­lar­da, dag etek­le­rin­de ös­ýän şaf­ran ýaz­da we güýz­de gül aç­ýar. Bu ösüm­li­giň gül­gün reňk­li gü­lü­niň gül­tä­jin­den gy­zyl murt­ja­gaz­lar ösüp çyk­ýar. Hoş­boý ys­ly iý­mit gy­zyl murt­ja­gaz­la­ry ýo­lup, gu­ra­dylyp ýyg­na­mak ar­ka­ly taý­ýar­lan­ýar. Ju­da ow­nuk iş ha­sap­lan­ýan şaf­ra­nyň 1 ki­log­ra­my­ny ön­dür­mek üçin 80 müň düýp gül ýa-da 1 gek­tar şaf­ran­ly meý­dan ge­rek bol­ýar.
Trýu­fe­l. Brok­ko­lä meň­zeş ga­ra kö­me­lek bo­lan trýu­fe­l as­ko­mi­ko­ta ýe­ras­ty kö­me­lek­le­riň mi­we­li be­den­le­ri­dir. 100-den gow­rak gör­nü­şi bo­lan trýu­fe­l agaç­la­ryň düý­bün­de ös­ýär. «Aş­ha­na­nyň göw­he­ri» diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan bu kö­me­lek­le­ri ýyg­na­mak oba ho­ja­lyk iş­le­ri­niň gyzgalaňly möw­sü­minde amala aşyrylýar. Fran­suz, ital­ýan, hor­wat, is­pan we Ýa­kyn Gün­do­gar aş­ha­na­la­ryn­da trýu­fe­l­den dür­li ta­gam­lar taý­ýar­la­nyl­ýar. Trýu­fe­li­ň ak gör­nü­şi ga­ra­syn­dan has gym­mat. Me­de­ni­leş­di­ri­len we ýa­ba­ny ýag­daý­da bit­ýän kö­me­le­giň bu gör­nü­şi­ni do­ly ta­na­maz­dan iý­mek mas­la­hat be­ril­me­ýär.
Iş­bil. Ba­lyk ýu­murt­ga­sy bo­lan iş­bil adat­ça, dün­ýä­de iň gym­mat iý­mit­le­riň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Şeý­le-de bol­sa, iş­bi­liň äh­li gör­nü­şi beý­le gym­mat däl. Dün­ýä­dä­ki iň gymmat iş­bil bek­re ba­ly­gyn­dan alyn­ýar. Ak bek­rä­niň iş­bi­li ga­ra bek­rä­niň iş­bi­lin­den has gym­mat bo­lup, Ha­zar deň­zi­niň gü­nor­ta­syn­da ýa­şa­ýan bek­re­ler­den alyn­ýar.