Şu gün, 5-nji no­ýabr­da ABŞ-da Pre­zi­dent saý­law­la­ry ge­çi­ril­ýär. Bu sy­ýa­sy çä­rä dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi çyn­la­kaý gy­zyk­lan­ma bil­dir­ýär. Ame­ri­ka­da döw­le­tiň iň ýo­ka­ry de­re­je­li ýol­baş­çy­sy dört ýyl­lyk möh­let bi­len saý­lan­ýar. Adat­ça, Pre­zi­dent­ler bu we­zi­pä­ni yz­ly-yzy­na iki möh­le­te ýe­ri­ne ýe­ti­ren­den soň­ra, üçün­ji möh­le­te da­laş­gär bol­ma­ýar­lar. Soň­ky hep­de­ler­de ge­çi­ri­len pi­kir so­ra­ly­şyk­lar­da esa­sy iki da­laş­gä­riň – De­mok­rat par­ti­ýa­dan Ka­ma­la Har­ri­siň hem-de Res­pub­li­kan par­ti­ýa­dan Do­nald Tram­pyň de­ňe­çer ses al­jak­dy­gy ýü­ze çy­ka­ryl­dy. Bu bol­sa, da­laş­gär­le­riň ga­za­nan ses­le­ri­niň bir-bi­ri­ne has go­laý bol­jak­dy­gy­ny aň­lad­ýar.
Ses ber­li­şik ýur­duň gün­do­ga­ryn­da­ky Nýu-Gemp­şir şta­tyn­dan baş­lan­dy. Ýur­duň kon­ti­nen­tal bö­le­gin­de al­ty sa­gat gu­şak­ly­gy bar. Şol se­bäp­li saý­law­la­ryň baş­lan­ýan we ta­mam­lan­ýan wag­ty ştat­la­ra gö­rä üýt­ge­ýär. Saý­law uças­tok­la­ry ýer­li wagt bi­len 18:00-a çen­li açyk bo­lar.
Saý­la­wyň res­mi bol­ma­dyk ne­ti­je­le­ri saý­law gi­je­si ýa-da er­te­si ir­den mä­lim edil­ýär. Res­mi ne­ti­je­le­riň aýan edil­me­gi bol­sa, bir­nä­çe hep­dä çe­kip bil­ýär. Ýurt­da 170 mil­li­on saý­law­çy bar. Kä­bir ştat­lar­da öňün­den ses ber­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­re­di­len­di­gi üçin saý­law gü­nü­ne çen­li eý­ýäm 81 mil­li­on ame­ri­kan ses ber­di.
Pre­zi­dent saý­law­la­ryn­da saý­law­çy­lar öz­le­ri­niň ma­kul bil­ýän par­ti­ýa­sy­nyň we­ki­li­ne ses ber­ýär. “We­kil­ler ge­ňe­şi” at­ly bu usul­da her ştat­dan dür­li ulu­lyk­da­ky ilat­ly ýer­ler­den je­mi 538 we­kil saý­lan­ýar. Bu gör­ke­zi­ji­niň ýa­ry­syn­dan 1 san kö­pi, ýag­ny 270 we­ki­le ýe­ten da­laş­gär Pre­zi­dent bol­ma­ga hu­kuk ga­zan­ýar. Ýag­ny, bu ul­gam­da saý­law­çy­la­ryň iň köp se­si­ni alan däl-de, iň köp we­ki­li bo­lan da­laş­gär Pre­zi­dent we­zi­pe­si­ne saý­lan­ýar.

Saý­law nä­me üçin si­şen­be gü­ni ge­çi­ril­ýär?
Ýurt­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry, adat­ça, no­ýab­ryň il­kin­ji si­şen­be­sin­de ge­çi­ril­ýär. Bu däp XIX asyr­dan bä­ri do­wam ed­ýär. Ka­nun­çy­ly­ga gö­rä, şol dö­wür­ler di­ňe ak­ýa­gyz­lar ses be­rip bil­ýär­di. Saý­la­wyň gü­nü­ni bol­sa daý­han­lar kes­git­läp­dir. Uzak oba­lar­da ýa­şa­ýan ak­ýa­gyz daý­han­la­ryň şä­he­re gi­dip, ses be­rip gel­me­gi üçin bir gün ge­rek bo­lup­dyr. Hep­dä­niň dynç gü­ni bol­sa, daý­han­lar but­ha­na gid­ýän eken­ler. Hep­dä­niň bi­rin­ji gü­ni kä­bir hris­ti­an­lar üçin Ke­ra­mat­ly­lar gü­ni ha­sap­la­nyp­dyr. Şeý­le hem tä­jir­ler her aýyň 1-ne ge­çen aýyň ha­sap-he­si­bi­ni ed­ýän eken­ler. Şeý­le­lik­de Kong­res ha­syl döw­rü­niň ag­ram­ly bö­le­gi­niň ta­mam­lan­ýan­dy­gy­ny hem-de il­kin­ji si­şen­bä­niň no­ýab­ryň 1-ne ga­bat gel­mez­li­gi­ni göz öňün­de tu­tup, “no­ýab­ryň il­kin­ji du­şen­be­si­niň er­te­si­ni”, ýag­ny il­kin­ji si­şen­be gü­nü­ni saý­law gü­ni di­ýip yg­lan ed­ýär. Ýe­ri ge­len­de bel­le­sek, hä­zir­ki wagt­da daý­han­lar ABŞ-nyň ila­ty­nyň 2 gö­te­ri­mi­ni eme­le ge­tir­ýär. Em­ma bu däp hä­zir hem do­wam ed­ýär. Şol gü­ni dynç gü­ni däl­di­gi se­bäp­li saý­law­çy­lar ir bi­len işe, oku­wa git­mez­den ozal ýa-da iş­den soň ses ber­ýär­ler. Kä­bir ştat­lar­da ýa­ry­gi­je­den soň, kä­bir ýer­ler­de bol­sa, daň­dan 5-de saý­law uças­tok­la­ry açyl­ýar. Ýur­duň kä­bir ştat­la­ryn­da bol­sa, ses ber­mek üçin iş­gär­le­re jo­gap be­ril­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА