Şot­land bar­lag ge­çi­ri­ji­le­ri öz ene di­liň­den baş­ga dil­le­ri bil­me­giň gar­ry­lyk­da hu­şuň kü­tel­me­gi­niň ösüş how­pu­ny ep-es­li de­re­je­de pe­se dü­şür­ýän­di­gi­ni, üs­te­si­ne-de, gar­ta­şan çag­la­ryň da­şa­ry ýurt di­li­ni öw­ren­me­giň beý­ni­niň gar­ra­ma­gy­ny ha­ýal­lat­ma­ga ukyp­ly­dy­gy­ny mä­lim et­di­ler. Edin­burg uni­wer­si­te­ti­niň bar­lag ge­çi­ri­ji­le­ri Edin­burg şä­he­ri­niň 1936-njy ýyl­da dog­lan 835 ýa­şaý­jy­syn­da bar­lag ge­çi­rip­dir­ler. Olaryň bi­rin­ji ge­zek 1947-nji ýyl­da, ikin­ji ge­zek hem 2008-2010-njy ýyl­lar ara­ly­gyn­da akyl ukyp­la­ry sy­nag­dan ge­çi­ri­lip­dir.
195 gat­na­şy­jy 18 ýaşyna çenli ikin­ji di­li, 65-si bol­sa, ony eý­ýäm, 18 ýa­şy do­lan­dan soň­ra öw­re­nip­dir. Öz ene di­li – iň­lis di­lin­den baş­ga ýe­ne-de bir dil bil­ýän sy­nag ge­çi­ril­ýän­le­riň akyl ukyp­la­ry sy­nag­dan ge­çi­ri­len­de, ju­da ýo­ka­ry ne­ti­je­ler gör­ke­zip­dir. Bu oňaý­ly ne­ti­je ikin­ji di­li 30-40 ýaş­dan soň öw­re­nen gat­na­şy­jy­lar­da, şeý­le hem, pen­si­ýa­da­ka dil öw­re­nen­ler­de hem ýü­ze çy­ka­ryl­dy.
Beý­ni­ni nä­dip go­ra­ma­ly?
Beý­ni – adam be­de­ni­niň iň esa­sy ag­za­la­ry­nyň bi­ri­dir. ХХI asyr­da köp hü­när­ler akyl işi bi­len gö­nü­den-gö­ni bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ýö­ne nä­me üçin­dir biz öz beý­ni­mi­ziň sagat­ly­gy hak­da az ala­da ed­ýä­ris.
10 sa­ny en­dik as­sa-as­sa­dan beý­ni­mi­ze ze­per ýe­tir­ýär: 1. Er­tir­lik na­ha­ryn­dan bo­ýun ga­çyr­mak. 2. Do­ýa­nyň­dan ar­tyk iý­mek. 3. Çi­lim çek­mek. 4. Köp muk­dar­da şe­ker iý­mek. 5. Ha­pa­la­nan ho­wa. 6. Uky­ňy alyp bil­mez­lik. 7. Al­ko­gol­ly iç­gi­ler. 8. Ke­sel­län wag­tyň iş­le­mek­lik. 9. Ki­tap oka­maz­lyk. 10. Gür­le­mez­lik.