De­ňiz ke­na­ry­na ba­ryp gö­ren bol­sa­ňyz, suw he­mi­şe di­ýen ýa­ly bir­syh­ly tol­kun atyp du­ran­dyr. Bu ýag­daý açyk de­ňiz­den öwüs­ýän ýel se­bäp­li bol­ýar. Şeý­le-de deň­ziň su­wu­nyň de­re­je­si hem beý­ge­lip pe­sel­ýär. Pla­ne­ta­my­zyň Aý ýa-da Gü­n ta­ra­pyn­da su­wuň de­re­je­si­niň beý­gel­mek ha­dy­sa­sy bol­ýar. Bu ýag­daý, esa­san, um­man­la­ra bi­rig­ýän açyk de­ňiz­ler­de bol­ýar. Daş­gyn we gaýt­gyn ha­dy­sa­sy di­ýil­ýän su­wuň he­re­ke­tin­den ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri peý­da­la­nyp­dyr­lar. Ýew­ro­pa­nyň At­lan­tik um­ma­ny­nyň ke­na­ryn­da Or­ta asyr­lar­da su­wuň he­re­ke­ti bi­len iş­le­ýän de­gir­men­ler gur­lup­dyr. Ke­nar­da gur­lan ho­wuz su­wuň beý­ge­len wag­ty do­lup, pe­se­lende yzy­na akyp, de­gir­me­niň çar­hy­ny aý­lap­dyr. Şeý­le­lik­de, dä­ne üwe­lip, un taý­ýar­la­nyp­dyr. Şeý­le de­gir­men­le­riň il­kin­ji­si­niň De­mir­ga­zyk Ir­lan­di­ýa­da 787-nji ýyl­da gur­lan­dy­gy we on­da mek­ge­jö­wen üwe­len­di­gi aý­dyl­ýar. Soň­lugy bilen şe­ýle de­gir­men­ler kö­pe­lip­dir. Bug bi­len iş­le­ýän he­re­ket­len­di­ri­ji­le­riň peý­da bol­ma­gy bi­len bu de­gir­men­ler hem döw­re­bap­laş­dy­ry­lyp­dyr. Ge­çen asy­ryň ikin­ji ýa­ry­myn­da bu de­gir­men­le­ri elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny ön­dür­mek üçin peý­da­lan­mak pi­ki­ri orta atylýar. 1966-njy ýyl­da fran­suz in­že­ner­le­ri daş­gyn we gaýt­gyn he­re­ke­tin­den peý­da­lan­ýan il­kin­ji elekt­rik be­ke­di­ni gur­ýar­lar. Fran­si­ýa­nyň de­mir­ga­zy­gyn­da­ky Rans der­ýa­sy­nyň deň­ze guý­ýan ýe­rin­de gur­lan be­ket hem de­ňiz su­wu­nyň çe­kil­me­gi, hem-de daş­gyn we gaýt­gyn ha­dy­sa­sy ar­ka­ly elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny ön­dür­ýär.
Deň­ziň aşa­gyn­da dö­re­ýän tol­kun­lar hem su­was­ty tur­bi­na­lar ar­ka­ly ener­gi­ýa ön­dür­mek üçin peý­da­la­nyl­ýar. Ýew­ro­pa­da 106 ýer­de tol­kun­dan ener­gi­ýa alyp bol­jak se­bit ha­sa­ba al­nyp­dyr. Şeý­le hem Fi­lip­pin­ler­de, In­do­ne­zi­ýa­da, Hy­taý­da we Ýa­po­ni­ýa­da su­was­ty tur­bi­na­la­ry gur­ma­ga amat­ly ýer­le­riň bar­dy­gy anyk­lan­dy. Bi­ler­men­ler suw tol­ku­nyn­dan we aky­myn­dan peý­da­la­nyp gu­rul­ýan elekt­rik be­ket­le­ri­niň gel­jek­de ener­gi­ýa­nyň aras­sa çeş­me­si­ni al­ma­ga uly müm­kin­çi­lik ber­jek­di­gi­ni bel­le­ýär­ler.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА