Ga­dy­my dö­wür­ler­de ýa­şap ge­çen adam­lar ýa­şa­mak we go­ran­mak üçin bir­nä­çe hü­när­le­ri ýü­ze çy­ka­ryp­dyr­lar. Aw­çy­lyk­dyr daý­han­çy­lyk­dan baş­lap, jem­gy­ýet­de bir­nä­çe hü­när­ler peý­da bo­lup­dyr. Bu hü­när­ler wag­tyň geç­me­gi bi­len adam­la­ryň zäh­met en­dik­le­ri­ni kä­mil­leş­di­rip, jem­gy­ýet­çi­lik ösü­şi­ni eme­le ge­ti­rip­dir. Köp­lenç il­kin­ji hü­när­ler adam­za­dyň mes­gen tu­tan ýe­ri bi­len bag­la­ny­şyk­ly dö­re­ýär. Ge­liň, adam­zat jem­gy­ýe­tin­de il­kin­ji dö­rän hü­när­ler bi­len ta­nyş bo­la­lyň!

Zäh­met gu­ral­la­ry­nyň us­sa­sy. Adam­lar tak­my­nan 2,6 mil­li­on ýyl ozal daş­dan dür­li gu­ral­la­ry ýa­sap baş­lap­dyr­lar. Iň ga­dy­my daş gu­ral­la­ra ot ýak­mak üçin ula­ny­lan çak­mak daş­la­ry­ny, haý­wan­la­ry soý­mak üçin ula­ny­lan ýi­ti daş bö­lek­le­ri­ni my­sal ge­tir­mek bo­lar. Zäh­met gu­ral­la­ry­ny ýa­sa­mak dün­ýä­niň iň ga­dy­my hü­när­le­ri­niň bi­ri­dir.
Aw­çy­lyk. Ant­ro­po­log­la­ryň 2012-nji ýyl­da ýü­ze çy­ka­ran su­but­na­ma­la­ry­na gö­rä, adam­la­ryň 2 mil­li­on ýyl ozal aw­çy­lyk bi­len meş­gul­la­nyp baş­lan­dyk­la­ry çak­la­nyl­ýar. Il­ki­baş­da adam­lar ga­ty yl­gap bil­me­ýän jan­dar­la­ry we balyk aw­lap baş­lap­dyr­lar.
He­ka­ýat aýt­mak. Il­kin­ji adam­lar dür­li ses­ler we yşa­rat­lar bi­len dü­şü­ni­şen hem bol­sa­lar, soň­lu­gy bi­len bir za­dy gür­rüň ber­mek en­di­gi ýü­ze çyk­ýar. Di­liň bir­nä­çe ada­myň ta­kyk dü­şü­ni­şip bil­jek de­re­je­de ösü­şi 200 müň ýyl ozal diý­lip kes­git­le­nil­ýär. Adam­lar daş-tö­we­re­gin­de gö­ren zat­la­ry­ny, eşi­den gür­rüň­le­ri­ni aý­dyp baş­lap­dyr­lar. He­ka­ýat gür­rüň ber­mek däbi asyr­lar geç­di­gi­çe has ös­ýär. Mi­la­dy­dan ozal­ky 3100-nji ýyl­da ýa­zuw di­li­niň il­kin­ji nus­ga­la­ry peý­da bol­ýar.
Ti­kin­çi­lik. Ant­ro­po­log­la­ryň pi­ki­ri­ne gö­rä, iň ga­dy­my adam­laryň 100 müň ýyl ozal haý­wan­la­ryň de­ri­sin­den ti­ki­len ge­ýim­le­ri ge­ýip baş­lan­dyk­la­ry bel­le­nil­ýär. Ýa­pyn­ja gör­nüş­dä­ki il­kin­ji eşik­le­ri tik­mek üçin süňk­den ýa­sa­lan te­men­çe­ler, haý­wan­la­ryň uzyn tü­ýi we ke­si­ji ga­ýa daş­la­ry ula­ny­lyp­dyr. Iň ga­dy­my iň­ňe­ler 41 müň ýyl ozal peý­da bo­lup­dyr.
Su­rat­keş­lik. Ga­ýa­la­ra su­rat çek­mek iň ga­dy­my adam­la­ryň ha­la­ýan pi­şe­le­ri­niň bi­ri bo­lup­dyr. Is­pa­ni­ýa­dan ta­py­lan iň kö­ne go­wak su­rat­la­ry adam­la­ryň 67 müň ýyl ozal bu hü­när bi­len meş­gul­la­nyp baş­lan­dyk­la­ry­na gü­wä geç­ýär. Ga­dy­my sun­gat eser­le­rin­de gün­de­lik dur­muş, adam­lar we tö­we­rek­dä­ki haý­wan­lar şe­kil­len­di­ri­lip­dir.
Sa­zan­da­çy­lyk. Aý­dym-sa­zyň ni­re­de, ha­çan dö­rän­di­gi­ni anyk aýt­mak kyn. Alym­lar saz çal­mak hü­nä­ri­niň 50 müň ýyl ozal dö­rän­di­gi­ni çak­lap, il­kin­ji saz gu­ra­ly­nyň ada­myň öz se­si bo­lan­dy­gy­ny bel­le­ýär­ler. Iň ga­dy­my saz gu­ral­la­ry Ger­ma­ni­ýa­nyň çäk­le­rin­den ta­pyl­ýar. Agaç­dan, ma­lyň şa­hyn­dan ýa­sa­lan tüý­dük­ler, ýü­zü­ne de­ri çe­ki­len dep­ler il­kin­ji saz gu­ral­la­ry ha­sap­lan­ýar.
Eke­ran­çy­lyk. Dün­ýä­niň su­wa­rym­ly ýer­le­rin­de ýa­şan adam­lar eke­ran­çy­lyk bi­len meş­gul­la­nan il­kin­ji otu­rym­ly halk­lar ha­sap­lan­ýar. Il­ki­baş­da mi­we çöp­läp, ösüm­lik­dir dä­ne ýyg­nap gü­ze­ra­ny­ny aý­lan adam­lar 12 müň ýyl ozal ekin ekip baş­la­ýar­lar. Ga­dy­my Me­so­po­ta­mi­ýa daý­han­çy­ly­gyň baş­la­nan ýe­ri ha­sap­lan­ýar. Mi­la­dy­dan öň­ki 9500-nji ýyl­lar­da adam­lar bug­daý, ar­pa, no­hut, mek­ge­jö­wen, zy­gyr ýa­ly dä­ne­li ösüm­lik­le­ri ekip­dir­ler. Ilat sa­ny­nyň art­ma­gy bi­len eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri we daý­han­lar ýyl-ýyl­dan kö­pe­lip­dir.
Gur­lu­şyk­çy. Adam­lar 10 müň ýyl ozal çar­wa dur­muş­dan daş­la­şyp, otu­rym­ly ýa­şaý­şa ge­çip ug­rap­dyr­lar. Me­so­po­ta­mi­ýa­da oba ho­ja­ly­gy­nyň ös­me­gi bi­len il­kin­ji si­wi­li­za­si­ýa­lar bo­lan he­mi­şe­lik ilat­ly no­kat­lar gur­lup baş­la­nyp­dyr. Il­ki­baş­da ýa­şaý­jy­lar ta­ra­pyn­dan ýö­ne­keý­je çat­ma­lar, aý­man­ça­lar gur­lan bol­sa, soň­lu­gy bi­len jem­gy­ýet­de us­sa­lar dö­räp, pal­çyk­dan jaý­lar sal­nyp baş­lap­dyr.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА