Nä­me üçin top­ra­gyň reň­ki go­ňur?

Eke­ran­çy­lyk ýer­le­rin­de, öri meý­dan­la­ryn­da, adat­ça go­ňur ýa-da ga­ram­tyl-go­ňur top­ra­gy gör­ýä­ris. Nä­me üçin top­rak dün­ýä­niň köp ýe­rin­de şol bir reňk­de? Nä­me üçin top­rak asyr­lar­bo­ýy reň­ki­ni üýt­get­me­di­kä? Ge­liň, top­ra­gyň go­ňur reňk­de bol­ma­gy­nyň syr­la­ry bi­len ta­nyş bo­la­lyň!
Dün­ýä­niň köp ýe­rin­de top­rak şol bir reňk­de. Bu ýag­daý bi­ze te­bi­ga­tyň bol­ma­ly ka­da­sy ýa­ly bo­lup gö­rün­ýär. My­sal üçin, as­man gök, Gün sa­ry, ýer go­ňur we ş.m. As­lyn­da top­ra­gyň go­ňur bol­ma­gy ga­lyn­dy­lar­dan ga­lan ug­le­rod bi­len bag­ly­dyr. Adam­la­ryň ýa­şa­ýan ýer­le­ri­niň kö­pü­sin­de, şo­nuň ýa­ly gu­ry ýe­riň köp bö­le­gin­de suw we ösüm­lik bar. Jan­ly-jan­dar­la­ryň ýa­şa­ma­gy bes edip ýe­re ga­ryl­ma­gy, ösüm­lik­le­riň, ot-çöp­le­riň gu­rap top­ra­ga go­şul­ma­gy bi­len ýer­de ug­le­rod eme­le gel­ýär. Ug­le­ro­dyň top­ra­ga ga­ryş­ma­gy bi­len go­ňur reňk eme­le gel­ýär.
Top­ra­gyň go­ňur reňk­de bol­ma­gy şol ýe­riň ge­og­ra­fik taý­dan ýer­le­şi­şi­ne, be­ýik­li­gi­ne, tem­pe­ra­tu­ra­sy­na, suw üp­jün­çi­li­gi­ne we be­lok dü­züm­le­ri­ne hem bag­ly­dyr. Şeý­le hem top­rak dü­zü­min­dä­ki mi­ne­ral we or­ga­nik mad­da­la­ra bag­ly­lyk­da gy­zyl, agym­tyl ýa­şyl, gök we çal reňk­de hem bo­lup bi­ler. My­sal üçin, gy­zyl we sa­ry top­rak köp­lenç çöl­de hem-de gu­rak ho­wa­ly ýer­ler­de ga­bat gel­ýär. Se­bä­bi gy­zyl we sa­ry top­rak­da or­ga­nik mad­da­lar az bo­lup, köp muk­dar­da de­mir ok­si­di sak­lan­ýar.
Top­ra­gyň ýü­zün­de su­wuň köp wagt­lap sak­lan­ma­gy ho­wa­nyň ýe­re tä­sir edi­ji­li­gi­ni we okis­len­me äh­ti­mal­ly­gy­ny pe­seld­ýär. Ne­ti­je­de, top­rak ça­lym­tyl reň­ke öw­rül­ýär. Mu­ňa şor ýer­ler my­sal bo­lup bi­ler.
Kal­sit we glau­ko­nit mad­da­la­ry top­ra­ga ara­la­şan­da ak ýa-da ýa­şyl reň­ke öw­rül­ýär. Ak ýa-da ýa­şyl top­rak­ly ýer­le­re jan­ly-jan­dar­la­ryň ýa­şa­ma­ýan we ösüm­lik­le­riň bit­me­ýän ýe­rin­de duş gel­mek bol­ýar.
Umu­man, ýer­de ug­le­ro­dyň kö­pel­me­gi we azal­ma­gy top­ra­gyň reň­ki­ne tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Top­ra­gyň reň­ki­ni üýt­get­me­gi bir­nä­çe ýyl­la­ryň, hat­da asyr­la­ryň do­wa­myn­da bo­lup geç­ýär.