Baş egip sa­lam­laş­mak dä­bi

Sa­lam­laş­mak ede­biň ba­şy bo­lup, adam­la­ryň ara­syn­da­ky öza­ra hor­ma­ty art­dyr­ýar. Sa­lam­la­şy­lan­da bi­rek-bi­re­giň hal-ýag­da­ýy so­ra­lyp, gö­ren-eşi­de­niň ba­ra­da bir­ki agyz gür­rüň edil­ýär. Sa­lam­laş­mak ede­bi ir­ki ýyl­lar­dan bä­ri üns be­ril­ýän däp­le­riň bi­ri bo­lup, bu en­dik her halk­da mil­li de­re­je­de ös­dü­ri­lip­dir. Köp mil­let ara­çä­gi sak­lap söz üs­ti bi­len sa­lam­laş­ýan bol­sa, köp halk el­le­şip ýa-da gu­jak­la­şyp gö­rüş­mek ar­ka­ly sa­lam­laş­ýar. Dün­ýä halk­la­ry­nyň için­de ýa­pon­lar öz­bo­luş­ly me­de­ni­ýe­ti we mil­li däp­le­ri bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Hat­da olar bi­ri-bi­ri­ni gö­ren­le­rin­de baş egip sa­lam­laş­ýar­lar. Ýa­pon me­de­ni­ýe­ti­niň ir­ki dö­wür­le­rin­den göz­baş al­ýan bu däp hä­zir­ki wagt­da hem do­wam et­di­ril­ýär. Sy­pa­ýy­çy­lyk ala­ma­ty bo­lan sa­lam­laş­ma­gyň bu gör­nü­şi bi­rek-bi­re­ge go­ýul­ýan çuň­ňur hor­ma­tyň ny­şa­ny ha­sap­lan­ýar. Ge­liň, ýa­pon­la­ryň baş egip sa­lam­laş­mak dä­bi bi­len ýa­kyn­dan ta­nyş bo­la­lyň!
Ýa­pon­lar sa­lam­la­şan­da nä­me üçin baş eg­ýär­ler?
Ýa­po­ni­ýa­da sa­lam­laş­mak ýö­ne­keý he­re­ket däl-de, sun­gat ha­sap­lan­ýar. Ki­çi­gö­wün­li­li­giň, hor­ma­tyň sim­wo­lik ala­ma­ty bo­lan baş egip sa­lam­laş­mak di­ni we sö­weş däp­le­rin­den göz­baş al­ýar. Sa­lam­laş­ma­gyň bu gör­nü­şi ada döw­le­tin­de V-VIII asyr­lar­da bud­da­çy­lyk bi­len bag­ly dö­re­ýär. Yba­dat­ha­na ba­ran­lar heý­kel­le­riň öňün­de baş eg­ýär­ler. Ru­ha­ny­lar hem ola­ra hor­mat hök­mün­de baş eg­ýär­ler. Şeý­le­lik­de, şol dö­wür­ler bud­dizm­de tak­wa­ly­gyň we hor­ma­tyň ny­şa­ny hök­mün­de baş egip sa­lam­laş­mak dä­bi ýü­ze çyk­ýar.
Bu däp X asyr­da sö­weş meý­dan­la­ry­na hem tä­sir edip baş­la­ýar. Şol ýyl­lar sa­mu­raý­lar diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan sö­we­şi­ji­ler ur­şa gir­mez­den ozal bi­rek-bi­re­ge baş egip­dir­ler. Şon­dan soň sa­mu­raý gym­mat­lyk­la­ry ede­biň we ter­ti­biň ny­şa­ny hök­mün­de beý­le­ki sö­weş sun­gat­la­ryna hem gi­ri­zi­lip­dir.
Yba­dat­ha­na­da dö­rän baş egip sa­lam­laş­mak dä­bi soň­lu­gy bi­len me­de­ni däp­le­re, jem­gy­ýe­te ara­la­şyp, edep-ter­bi­ýe mek­de­bi­ni eme­le ge­tir­ýär. Adam­lar ada­ty dur­muş­da, da­ba­ra­lar­da, köp­çü­lik ýer­le­rin­de ta­nyş­la­ry­ny gö­ren­le­rin­de baş egip sa­lam­la­şyp baş­la­ýar­lar. Şä­her­leş­mä­niň art­ma­gy bi­len bu däp tu­tuş ýur­da ýaý­ra­ýar.
Da­şyn­dan se­re­de­niň­de, hem­me­si bir­meň­zeş ýa­ly bolup gö­rün­se-de, baş egip sa­lam­laş­ma­gyň bir­nä­çe gör­nü­şi bar. Ine, ola­ryň kä­bi­ri:
Eşa­ku. 15 de­re­je baş egil­ýän sa­lam­laş­ma­gyň bu gör­nü­şi de­re­je­si deň adam­la­ryň ara­syn­da ula­nyl­ýar. Çalt we gys­ga gör­nüş­de ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän sa­la­myň bu gör­nü­şi «tol­kun at­mak ýa­ly» ha­sap­la­nyl­ýar.
Sen­rei. Ýyg­nak­lar­da, otu­ry­ly­şyk­lar­da ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän sa­lam ber­me­giň bu gör­nü­şin­de adam­lar bi­ri-bi­ri­ne 30 de­re­je baş eg­ýär­ler. Baş egip sa­lam­laş­ma­gyň bu gör­nü­şi ýa­rym res­mi sa­lam­laş­mak ha­sap­lan­ýar.
Kei­rei. Ha­ky­ky res­mi sa­lam ha­sap­lan­ýan bu gör­nüş­de ýo­ka­ry de­re­je­li adam­la­ryň we­zi­pe­si­ne gö­rä 30-45 de­re­je ara­ly­gyn­da baş egil­ýär. Sa­lam­laş­ma­gyň bu gör­nü­şi döw­let de­re­je­sin­de ge­çi­ril­ýän çä­re­ler­de, fo­rum­lar­da ama­la aşy­ryl­ýar.
Sei­ke­rei. 90 de­re­je baş egil­ýän sa­lam­laş­ma­gyň bu gör­nü­şi çuň­ňur gy­nan­jy, çuň­ňur hor­mat goý­ma­gy ýa-da ýü­rek­den ötünç so­ra­ma­gy aň­lad­ýar. Sa­lam­laş­ma­gyň bu gör­nü­şi di­ni däp­ler­de, ene-ata, ýa­şu­lu­lar bi­len öza­ra gat­na­şyk­da ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär.
Umu­man, baş egip sa­lam­laş­ma­gyň iň mö­hüm ta­ra­py – ba­şy­ňy we eg­ni­ňi wagt­la­ýyn aşak eg­mek gar­şyň­da du­ran ada­ma çuň­ňur hor­ma­tyň we şol ada­myň şah­sy­ýe­ti­ni hem-de de­re­je­si­ni yk­rar et­me­giň ny­şa­ny­dyr. Baş eg­mek Ýew­ro­pa ýurt­la­ryn­da we Hin­dis­tan­da duş gel­ýän ka­da bol­sa-da, Ýa­po­ni­ýa­da baş egip sa­lam­laş­mak he­mi­şe­lik me­de­ni­ýet, kök uran so­si­al ka­da­la­ryň bi­ri­dir.